Moğolistan'daki Nomgon Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu kesinleşti

Moğolistan’ın Nomgon Vadisi’ndeki Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu kesinleşti. Türk Akademisinin, 13 Ocak 2025 tarihinde resmî sayfasında yayımladığı habere göre; Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsünün Moğolistan’ın Arhangay bölgesindeki Nomgon Vadisi’nde birlikte yürüttükleri arkeolojik kazı çalışmalarında yeni bulgular elde edildi.

2019 yılında başlayan kazı çalışmaları Türk tarihi açısından ilgi çekici bilgileri ortaya çıkarmaya devam ediyor. Öyle ki 2022 yılında Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nde yapılan kazılarda, İlteriş Kutluk Kağan’a ait olduğu iddia edilen bir yazıt parçası ve önemli tarihî eserler ortaya çıkarıldı. 

Kazı çalışmalarında, büyük bir sunak taşının yanı sıra üzerinde Göktürk ve Soğd yazıları bulunan bir yazıtın üst kısmı keşfedildi. 

İlteriş Kutluk (Kutluğ) Kağan’a ait olduğu düşünülen yazıt parçasında; “Kutluğ Kağan Türk… Tanrı oğlu” olmak üzere Göktürk yazısıyla kazınmış 12 satırlık bir metne ve “Kutluğ Kağan...” olmak üzere Soğdca yazılmış 6 satırlık bir metne ulaşıldı. 

Metnin okunmasına dair çalışmalar sürerken, 2023 yılında ise yazıtın alt kısmına ulaşıldı. Buna karşın fiziksel koşullar sebebiyle tahrip olan alt kısımdaki Göktürk yazısı okunamadı. Öte yandan yazıtın arka yüzünde yer alan Çince metin kısmen korunduğu için okunabilir durumda olarak değerlendirildi.

ÇİNCE METNİN BİR KISMI OKUNABİLDİ

Keşfedilen yazıtın tanıtımı ise, 2024 yılında Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Ulan Batur’da yapıldı. Tanıtıma Çince metnin çözümlenmesi için İç Moğolistan Üniversitesinden uzmanlar davet edildi. 

Yapılan çalışmalar sonucunda, yazıtın alt kısmında 15 satır bulunduğu ve her satırda 24 hiyeroglif olmak üzere toplam 290 ve 300 hiyeroglif olduğu tespit edildi.

Bununla beraber yapılan çalışmalarda yukarıdan aşağıya doğru yazılmış ve satırları sağdan sola doğru düzenlenen Çince metin, üçüncü satırdan sekizinci satıra kısmen okunabildi. 

Öte yandan 2025 yılının ocak ayı itibariyle İç Moğolistan Üniversitesinden uzmanların çalışmaları sonucunda yazıtın alt kısmındaki Çince metnin bir bölümü okunabildi. Özellikle 4. satırdaki “Türk” sözcüğü ve “Kutlug” (Çince okunuşu: “Gu-du-lu”) unvanı açıkça tespit edildi.