Dr. Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu: Kırım Platformu, Kırım meselesine uluslararası bir bakış açısı kazandırıyor

Uluslararası Kırım Platformu İkinci Parlamenter Zirvesi, 24 Ekim 2023 tarihinde Çekya’nın başkenti Prag şehrinde başladı ve zirve iki gün boyunca devam etti. Dün zirvedeki görüşmelerin ardından ortak deklarasyon metni imzalandı. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu, ortak deklarasyon metni ve zirvede yapılan açıklamalara ilişkin Kırım Haber Ajansına (QHA) değerlendirme yaptı.

Kırım'ın Rus işgalinden kurtarılması için uluslararası çabaları birleştiren Kırım Platformu 2021 yılında faaliyete geçti. 24 Ekim'de Çekya'da yapılan Kırım Platformu 2. Parlamenter Zirvesi, uluslararası alanda nasıl bir yankı uyandırdı?

Uluslararası Kırım Platformu, oldukça gecikmiş bir çaba olarak 2021 yılında kuruldu. Ukrayna-Rusya Savaşı başlamadan önce 2014 ve 2021 yılları arasındaki sürede, Kırım için pek bir şey yapılmadı. Kırım meselesi, Rusya tarafından neredeyse bir oldubitti haline getirilecekti. Uluslararası örgütlerin ve diğer devletlerin, Kırım konusunda verdiği desteğin azaldığını gördük. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodımır Zelenskıy’ın inisiyatifi ve Kırım Tatar Milli Meclisinin çabalarıyla Kırım meselesini gündemde tutmak için Kırım Platformu kuruldu. Byük çabalarla ilk toplantılarına başlayan Kırım Platformu oluşumu, Batılı devletlerden de destek aldı.

“KIRIM PLATFORMU, ÇOK İYİ BİR KAMU DİPLOMASİSİ GİRİŞİMİ”

Kırım Platformu İkinci Parlamenter Zirvesi 24 Ekim’de Çekya’nın başkenti Prag şehrinde gerçekleşti. Zirveye, dünyanın dört bir yanından gelen 70’den fazla heyet temsilcisi katıldı. Zirvenin sonuç bildirisini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kırım Platformu İkinci Parlamenter Zirvesi’nin ardından yayımlanan ortak deklarasyon metni beklenen bir bildirgeydi. Bildirgede, Rusya’nın işlediği savaş suçlarından dolayı hukuki alanda sorumlu tutulması ve yargılanması konusuna değinildi. Özellikle Kırım’ın yerli halkı olan Kırım Tatarlarının hapse atılması ve Kremlin'in işlediği insan hakları ihlallerine karşı mutlaka devletlerin gereğini yapması çağrısında bulunuldu. Aynı zamanda metinde, diplomatik alanda da diğer devletlerin Kırım meselesini gündemde tutması, Ukrayna’ya desteklerin sürmesi konularında maddi ve manevi olarak gerekenin yapılması için çağrılar vardı. Kırım Platformu İkinci Parlamenter Zirvesi ortak deklarasyon metni, etraflı bir belge. Bu, konunun çeşitli yönlerden yapılması gerekenleri adım adım anlattığı ve bir takip mekanizması kurduğu için çok boyutlu bir özellik taşıyor. Kırım Platformu, parlamenterlerin yanı sıra akademisyenler, diplomatlar ve siyasilerle de çeşitli toplantılar gerçekleştirdiği için çok iyi bir kamu diplomasisi girişimi.

“RUSYA’NIN İLK ETAPTA YARGILANACAĞI KONU UKRAYNA’DA BULUNAN TOPLU MEZARLAR”

Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov, Kırım Platformu İkinci Parlamenter Zirvesi katılımcı ülkelerine 18 Mayıs 1944 Sürgünü'nü Kırım Tatar halkına karşı yapılan bir soykırım eylemi olarak kabul etme çağrısı yaptı. Önümüzdeki günlerde 1944 sürgünü, soykırım eylemi olarak kabul edilirse Rusya için bir yargılanma söz konusu olur mu?

Rusya için ilk aşamada bir yargılanma söz konusu olamaz. Dünyada çok sayıda parlamentodan soykırım kararı geçtikten sonra belki yargılanma söz konusu olabilir. Fakat, Rusya’nın 1944 sürgününden önce ilk etapta yargılanacağı konu şu anda daha güncel olan Buça’da, Gostomel’de ve daha Ukrayna’nın birçok yerinde bulunan toplu mezarlar olacaktır. Bu yaşanan durumların, soykırım ve savaş suçları kapsamına girme ihtimali var. Ukrayna’da işlenen savaş suçları, Rusya ve Putin’in karşısına daha güncel bir tehdit olarak çıkıyor.

