Kırgızistan’da “Dîvanu Lugâti’t Türk: 950. Yıl” konferansı gerçekleştirildi

Kırgızistan’ın başkenti Bişkek'te 27 Kasım 2024 tarihinde “Dîvanu Lugâti’t Türk: 950. Yıl” konferansı gerçekleştirildi. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), tarafından ilan edilen 2024 Dîvânu Lugâti't-Türk yılı etkinlikleri kapsamında tertip edilen konferans, Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi (ASBÜ), Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (KTMÜ) ve Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) iş birliğiyle organize edildi.

KTMÜ ev sahipliğinde düzenlenen konferansta Türk dilinin ilk sözlüğü ve Türk kültür tarihinin en kıymetli eserlerinden biri olan Dîvânu Lugâti't-Türk’ün kültürel ve dini mirası anıldı; mirasın süregelen önemini vurgulandı.

Konferans, KTMÜ Rektörü Prof. Dr. Alpaslan Ceylan ve Rektör Vekili Prof. Dr. Almaz İbrayev’in konuşmalarıyla başladı.

Ardından KTMÜ Yabancı Diller Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Recai Doğan ve ASBÜ Rektörü ve Türkiye Yazarlar Birliği (TYB) Başkanı Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan tarafından Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Türk kültürü ve dili açısından taşıdığı tarihî ve güncel öneme vurgu yapıldı.

Açılışın ardından gerçekleşen panellerde Kaşgarlı Mahmud’un ölümsüz eseri Dîvânu Lugâti’t-Türk, farklı açılardan ele alındı.Konferans katılımcıların değerlendirme ve geri bildirimlerinin alındığı oturumla sona erdi.

Kapanış oturumunun ardından katılımcılar, Balasagun ve Issık Gölü gibi önemli mekanları ziyaret ederek bölgenin tarihini yakından tanıma fırsatı buldu. Türkiye'nin Bişkek Büyükelçiliği, TİKA ve Türk Maarif Koleji gibi kurumlara yapılan ziyaretlerde, Türk dünyasına yönelik projeler hakkında bilgiler paylaşıldı.

DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK

Türkistan coğrafyasının bilinen ilk sözlüğü ve en önemli eserlerinden biri olan Dîvânu Lugâti’t-Türk, 11. yüzyılda Kâşgarlı Mahmut tarafından Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştı. “Türk Sözlüğünün Divanı” anlamına gelen ve Türk dilinin ilk sözlüğü olan bu eser; Türk dili, Türk tarihi, Türk mitolojisi, Türk coğrafyası, Türk kültürü ve Türk töresi hakkında değerli bilgileri sunan bir eser olarak kabul ediliyor. Nitekim Kâşgarlı Mahmut Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserini, Türk milletinin yüceliğini, Türk dilinin Arapça ile koşu atları gibi yarış edeceğini, Türk dilinin zenginliğini ve Türk dilinin her duygu ve düşünceyi anlatmaya elverişli olduğunu ispat etmek içindir kaleme almıştır. Bu sebeple eser, Türkçeden Arapçaya bir sözlük biçiminde yazılmıştır. Başta Türkologlar olmak üzere birçok araştırmacı tarafından incelenen Dîvânu Lugâti’t-Türk, UNESCO Dünya Belleği Türkiye Ulusal Listesi’ne de kayıtlıdır. Eserin bugün tek nüshası ise İstanbul’daki Millet Kütüphanesinde yer almakta.

KÂŞGARLI MAHMUT KİMDİR?

Türklerin en açık anlatanlarından, en doğru anlayanlarından en iyi kargı kullanan cengaverlerinden olduğum hâlde, Türklerin tekmil illerini, obalarını, çöllerini karış karış, gezip dolaştım... Gördüm ki, Yüce Tanrı devlet güneşini Türklerin burçlarından doğdurmuş...

Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserin yazarı olan Kâşgarlı Mahmut, Türk dilinin ve Türk milliyetçiliğinin en büyük sözcülerinden olarak kabul ediliyor. Doğu Türkistan’ın en önemli merkezlerinden biri olan Kâşgar’da doğan Kâşgarlı Mahmut, iyi öğretim görmüş, İslâmiyet’le ilgili bilimsel çalışmaları yakından izlemiştir. Kâşgarlı Mahmut, Arapça ve Farsçayı da çok iyi öğrenmiştir. Türklerin bulunduğu bölgeleri gezmiş, ana dili olan Türkçenin bütün lehçelerini yerlerinde öğrenmiş, geleneklerini göreneklerini yakından izlemiştir. Bütün Sirderya (Seyhun) kıyılarını dolaştığından Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserinde söz etmektedir. Daha sonrasında dönemin İslam coğrafyasının en önemli kültür merkezlerinden biri olan Irak’a göç eden Kâşgarlı Mhamut, çalışmalarına burada devam etmiştir.