Rus işgalindeki Kırım'da 2024 yılında neler oldu?

Ömer Cihad KAYA, Mustafa KOÇYEGİT
QHA Ankara

Kırım Tatar halkının ana vatanı Kırım, 2024 yılını da Rusya'nın işgali altında geçirdi. Kırım Haber Ajansı (QHA), Kırım Tatarları başta olmak üzere uygulanan baskıların ve insan hakları ihlâllerinin devam ettiği Vatan Kırım'da 2024 yılının öne çıkan olaylarını okuyucuları için hazırladı.

KIRIM'DA 18 MAYIS 1944 SÜRGÜNÜ ANMA TOPLANTILARI BU YIL DA YASAKTI

2024, Kırım Tatar halkının tarihindeki en büyük acı olan sürgün ve soykırımın 80. yılıydı. Türkiye Cumhuriyeti ve Ukrayna başta olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki Kırım Tatarları, 18 Mayıs’ta sürgünlükte kaybedilen şehitleri andı. Bir yer istisna; Kırım… İşgalci Rus yönetimi, Vatan Kırım’da 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü ve Soykırımı için anma programları düzenlenmesini yasakladı.

Halkların katili Stalin diktatörlüğünün bu insanlık suçuna karşı, soykırıma uğrayan bir milletin evlatları, öz vatanlarında bu acı günü yad edemedi. Putin Rusyasının aynı zihniyetin devamı olduğu bir kez daha görülmüş oldu.

1944 SÜRGÜNÜ, 3 ÜLKE TARAFINDAN DAHA SOYKIRIM OLARAK TANINDI

2024 yılı içerisinde 3 ülke parlamentosu, Kırım Tatar halkına uygulanan sürgünü soykırım olarak tanıma kararı aldı. Polonya, Estonya ve Çekya parlamentolarının aldığı kararlar ile birlikte sürgünü soykırım olarak tanıyan devlet sayısı 7’ye yükseldi.

KIRIM'DA ÖĞRENCİLER İŞGALCİ RUS ORDUSUNA MEKTUP YAZMAYA ZORLANDI

Rusya’nın Kırım’ı işgalini meşrulaştırmaya yönelik doğrudan ve dolaylı olarak yürüttüğü çalışmalar ise yıl boyunca devam etti. Kremlin kontrolündeki okullarda öğrenciler, Ukrayna’ya yönelik süren topyekûn işgal girişimi ve saldırılara katılan askerlere mektup yazmaya mecbur bırakıldı. Yine 45 bin öğrenci Rusya Savunma Bakanlığına bağlı paramiliter gruplara üye olmaya zorlandı.

KIRIM'DA SÖZDE TEMSİLCİLER KONGRESİ

Yıl sonunda ise sözde "Kırım Tatar Temsilciler Kongresi" düzenlenerek, Kırım’daki insan hakları ihlalleri ve baskılar gizlenmeye çalışıldı. Rus işgali altındaki Kırım'ın Akmescit (Simferepol) kentinde, Kremlin kontrolündeki Fevzi Yakubov Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesinde tertip edilen kongrede; Rus işgalcilerle iş birliği yapan ve 250 kişiden oluşan sözde yerel yönetim temsilcileri yer aldı. Kongrede sözde temsilciler, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip  Erdoğan'ı işgal altındaki Kırım'a davet ederek, haksız yere alıkonunlan siyasî mahkûmları gözardı etti ve sosyal yaşantının normal olduğunu ileri sürdü. 

KIRIMOĞLU KİTAPLARI KIRIM'DA YASAKLANDI

Kırım’ın işgal yönetimi; Ukrayna tarihi, Holodomor, Kırım Tatar millî hareketi ve Kırım Tatar halkının millî lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu hakkında bilgi içeren bütün kitapları Kırım’daki kütüphanelerden kaldırma talimatı verdi. Bu eylem, Nazilerin uygulamalarını hatırlattı.

KIRIMLI SİYASİ TUTSAKLARIN SAYISI 218'E YÜKSELDİ

Kremlin kontrolündeki mahkemeler aracılığıyla yapılan sözde yargılamalar 2024 yılı boyunca devam etti. 2024 yılı sona ererken, bugün hâlâ Kırım’da ve Rusya’nın değişik hapishanelerinde 132'si Kırım Tatarı olmak üzere 218 Ukrayna vatandaşı, kurmaca davalar çerçevesinde alıkonuluyor. Mahkûmiyet ve sözde tutuklu yargılanmalar dışında haklarında para cezası kararı alınan Kırımlı sayısı ise 928’e ulaştı. Ayrıca Avrupa'da zulme uğrayan gazeteciler listesine 11 Kırım Tatarı dahil edildi.

KIRIM TATAR KAYNAK MERKEZİ "İSTENMEYEN KURULUŞ" İLAN EDİLDİ

Kırım’daki insan hakları ihlallerini izleyen ve Kırım’ın işgalden kurtarılmasını amaçlayan kampanyalar yürüten Kırım Tatar Kaynak Merkezi, Rusya Federasyonu Adalet Bakanlığı tarafından "istenmeyen kuruluşlar" listesine dahil edildi.

ERVİN İBRAGİMOV’DAN HÂLÂ HABER YOK!

Dünya Kırım Tatar Kongresi (DQTK) Yönetim Kurulu ve Bahçesaray Kırım Tatar Bölge Meclisi Üyesi Ervin İbragimov, Rus işgali altındaki Kırım’da, 24 Mayıs 2016 tarihinde evinin önünden işgal güçleri tarafından kaçırıldı. Ervin İbragimov’dan 2024 yılında da hiçbir haber alınamadı.