“TBMM BAŞKANI NUMAN KURTULMUŞ, KIRIM PLATFORMU'NUN DAHA FARKLI ÜLKELERE DE YAYILMASI  İÇİN YENİ BİR SÖYLEM GELİŞTİRDİ”

Türkiye, 24 Şubat 2022'den itibaren Ukrayna ve Rusya arasında arabuluculuk rolünü sürdürmeye devam ediyor.  Gerek esir takası gerekse de Tahıl Koridoru Anlaşması konusunda ciddi adımlar attı. Türkiye, Ukrayna için özellikle Kırım Tatarlarının bağımsızlığı konusunda gelecek süreçte hangi adımları atmalıdır?

Ukrayna-Rusya Savaşı ve Kırım meselesi oldukça iç içe geçmiş ve karmaşık bir durumda. Bundan dolayı savaş bitmeden Kırım meselesinin tek başına çözülmesi mümkün olmayacak. Türkiye, durumun karmaşıklığının ve çözümün çok aşamalı gerçekleşeceğinin bilincinde. Türkiye’nin en önemli girişimi, Kırım Platformu'nu desteklemek ve Kırım’da insan haklarının takipçisi olduğunu söylemesidir. Bunu özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her fırsatta Putin’e belirttiğini görüyoruz. Ayrıca, Türkiye'nin, Ahtem Çiygöz ve İlmi Ümerov'un hapishaneden kurtarılması gibi somut adımları olduğunu söyleyebiliriz.

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, zirvede yaptığı konuşmada, Kırım Platformu’nun daha farklı ülkelere de yayılması gerektiği konusunda yeni bir söylem geliştirdi. Özellikle Kurtulmuş, Rusya’nın Ukrayna’da yaptığı zulüm ile İsrail’in Filistin’de yaptığı zulmün birbirine benzediğine dikkat çekti.  

“KIRIM TATARLARI, UKRAYNA İLE DOĞU DÜNYASI ARASINDA ÖNEMLİ BİR ROL OYNAYABİLİR”

Kırım Platformu hem Türkiye’nin Müslüman kimliği hem de Kırım Tatarlarının Müslüman kimliği ile dünyanın geri kalan ülkelerine bağlanmakta önemli bir rol oynayabilir. Kırım Tatarlarına özerklik verilerek Ukrayna’nın dış politikasına katkı sağlaması mümkün olursa, Kırım Tatarları, Ukrayna ve Doğu dünyası arasında bir köprü görevi görecektir. Çünkü artık Ortadoğu meselesiyle Ukrayna meselesi iç içe geçmiş durumda. ABD’nin Ukrayna ve İsrail’e verdiği desteğin birbirlerini kesme ihtimali var. Bundan dolayı Kırım Platformu’nda, yeni konjonktürde yapılacak toplantılarda farklı konularda söylemlere de yer verileceğini düşünmekteyim.

“KIRIM PLATFORMU, KIRIM MESELESİNE ULUSLARARASI BİR BAKIŞ AÇISI KAZANDIRIYOR ”

Kırım Platformu, Kırım sorununu uluslararasılaştırıyor. Kırım meselesini sadece Kırım ve Ukrayna meselesi olmaktan çıkarıyor. Fakat ilerleyen zamanda Kırım Platformu’nun daha etkin diplomatik çalışmalar yapmasını ve uluslararası örgütler nezdinde daha büyük tanınırlığı olması gerektiğini düşünüyorum.

KIRIM PLATFORMU İKİNCİ PARLAMENTER ZİRVESİ

İlk olarak geçen sene Hırvatistan’ın başkenti Zagreb şehrinde düzenlenen Uluslararası Kırım Platformu Parlamenter Zirvesi, bu yıl Çekya’nın başkenti Prag şehrinde yapıldı. Zirveye yaklaşık 70 yabancı heyet katılım gösterdi. Kırım'ın Rus işgali, bunun sonucunda ortaya çıkan insan hakları ihlalleri ve baskıların ele alındığı zirvede, Karadeniz bölgesinin güvenliği ve buna bağlı olarak küresel gıda güvenliği konusundaki meydan okumalar gündeme getirildi.

Kırım Platformu; Ukrayna’nın, Kırım’daki Rus işgaline yönelik uluslararası tepkileri artırmak, artan güvenlik tehditlerine karşı koymak, Rusya’ya uygulanan uluslararası baskıyı genişletmek, işgal rejiminin mağdurlarını korumak ve insan haklarının daha fazla ihlal edilmesini önlemek ve Kırım’ın işgalden kurtarılmasını sağlamak amacıyla başlatıldı. Platformun birkaç seviyede faaliyet göstermesi öngörülüyor: devlet ve hükumet liderleri, dışişleri bakanları, parlamentolar arası işbirliği ve uzmanların işbirliği seviyelerinde. Kırım Platformu, Kıyiv’de 23 Ağustos 2021 tarihinde düzenlenen açılış zirvesi ile resmi olarak faaliyete başladı. Zirveye katılan 46 ülke ortak Kırım Platformu Deklarasyonu imzaladı.