"Tarih, geçmişteki gelecek" derler. Geleceğimizi belirlemek için tarihten ibret almak, ders çıkarmak gerek. Bilhassa Türk tarihinde yaşanan acılar asla unutulmamalı, unutturulmamalıdır. Soykırım, ölüm ve sürgünler ister Çarlık Rusyası döneminde, ister SSCB döneminde olsun olagelmiştir. 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü, 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü, 14 Kasım 1944 Ahıska Sürgünü tarihe ölüm, kan ve gözyaşı ile yazılmıştır. 2024 yılı Kırım ve Ahıska Sürgününün 80. yıl dönümüdür.

24 Mayıs 2024 tarihinde Etimesgut Belediyesi, Odunpazarı Belediyesi ve Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Yardımlaşma Derneği iş birliği ile Etimesgut 100.Yıl Cumhuriyet Kültür Merkezi’nde “HASRET” adlı tiyatro oyunu sahnelendi. “Hasret” oyunun konusu 18 Mayıs 1944 tarihinde gerçekleşen Kırım Tatar Sürgünü’dür. Odunpazarı Belediyesi Tiyatrosu tarafından sergilenen bu oyunun ortaya çıkması ile ilgili Kırım Tatarlarının tanınan ismi Hasan Kırımer şunları söyledi:

“Odunpazarı Belediyesi Tiyatrosu Kırım Tatarları ile ilgili bir oyun oynayalım dediler. Daha sonra Kırım Tatar Türkleri ile röportajlar yapıldı, onlara esasen senaryo yazıldı. Senaryo, Kırım Tatar kökenli Odunpazarı Belediye Başkanı Sayın Kazım Kurt ve benim tarafından değerlendirildi, eksiklikler tespit edilip düzeltildi. Senaryo son halini aldıktan sonra oyunculara verildi. Oyuncular senaryoyu okuyup ezberledikten sonra sahne çalışmalarına başlandı.”

Derya Dobrişan tarafından kaleme alınan “Hasret” oyununun yönetmenlik koltuğuna Elçin ve Süleyman Karaahmet oturmuştur. Oyunun dekor ve kostüm tasarımını Çiğdem Öztürk, müziğini Hüseyin Demir, ışık tasarımını Hüseyin Tokyol yapmıştır. Ceren Tüysüz, Ferhat Karataş, Hüseyin Demir, İpek Uzkalan, Tuğçe Güney’den oluşan oyuncu ekibinin yoğun çalışması sonucunda güzel, anlamlı ve etkili bir oyun ortaya çıkmıştır. Odunpazarı Belediye Başkanı Kazım Kurt oyun ile ilgili düşüncelerini şöyle ifade etmiştir:

“Bu sahnede sergilediğimiz her eserle, izleyicilerimizin duygularını titretmek ve düşüncelerini beslemek için çaba gösterdik. Ancak bu seferki proje beni, bir belediye başkanının hayata geçen hizmetlerinden duyduğu mutluluk kadar bir Kırım Tatarı olarak da çok mutlu etti. Çocukluğum boyunca acı hatıraları ve atalarımın Kırım’dan sürgün ediliş hikâyelerini duyarak büyüdüm. Belki de insanların mağdur edilmemesi, mağdur olan insanların korunması ve yaşanan sürgünde atalarıma tanınmayan adalet olgusunu yaşatabilmek için avukat, ardından da belediye başkanı olmayı seçtim. Sürgün edilirken ölen, mağdur ve muhtaç bırakılan soydaşlarımızın dinmeyen acısı hep baki kaldı… Sahnedeki her karakter, her replik ve her sahne titizlikle seçilmiş ve ustalıkla işlenmiştir. Umarım ki, bu eser, sizlere unutulmaz bir deneyim yaşatırken, aynı zamanda düşündürücü ve etkileyici bir yolculuğa çıkmanıza olanak tanır.”

Odunpazarı Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Ebru Dedeoğlu ise “18 Mayıs 1944 gecesi sadece Kırım Tatarları değil, tüm insanlık için nesilden nesle aktarılacak bir hüzün mirasıdır… Bu acı dolu, insanlık dışı olayın daha çok insan tarafından bilinmesini, duyulmasını ve farkındalık oluşmasını istedim hep. Bu oyunun, Kırım Tatar dostlarımızın geçmişini kitlelerle buluşturup insanlığa nesiller boyunca geçmesi zor olan bu acıyı görme ve yaralarını sarma fırsatı vereceği için mutlu, yaşanan bu insanlık ayıbından dolayı üzgünüm” demiştir.

