Moğolistan Haberleri - Son Dakika Moğolistan Haber Güncel Gelişmeler

Moğolistan'daki Nomgon Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu kesinleşti

Moğolistan’ın Nomgon Vadisi’ndeki Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu kesinleşti. Türk Akademisinin, 13 Ocak 2025 tarihinde resmî sayfasında yayımladığı habere göre; Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsünün Moğolistan’ın Arhangay bölgesindeki Nomgon Vadisi’nde birlikte yürüttükleri arkeolojik kazı çalışmalarında yeni bulgular elde edildi. 2019 yılında başlayan kazı çalışmaları Türk tarihi açısından ilgi çekici bilgileri ortaya çıkarmaya devam ediyor. Öyle ki 2022 yılında Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nde yapılan kazılarda, İlteriş Kutluk Kağan’a ait olduğu iddia edilen bir yazıt parçası ve önemli tarihî eserler ortaya çıkarıldı. Kazı çalışmalarında, büyük bir sunak taşının yanı sıra üzerinde Göktürk ve Soğd yazıları bulunan bir yazıtın üst kısmı keşfedildi. İlteriş Kutluk (Kutluğ) Kağan’a ait olduğu düşünülen yazıt parçasında; “Kutluğ Kağan Türk… Tanrı oğlu” olmak üzere Göktürk yazısıyla kazınmış 12 satırlık bir metne ve “Kutluğ Kağan...” olmak üzere Soğdca yazılmış 6 satırlık bir metne ulaşıldı. Metnin okunmasına dair çalışmalar sürerken, 2023 yılında ise yazıtın alt kısmına ulaşıldı. Buna karşın fiziksel koşullar sebebiyle tahrip olan alt kısımdaki Göktürk yazısı okunamadı. Öte yandan yazıtın arka yüzünde yer alan Çince metin kısmen korunduğu için okunabilir durumda olarak değerlendirildi. ÇİNCE METNİN BİR KISMI OKUNABİLDİ Keşfedilen yazıtın tanıtımı ise, 2024 yılında Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Ulan Batur’da yapıldı. Tanıtıma Çince metnin çözümlenmesi için İç Moğolistan Üniversitesinden uzmanlar davet edildi. Yapılan çalışmalar sonucunda, yazıtın alt kısmında 15 satır bulunduğu ve her satırda 24 hiyeroglif olmak üzere toplam 290 ve 300 hiyeroglif olduğu tespit edildi. Bununla beraber yapılan çalışmalarda yukarıdan aşağıya doğru yazılmış ve satırları sağdan sola doğru düzenlenen Çince metin, üçüncü satırdan sekizinci satıra kısmen okunabildi. Öte yandan 2025 yılının ocak ayı itibariyle İç Moğolistan Üniversitesinden uzmanların çalışmaları sonucunda yazıtın alt kısmındaki Çince metnin bir bölümü okunabildi. Özellikle 4. satırdaki “Türk” sözcüğü ve “Kutlug” (Çince okunuşu: “Gu-du-lu”) unvanı açıkça tespit edildi.

Moğolistan'da Kazak kültürünü yansıtan yeni görüntülere ulaşıldı

Kazakistan Kültür ve Enformasyon Bakanlığı, Kazak milli kültürüne dair daha önce gün yüzüne çıkmamış görüntüleri ortaya çıkardı. Kazakistan Merkez Devlet Film ve Fotoğraf Belgeleri ve Ses Kayıtları Arşivleri'nden bir heyet, Moğolistan Ulusal Arşivlerindeki benzersiz tarihî fotoğraflar ve sinema filmlerine ulaştı. Fotoğraf ve filmlere ulaşan heyet, Kazakistan'ın tarihi ve kültürüyle ilgili kaynakları toplamak için Ulan Batur’da çalışmalara başladı. Çalışmalar sırasında, 90 fotoğraf ve toplam çalışma uzunluğu 92 dakika olan bir film baskısı bulundu. Filmlerde, Moğolistan’ın Bayan Ölgiy bölgesinde düzenlenen şenlikler ve yerel Kazakların hayatı yer alıyor. Bununla birlikte tarihî fotoğraflar, bölgede yaşayan Kazakların gündelik hayatını, yerel tiyatro sanatçılarının performanslarını ve yıllar boyunca Moğolistan'ı ziyaret eden seçkin Kazak Türkü şahsiyetleri tasvir ediyor.

Cengiz Han Nişanı'nı tüm dünya tanıyacak!