KIRIM PLATFORMU ZİRVELERİ GERÇEKLEŞTİ

Kırım Platformu Liderler Zirvesi'nin dördüncüsü 11 Eylül 2024 tarihinde Ukrayna'nın başkenti Kıyiv'de, Kırım Platformu Parlamenter Zirvesi'nin üçüncüsü Letonya'nın başkenti Riga'da düzenlendi. Zirveler, Kırım’daki Rus işgali ve siyasi baskıların uluslararası arenada duyulması için önemli bir atılım oldu.

BM'DEN KIRIM KARARI

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu; 17 Aralık 2024 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, Rus işgali altında olan Kırım ve Akyar'da (Sivastopol) insan haklarını ihlal ettiği yönünde bir karar aldı.

AVRUPA PARLAMENTOSU KIRIM'A DİKKAT ÇEKTİ

Avrupa Parlamentosu (AP), 19 Aralık 2024 tarihinde Kırım'daki insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne yönelik ihlalleri görüşmek üzere toplandı. Oylama oturumunda, Kırım Yarımadası'nın Rusya Federasyonu tarafından işgalinin 11. yılı kapsamında kötüleşen insan hakları ihlallerini içeren belge kabul edildi.

AP’nin resmî sayfasında yer alan bilgilere göre; parlamento, Kırım’da yaşayan Kırım Tatarlarının ve Ukrainlerin önemli insan hakları ihlalleri yaşadığını içeren kararı 446 oyla kabul etti. Bununla birlikte 25 milletvekili karara ret oyu verirken; 51 milletvekili de çekimser kaldı.

KIRIM TATAR BAYRAĞI, AVRUPA PARLAMENTOSU PROTOKOLÜNE GİRDİ

AP, Ukrayna-Rusya Savaşı'nın 1000. günü kapsamında özel bir oturum düzenlendi. Olağanüstü oturuma, Kırım Tatar halkını temsilen özel konuk olarak KTMM Başkanı Refat Çubarov davet edildi. 

Çubarov, Avrupa Parlamentosu Başkan Yardımcısı Pina Picierno'nun ev sahipliğinde Kırım Tatarlarına destek amacıyla düzenlenen "Kırım Tatarları İçin Birlik” başlıklı resepsiyona özel davetli olarak katılarak burada bir konuşma gerçekleştirdi.

Refat Çubarov'un temasları kapsamında Avrupa Parlamentosunun resmî protokolüne Kırım Tatar bayrağı da eklendi. Öte yandan; KTMM Başkanı, Avrupa Parlamentosunda katılımcılara Ukrayna bayrağı hediye ederek, Rus saldırganlığına karşı siyasiler ve diplomatlara önemli bir mesaj verdi.

NARİMAN CELAL VE LENİYE UMEROVA ESİR TAKASIYLA ÖZGÜRLÜĞÜNE KAVUŞTU

2024 yılında Rus esaretindeki Kırım Tatarlarından Nariman Celal ve Leniye Umerova esir takasıyla, Emil Minasov ise Rusya’nın yasa dışı olarak verdiği ceza süresini tamamlamasıyla serbest kaldı. 2021 yılından bu yana hapiste olan ve hürriyetine kavuştuktan sonra her platform ve mecrada Kırım’daki işgalin ve yaşanan insan hakları ihlallerinin canlı tanıdığı olarak bu konuyu gündeme taşıyan Kırım Tatar Milli Meclisi Başkan Yardımcısı Nariman Celal, Ukrayna Cumhurbaşkanı tarafından Ukrayna'nın Ankara Büyükelçisi olarak atandı.

UKRAYNA'DAN KIRIM'IN KURTULUŞU İÇİN OPERASYONLAR

Bilindiği üzere Rusya’nın Kırım’daki askerî üslerinin, Ukrayna’da devam eden topyekûn savaşta büyük bir rolü var. Ukrayna’nın başarılı operasyonları neticesinde 2024 yılında Rusya Karadeniz Filosu'nun son devriye gemisi de Kırım'ı terk etmek zorunda kaldı.

Ukrayna ordusu, Kırım’da konuşlu Rus askeri üslerini de yıl boyunca hedef alarak; Moskova’nın büyük zayiat vermesini sağladı. Akyar yakınındaki Rus komuta merkezinin vurulması, Rus radar ve savunma sistemlerinin imha edilmesi bunlardan en dikkat çekici olanlarıydı.

“AĞIR AVA VE KAYTARMA" İLE KIRIM TATAR KAHVE GELENEĞİ, UKRAYNA SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS ULUSAL LİSTESİNDE

Ukrayna Kültür ve Enformasyon Bakanlığı, “Ağır Ava ve Kaytarma” Kırım Tatar halk oyunları ile Kırım Tatar kahve geleneğini, Ukrayna Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Listesi’ne dahil etti.

CAMALA’NIN "QIRIM" ALBÜMÜNE DEVLET ÖDÜLÜ

2016 yılında düzenlenen Eurovision Şarkı Yarışması birincisi, Kırım Tatar şarkıcı Camala’nın "Qırım" albümü, Ukrayna devleti tarafından Ukrayna kültürüne ve sanatına sağladığı katkı dolayısıyla Taras Şevçenko Devlet Ödülü'ne layık görüldü.

KIRIM TATARCA GOOGLE ÇEVİRİ'DE

Ayrıca, Google Çeviri'ye Kırım Tatarca tercüme desteği eklendi.