“Hasret” oyununun ilk gösterimi 23 Şubat 2024 tarihinde Hasan Polatkan[1] Kültür Merkezi’nde gerçekleşmiştir. Kapalı gişe oynanan ilk gösteri sonrası sahnelenen oyunlar da kapalı gişe oynanmaya devam etmiş. Eskişehir’de seyirciden yüksek not alan “Hasret” 24 Mayıs 2024 tarihinde Ankara turnesini gerçekleştirdi. Çeşitli sivil toplum kuruluşları, siyasi parti temsilcilerin iştirak ettiği etkinliğin ev sahipliğini başta Etimesgut Belediyesi olmak üzere Etimesgut Kırım Tatar Kültür ve Yardımlaşma Derneği yaptı. Oyuna yoğun ilgi vardı, salon ağzına kadar doldu. Bu acıyı kalplerinde yaşayan Kırım Tatarlarının dışında seyirciler de oyundan sonra Kırım Tatarlarının acısına ortak olacaktı. “Hoşça kal… Hoşça kal ile başlanmaz aslında söze… Bu da bizim hoşça kal diyemeyişimizin hikâyesi…” sözleriyle başladı oyun. Sürgün hikâyesi Kırım’da baharda gerçekleşen Tepreş şenliğiyle devam etti. Vatanlarında mutlu bir yaşam süren insanların 18 Mayıs 1944 tarihinde “hain” ilan edilerek 15 dakika içinde evlerini terk etmeleri istenmiş, insanlar yaka paça evlerinden atılmıştır. Yük vagonlarına bindirilip sürgüne gönderilen Kırım Tatarlarının yolda çektikleri acılar, açlık, hastalık, ölüm ve hayatta kalma mücadelesi... Hasret içinde geçen hayat vuslat ile sonlanmış ancak vatanlarına döndükten sonra da hayatta kalmak için verilen mücadele devam etmiş ve bugün de devam etmektedir. Kırım Tatarlarını umut yaşatmıştır. Oyunda kullanılan müzik, ses efektleri, eski arşiv fotoğrafları seyircileri geçmişe götürdü. Kırım Tatarlarının vatanlarından zorla koparılması seyircileri derinden etkiledi, insanlar gözyaşlarını tutamadı. Yıllardır Kırım Tatar Türklerinin kalplerinde saklanan acıları “Hasret” gün yüzüne çıkardı. "Acılar paylaştıkça azalır" derler. Kırım Tatar Türklerinin acıları oyundan sonra tüm seyircilerin acısı oldu.

Oyun bitiminde herkes oyuncuları ayakta alkışladı. “Hasret” seyircileri derinden etkiledi. Oyun sonrası yönetmen Elçin Karaahmet duyularını şöyle ifade etti: “Bu bizim için özel bir proje idi. Yaşananları unutmamak, unutturmamak, hatırlatmak için ne kadar çok insana ulaşırsak o kadar iyidir.”

"Ateş düştüğü yeri yakar" derler. Oyundan en çok etkilenen, soykırım niteliğindeki bu sürgünü yaşayanların torunları olan Kırım Tatar Türkleriydi. Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Reyhan Kadriye Tanılmış, katkısı olan herkese teşekkürlerini iletmekle birlikte, “Bu sadece bir sürgün değil, soykırımdır. Aslında geç kalınmış bir şey, çoktan yapılması gerekiyordu. Biz Kırım Tatarları Türkleri her yerde var olduğumuzu ve yaşananları unutmadığımızı göstermiş olduk” dedi. Etimesgut Kırım Tatar Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkan Yardımcısı İbrahim Keskin, “Kırım’ı Ankara’da yaşayan hemşerilerimize bir kez daha hatırlatmış olduk” dedi. Katılımcılar arasında Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı Mükremin Şahin ve eşi Oya Deniz Çongar Şahin de vardı. Tuvğan Til İnternet Sitesi Koordinatörü ve Şefika Gaspralı Qadın İnisiyatifi Azası Oya Deniz Çongar Şahin duygularını şöyle dile getirdi: “Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Bilhassa desteklerinden dolayı Odunpazarı Belediye Başkanı Kazım Kurt’a teşekkür ederim. Bu oyun ilk olduğundan önemli ve çok değerlidir. Arkasının da gelmesini istiyoruz. Sadece konferanslar, mitinglerle olmaz, oyunların da olması gerekiyor. Zira sanat etkiliyor insanları.”

Eskişehir ve Ankara’da kapalı gişe oynayan “Hasret” Konya, Manavgat, İzmir, Bursa, İstanbul başta olmak üzere Türkiye turnelerine devam edecek. Tarihte yaşanan acıları anlatmak zor, ancak bir yerden başlamak ve anlatmak gerek. 1944 Kırım Tatar Sürgünü, “HASRET” oyunu yalnız Türkiye’de değil, başta Türk Dünyası olmak üzere tüm dünyada sahnelenmesi dileğiyle. Yolunuz açık olsun!

Men bu yerde yaşalmadım,
Yaşlığıma toyalmadım,
Vatanıma hasret kaldım,
Ey, güzel Kırım!

[1] Hasan Polatkan (1915-1961), Kırım Tatar kökenli siyasetçi, maliyecidir. Mayıs ile Aralık 1950 arasında kısa bir dönem Çalışma Bakanlığı görevine getirilmiş, 1950-60 yılları arasında ise Maliye Bakanlığı görevinde bulunmuştur.