2024 yılında Doğu Türkistan'da neler yaşandı?

Selahaddin Kaşgarlı / QHA Ankara

2024 yılı, işgal altındaki Türk yurdu Doğu Türkistan'da Çin'in uyguladığı baskıcı politikaların hız kesmeden devam ettiği, bölgedeki Uygur Türkleri ve diğer etnik azınlıkların ağır insan hakları ihlalleriyle karşı karşıya kaldığı bir sene olarak geride kaldı. Çin'in Doğu Türkistan'daki işgali, baskıları ve soykırım fiilleri, 2024 yılında da artarak devam etti. Çin hükûmetinin bölgedeki denetimi, daha da sertleşen bir şekilde sürdü. Kırım Haber Ajansı (QHA), 2024 yılında Doğu Türkistan'da yaşanan gelişmeleri okuyucuları için derledi.

OCAK 2024: AKSU ÜÇTURFAN DEPREMİ

23 Ocak 2024’te Doğu Türkistan’ın Aksu bölgesinde meydana gelen 7.1 büyüklüğündeki deprem, bölgedeki altyapıyı neredeyse tamamen yok etti.

    •    Resmi bilgilere göre: Çin hükumeti, depremde yalnızca 6 kişinin öldüğünü ve 12 bin kişinin tahliye edildiğini iddia etti.
    •    Bağımsız kaynaklar, köylerde yüzlerce insanın hayatını kaybettiğini ve iletişim kesintileri nedeniyle yardımın zamanında ulaştırılamadığını duyurdu.
    •    Çin yönetimi, bölgeye uluslararası yardımı reddetti ve medya sansürü uygulayarak durumu dünya kamuoyundan gizledi.

ŞUBAT 2024: YENİ ASİMİLASYON POLİTİKALARI

Çin, “Conghua Minzu (Etnik Entegrasyon)" adı verilen yeni bir asimilasyon programı başlattı. Bu politika kapsamında:

    •    Uygur Türklerinin geleneksel mahalleleri yıkılarak Han Çinlilerine yönelik yerleşim alanları inşa edilmeye başlandı.
    •    Uygur Türkü ailelerin kültürel öğelerine dair izler silinirken; çocuklara zorunlu olarak Çince eğitim verildi.
    •    Uygurca konuşma ve yazı kullanımı daha sert yaptırımlarla yasaklandı.

MART 2024: TOPLAMA KAMPLARININ GENİŞLEMESİ

Toplama kampları, Çin’in baskı politikalarının en somut örneği olmaya devam etti:

    •    İnsan hakları örgütlerine göre, kamplardaki tutuklu sayısı 1.2 milyona ulaştı.
    •    Kamplarda tutulanların zorla ağır işlerde çalıştırıldığı, kötü koşullarda barındırıldığı ve sistematik işkenceye maruz kaldığı rapor edildi.
    •    Çin yönetimi, bu kampların güya “mesleki eğitim merkezi” olduğunu iddia etmeyi sürdürdü.

NİSAN 2024: RAMAZAN BASKILARI

Müslüman Uygur Türkleri, Ramazan ayında da ağır dini baskılarla karşı karşıya kaldı:

    •    Oruç yasağı: Devlet memurları, öğrenciler ve kamuda çalışanların oruç tutması kesin bir şekilde yasaklandı.
    •    Camilerde gözetim: Camilerdeki ibadetler polis kontrolüne tabi tutuldu ve katılanların isimleri kaydedildi.
    •    Bayram etkinlikleri: Ramazan Bayramı’na yönelik her türlü dini kutlama ve toplu ibadet etkinlikleri yasaklandı.

HAZİRAN 2024: DEMOGRAFİK YAPININ DEĞİŞİMİ

Çin, bölgedeki demografik değişim politikalarını hızlandırdı:

    •    Han Çinlisi göçü: 2024 yılında Doğu Türkistan’a yerleştirilen Han Çinlisi sayısı 500 bine ulaştı.
    •    Kardeş aile projesi: Uygur ailelerin evlerine Han Çinlisi memurlar yerleştirildi. Bu kişiler, ailelerin yaşam biçimlerini gözetim altında tutma görevini üstlendi.
    •    Uygur nüfusunun azaltılması: Özellikle genç Uygur Türkleri, toplama kamplarına gönderilirken bazıları zorla Çin’in iç bölgelerine sürgün edildi.

AĞUSTOS 2024: YENİ KAMPLARIN KEŞFİ

Uluslararası uydu görüntüleme sistemleri ve insan hakları örgütleri, Doğu Türkistan’da yeni toplama kamplarının inşa edildiğini ortaya çıkardı:

    •    Kampların, önceki yıllarda yıkılan Uygur mahallelerinin yerine inşa edildiği tespit edildi.
    •    Yeni kampların özellikle kırsal bölgelerde ve dış dünyadan tamamen izole alanlarda yapıldığı bildirildi.
    •    Çin’in, bu kampları gizlemek için bölgede internet ve iletişim erişimini tamamen kesmeye çalıştığı öğrenildi.

EYLÜL 2024: KÜLTÜREL SOYKIRIM

Çin hükûmeti, Uygur halkının tarihini ve kültürel mirasını hedef alan yok etme politikalarını sürdürdü:

    •    Tarihi Yapıların Yıkımı: Kaşgar’daki eski camiler, medreseler ve türbeler yıkıldı. Yerlerine Han Çinlisi kültürünü simgeleyen binalar yapıldı.
    •    UNESCO Açıklaması: Uluslararası kuruluşlar, Doğu Türkistan’daki kültürel mirasın yok edilmesinin bir kültürel soykırım olduğuna dikkat çekti.

ARALIK 2024: DOĞU TÜRKİSTAN’DA DEVAM EDEN ACI GERÇEK

2024 yılının sonlarına yaklaşırken, Doğu Türkistan’daki durumun daha da kötüleştiği kaydedildi. Bölgedeki Uygurlar ve diğer Türk soylular Çin’in baskılarına karşı koymakta giderek daha fazla zorlanıyor. Çin, bölgedeki tüm muhalefeti ve dini ifadeyi baskılarla sindirirken, dünya genelindeki duyarlı gruplar, Çin’in uygulamalarına karşı durmaya devam ediyor. Ancak, Çin’in güçlü diplomatik ve ekonomik araçları, uluslararası toplumun etkili bir tepki vermesini engelliyor.

Doğu Türkistan'da dünyanın gözleri önünde günümüzün en büyük soykırımı yaşanmaktadır. Dünyada yaşanan insan hakları ihlallerinin, soykırımın ve zulmün en yüksek perdeden seslendirilmesi ve Çin Komünist Partisi idaresindeki Pekin yönetimine bunun hesabının sorulması en büyük beklentidir. Dili, dini ve kültürü yok edilen milyonlarca Müslüman Türkün yok edilmeye çalışıldığı bir noktada sessiz kalmak, yaşanan zulme ortak olmak demektir.

Kırım Haber Ajansı olarak dikkatle üzerinde durduğumuzun Doğu Türkistan'daki soykırımın, Türkiye ve dünya kamuoyunda daha fazla duyulduğu ve bu soykırıma karşı aksiyon alındığı bir 2025 yılı temenni ediyoruz.