BM'den Çin'e Doğu Türkistan Çağrısı: İnsan hakları ihlalleri yeniden gündemde

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, Çin hükumetine Doğu Türkistan'daki "sorunlu" yasa ve politikaları kapsamlı bir şekilde gözden geçirmesi çağrısında bulundu. Bu açıklama, iki yıl önce bu kurumun Doğu Türkistan’daki insan hakları durumuyla ilgili önemli bir rapor yayımlamasının yıl dönümüne dört gün kala yapıldı.

SON GÜNCELLEMELER VE ULUSLARARASI ENDİŞELER

Doğu Türkistan ile ilgili 27 Ağustos 2024’te yayımlanan güncellenmiş raporda, BM insan hakları ekibinin bu yılın Haziran ayında Çin’i ziyaret ettiği ve yetkililerle, özellikle terörle mücadele politikaları konularında görüşmeler yaptığı belirtildi. Raporda ayrıca uluslararası toplumun Doğu Türkistan’daki mevcut yasa ve politikalara dair ciddi endişeler taşıdığı vurgulandı.

BM, Çin makamlarını insan hakları perspektifinden ulusal güvenlik ve terörle mücadele yasalarını yeniden gözden geçirmeye ve azınlıkları koruma mekanizmalarını güçlendirmeye çağırdı.

İNSAN HAKLARI YÜKSEK KOMİSERLİĞİNDEN ÇAĞRI

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk'ün sözcüsü Ravina Shamdasani, VOA’ya verdiği demeçte, Doğu Türkistan’daki "sorunlu" yasa ve politikaların devam ettiğini belirtti. Shamdasani, “İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, ulusal güvenlik ve terörle mücadele yasalarının insan hakları açısından kapsamlı bir şekilde gözden geçirilmesi çağrısını yineledi. Yüksek Komiser’le yıllardır süren temaslara rağmen, kitlesel gözaltıları destekleyen yasalar hala mevcut ve bu nedenle ilerleme kaydedilemiyor. Bu zorluklara rağmen mevcut insan hakları durumunu yakından takip ediyoruz” dedi.

Yüksek Komiser Türk, Çin hükumetiyle yaptığı görüşmelerde Tibet ve Hong Kong'daki insan haklarına da saygı gösterilmesi gerektiğini vurguladı.

2022'DE YAYIMLANAN DOĞU TÜRKİSTAN RAPORU

2022 yılında, o zamanki İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, Doğu Türkistan’daki insan hakları ihlallerine dair ilk raporunu yayımladı. Raporda, geniş çaplı keyfi gözaltılar ve zorla çalıştırma gibi kötü muameleler detaylandırılmış ve bu uygulamaların insanlığa karşı suç oluşturabileceği sonucuna varılmıştı. 

Çin hükümeti bu raporu siyasi bir motivasyon ve önyargıyla dolu olarak reddetti ve raporun yanlış bilgiye dayandığını savundu. Pekin, Doğu Türkistan’daki politikalarının aşırıcılığı engellemeyi ve istikrar sağlamayı amaçladığını iddia ederek insan hakları ihlali suçlamalarını reddetti.

UYGURLAR TOPLAMDA 4.4 MİLYON YIL SÜREN GÖZALTINA ALINABİLİR

Yale Üniversitesi'nin soykırım araştırma programı tarafından yayımlanan bir raporda, Çin’in kitlesel gözaltılarının hem insanlığa karşı suç hem de soykırım suçunu oluşturduğu belirtiliyor. Rapora göre, bu gözaltılar devam ederse, Uygurlar toplamda 4.4 milyon yıl süren gözaltına alınma riskiyle karşı karşıya kalabilir.

Uluslararası İnsan Hakları Hizmetleri (ISHR) Çin Programı Müdürü Raphäel Viana David, Yüksek Komiser’in Doğu Türkistan raporunu memnuniyetle karşıladıklarını ve Çin’in BM önerilerini uygulamasını talep ettiklerini açıkladı. Viana David, “Pekin’in eleştirecek bir noktası yok; BM insan hakları bulguları bölünmez ve genel olarak Çin’in anlamlı bir insan hakları reformu yapması için tek gerçek yolu işaret ediyor” dedi.