Moğolistan'da Millî Onur Günü'nü anmak ve Büyük İmparator Cengiz Han'ın doğumunun 862. yıl dönümü vesilesiyle Moğolistan Cumhurbaşkanlığı Ofisi, MONTSAME Ulusal Haber Ajansı ile iş birliği yaptı. Bu kapsamda Moğolistan Devlet Yüksek Nişanı olan Cengiz Han Nişanı'nı tanıtmak amacıyla internet sayfası açıldı. İNTERNET SAYFASI 6 BÖLÜMDEN OLUŞUYOR İnternet sayfasında; Moğolistan'ın tarihi, kültürel mirası ve Moğolistan Devlet Yüksek Nişanı olan Cengiz Han Nişanı'nın tanıtımı amaçlanıyor. İngilizce olarak servis edilen internet sayfası; "Cengiz Han'ın Hayatı ve Mirası", "Pax Mongolica (Moğol İmparatorluğu'nun reform politikaları)", "Kriterler ve Aday Gösterme Süreci (Cengiz Han Nişanı'na aday gösterme kriterleri ve süreçleri)", "Tasarım ve Sembolizm (Cengiz Han Nişanı'nın özellikleri)", "Ödül Sahipleri", "Törenler ve Galeri" olmak üzere 6 bölümden oluşuyor. İnternet sayfasının tamamına ulaşmak için aşağıdaki bağlantıya tıklayabilirsiniz: https://chinggiskhaanaward.org/

Moğolistan UCM'nin Putin kararına kulak asmadı!

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ömür boyu tutuklama kararı aldığı Uluslararası Ceza Mahkemesinin (UCM) tarafı Moğolistan'a gitti. Putin'in dikkat çeken bu ziyareti Mart 2023'te alınan kararın ardından UCM'ye taraf olan bir ülkeye yaptığı ilk ziyaret oldu. MOĞOLİSTAN TUTUKLAMA ÇAĞRISINA KULAK ASMADI Ukrayna'daki sivillerin canına kast eden Putin, Ukrayna ve Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun tutuklama çağrısında bulunmasına rağmen 3 Eylül 2024 tarihinde Moğolistan'ın başkenti Ulan Batur'a iniş yaptı. Putin'i Moğolistan Dışişleri Bakanı Batmunkh Battsetseg, havalimanında karşıladı. Ukrayna müttefikleri ise söz konusu ziyarete tepki göstererek Moğolistan'ı “savaş suçlarının sorumluluğunu paylaşmakla” suçladı. "SAVAŞ SUÇLUSU PUTİN'İ BURADAN ÇIKARIN!" Kıyiv, Moğolistan'ın tutuklama emrinin yerine getirmesi konusundaki çağrısını yinelerken, UCM tüm üyelerin mahkeme tarafından kişileri gözaltına alma yükümlülüğü olduğunu söyledi. Ayrıca Ulan Batur'daki meydanda protesto gösterisi yapan kişiler, “Savaş suçlusu Putin'i buradan çıkarın!” yazılı pankart açtı. MART 2023'TE YAKALAMA KARARI ÇIKARILDI UCM, Mart 2023'te, Ukrayna'da işlenen suçlara ve Ukraynalı çocukların Rusya'ya kaçırılmasına ilişkin olarak yürüttüğü soruşturma kapsamında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya'nın Çocuk Hakları Komiseri Maria Lvova-Belova hakkında savaş suçu işlemeleri nedeniyle yakalama kararı çıkarıldığını duyurmuştu. Bu kapsamda mahkeme Putin ve Belova'nın UCM'ye taraf olan ülkelerde bulunmasıyla birlikte ömür boyu hapis cezasına çarptırılacağını ifade etti.

Moğolistan'da Uygur tarihine ışık tutan büyük keşif

Moğolistan’ın kuzeyindeki Tuul Nehri Vadisi'nde yapılan kazılarda, yaklaşık 1400 yıl önce inşa edildiğine inanılan kayıp Uygur şehri Togu Balik’in kalıntıları bulundu. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nden baş arkeolog Şaban Doğan, bu keşfin tarihi bir boşluğu doldurduğunu ve Uygur şehir yaşamını bir yüz yıl daha geriye götürdüğünü açıkladı. UYGUR KAĞANLIĞI'NIN ESKİ MERKEZLERİNDEN Togu Balik, Orta Çağ’da İç Asya’da dokuz Türk boyundan biri olan Dokuz Oğuzları tarafından inşa edilen önemli bir şehir olarak biliniyor. MS 630 ile 680 yılları arasında inşa edilen bu şehir, Uygur Kağanlığı’nın ilk dönemlerine tarihleniyor ve Türkistan'daki geniş bir bölgeyi kontrol eden Uygur İmparatorluğu'nun önemli merkezlerinden biri olarak öne çıkıyor. ÇİNLİ TAHİÇİLERİN ARGÜMANLARINI ÇÜRTTÜ Çinli tarihçilerin, Uygur kimliğini Çin ulusu kavramı içinde yeniden şekillendirmeye çalıştığı bir dönemde bu keşif büyük bir öneme sahip. Çinli tarihçiler, Uygurların eski çağlardan beri Çin ulusunun bir parçası olduğunu öne sürerek bu bölgede yaşayan Han Çinlileri’nin asıl sakinler olduğunu iddia ediyor. Ancak bu iddialar, arkeolojik bulgularla çelişiyor. TARİHİ BOŞLUĞU DOLDURAN BULGULAR Ege Üniversitesi’nden Uygur folkloru profesörü Alimcan İnayet, Uygurların çok eski zamanlardan beri Doğu Türkistan'da yaşadığını belirtiyor. Çin’in iddialarının aksine, Uygurların bu bölgelere MS 840’tan önce yerleşmiş oldukları, tarihsel belgelerle kanıtlanıyor. Uygur asıllı Amerikalı tarihçi Kahar Barat da Togu Balik’ın Uygurların en eski başkentlerinden biri olduğunu vurguluyor. KİTAN İMPARATORLUĞU İLİŞKİSİ Togu Balik’ın bir zamanlar Kitan İmparatorluğu’yla ilişkili olduğuna inanılıyordu. Ancak, yapılan kazılarda Uygur seramiklerinin bulunması, şehrin Uygurlar gittikten sonra Kitanlar tarafından kullanıldığını gösteriyor. Bu, Togu Balik’ın Uygurlar için daha önce kurulmuş bir merkez olduğunu ortaya koyuyor. KAZILAR VE GELECEK ÇALIŞMALAR Türk Koordinasyon ve İşbirliği Ofisi’nin desteğiyle gerçekleştirilen kazılarda, Togu Balik’ın dini inançlar, kent kültürü ve defin uygulamaları hakkında daha fazla bilgi edinilmesi bekleniyor. Kazılara İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü'nden araştırmacılar katıldı. Kapsamlı arkeolojik raporun Ekim ayında yayınlanması planlanıyor.

Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında adı geçen kayıp kent bulundu!

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteğiyle İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan’da kazı çalışmalarına başlandı. Moğolistan’da ortak kazı yapmayı içeren protokol kapsamında Tuul Vadisi’nde yürütülen kazı çalışmalarındaki alanın Dokuz Oğuzlar’ın yaşadığı ve Göktürkler ile savaştığı “Togu Balık” kenti olduğuna dair kalıntılar bulundu. “TOGU BALIK OLDUĞUNU İSPAT EDECEK BULUNTULARA ULAŞTIK” Kazı projesinin sorumlusu İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan, çok sayıda Türk devlet ve topluluğuna ev sahipliği yapan, Moğolistan topraklarında eski Türklerden kalma şehir harabeleri, anıt mezar kompleksleri, kurganlar ve petroglifler başta olmak üzere sayısız kültür varlığı bulunduğunu ifade etti. "TÜRKLERİN YERLEŞİK HAYATA GEÇİŞİNE DAİR YENİ BİLGİLERE ULAŞILMASINI SAĞLAYACAK" Doğan konuya ilişkin açıklamasında “Tarihi kaynaklarda adı geçen ancak neresi olduğu bugüne kadar tam olarak tespit edilemeyen Togu Balık, bilinen Uygur şehirlerinden çok daha eski. Bu şehrin gün yüzüne çıkarılıp kazılması Uygurlar’ın yerleşik yaşamına dair bulgularımızı en az 100 yıl geriye götürecek. Çalıştığımız alanla ilgili uzun zaman yüzey araştırmaları ve literatür taraması yaptık. Bazı çalışmalarda bölgede Uygur dönemiyle ilişkilendirilebilecek buluntulardan bahsedilmiş ancak detaylandırılamamıştı. Biz bu bölgenin Togu Balık olduğunu ispat edecek buluntulara ulaşmayı başardık. Kazı çalışması yaptığımız bir bina kalıntısında binaya ait olduğu kesinleşen Uygur seramiklerine ulaştık. Ekibimizdeki Türk ve Moğol arkeologlar bu konuda hemfikir. Biz artık net olarak burası Dokuz Oğuzlar’ın Togu Balık şehri diyebiliyoruz. Bize göre çok önemli bir keşif. Bu, Türklerin yerleşik hayata geçişine dair yeni bilgilere ulaşılmasını sağlayacak.” ifadelerine yer verdi. Kazı çalışmalarının yapıldığı Moğolistan’ın Tuul Vadisi’ndeki yerleşim yerinin, Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında da adı geçen Dokuz Oğuzlara (Uygurlar’ı kuran boylar) ait Togu Balık kenti olduğu düşünülüyor. Moğolistan’da yapılan çalışmalar ile eski Türklerin inanç, ölü kültü, şehircilik gibi konularda geliştirdikleri yaşam şekilleriyle ilgili detaylı bilgilere ulaşılması bekleniyor. Araştırma, Tuul Nehri’nin iki yakasındaki şehir kalıntıları ve buraları çevreleyen Mayhan, Tömst ve Agit dağlarını kapsayan 100 kilometrekarelik alanda yürütülüyor.

TİKA'dan Moğolistan’daki Uluslararası Göçebe Medeniyetler Çalışması Enstitüsüne destek

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından, Moğolistan'da UNESCO bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Göçebe Medeniyetler Çalışması Enstitüsüne biyoarkeolojik laboratuvar kuruldu. Moğolistan’ın başkenti Ulanbator'da kurulan biyoarkeolojik laboratuvar TİKA’nın desteğiyle onarıldı ve laboratuvar kütüphanesine kitap rafları, toplantı masaları, akıllı tahtanın yanı sıra osteometrik tablo, yayma kumpas, kayar kaliper, mandibulometre gibi laboratuvar ekipmanları temin edildi. Böylece biyoarkeolojik laboratuvar bünyesinde sosyo-antropoloji alanında araştırmaların yapılması için uygun ortam oluşturulmuş oldu. ENSTİTÜ BAŞKANINDAN TİKA’YA TEŞEKKÜR Uluslararası Göçebe Medeniyetler Çalışması Enstitüsü Başkanı Mönhtuul Çuluunbaatar, "Enstitümüzce, üye ülkeler Endonezya, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye’ye ayrı ayrı destek taleplerimiz iletilmişti. Türkiye’nin resmi kuruluşu TİKA bize destek verdi. Enstitümüzün faaliyetlerine büyük destekte bulunan Türkiye’ye, Türk halkına ve TİKA’ya teşekkür ederim." dedi.

TİKA, Moğolistan'da aile sağlığı faaliyetlerini sürdürüyor

TİKA, Moğolistan’da anne ve çocuk sağlığını desteklemeye devam ediyor. Moğolistan'ın Bayan-Ölgiy vilayetine bağlı Tolbo ilçesinde yaşayan sakinler için anne dinlenme binası inşa edildi. TİKA'DAN MOĞOLİSTAN'A DESTEK TİKA, ülkede uzun bir süredir devam ettirdiği çalışmalarla Moğolistan halkının takdirini topladı. Son olarak Tolbo ilçesinde inşa ettiği dinlenme binası, kırsal bölgelerde yaşayan kadınlara doğum öncesi ve sonrasında iyi ve temiz bir ortamda yatılı tedavi imkanı verecek. TİKA'dan Moğolistan'daki sosyal tesis hakkında şu açıklamalar yapıldı: "Erken doğum oranının her geçen yıl artış gösterdiği Moğolistan’da, anne ve kadın sağlığına yönelik projeler hayata geçiriliyor. Bu kapsamda Tolbo İlçe Sağlık Merkezi bünyesinde sağlık kurallarına uygun anne dinlenme odası olmadığından, ilçedeki kadınlara doğum öncesi ve sonrasında gerekli sağlık hizmeti sağlanamamaktaydı. TİKA, İlçe Sağlık Merkezi bünyesinde kurduğu anne dinlenme binası ile anne ve çocuk sağlığının iyileştirilmesine katkıda bulundu. Tolbo ilçe Kaymakamı Erkejan Naihalov, yaptığı açıklamada 'İlçemiz hayvancılıkla geçinmekte ve nüfusumuzun büyük çoğunluğu köylerde yaşamaktadır. Köylerimizden hamile kadınlarımız hastalandığında ilçemizdeki sağlık merkezinde bir anne dinlenme odası olmadığından dolayı Bayan-Ölgiy il merkezine gitmek zorunda kalıyorlardı. Ancak ilçemiz uzakta yer aldığı için ve kış şartlarında yolların durumundan dolayı zorlanılıyordu. Anne dinlenme binasını kısa süre içerisinde ilçemize kazandıran TİKA’ya ve Türk halkına teşekkür ediyoruz.' İfadelerini kullandı. Proje ile riskli doğum gerçekleştirebilecek kadınlar hem doğum öncesinde hem de sonrasında yatılı tedavi hizmeti alabilecek. Bu sayede kırsal bölgelerde yaşanan anne ve bebek ölümlerinin önüne geçilmesi hedefleniyor."

#Moğolistan