Kırım Tatarlarının kültürel mirasından eşsiz halk oyunu: Ağır Ava ve Kaytarma

Yağmur Filiz Şahin/QHA Ankara

Kırım Tatar halk oyunu Ağır Ava ve Kaytarma, Kırım Tatar dansçılar tarafından Kırım Haber Ajansına (QHA) sergilendi. Kırım Tatar dansçılar Mavile Mametova ve Talat Veliyualiyev'in performansıyla sergilenen ve Ukrayna Somut Olmayan Kültürel Ulusal Miras Listesine dahil edilen Ağır Ava ve Kaytarma halk oyunu hakkında bilinenler QHA tarafından derlendi.

AĞIR AVA VE KAYTARMA

Kırım Tatar halkının birbirinden renkli görüntülere sahne olan eşsiz halk oyunları, izleyenleri büyülüyor. Kırım Tatar milli kültürünün nadide örnekleri olan danslarda yer alan her figürün bir hikayesi var. Peki, Ukrayna Somut Olmayan Kültürel Ulusal Miras Listesine dahil edilen Ağır Ava ve Kaytarma dansları bize ne anlatıyor?

Birer halk oyunu olan Ağır Ava ve Kaytarma’sız bir Kırım Tatar düğünü, tepreş, nevruz veya şenlik hayal etmek neredeyse imkansızdır. Bu iki halk oyununa ilk kez 18. yüzyıldaki kaynaklarda rastlıyoruz. O dönemde kadın ve erkeklerin ayrı ayrı raks ettiği oyunlar, zamanla gelin ve damadın katılımcılara sergilediği eşli bir halk oyununa dönüştü. Toylar, Ağır Ava’nın sakin ve ritmik dansıyla başlar, daha sonra canlı ve ahenkli figürlerin yer aldığı Kaytarma ile devam ederdi. 1930’lu yıllara gelindiğinde bu iki dans hem erkek hem de kadınların bir arada bulunmasıyla icra edilmeye başlandı.

HALK DANSLARININ FİGÜRLERİ BİZE NE ANLATIYOR?

Düğünlerin vazgeçilmezlerinden biri olan Ağır Ava ve Kaytarma oyunlarındaki dans figürleri ise oldukça dikkat çekici. Oyun esnasında yapılan el hareketleri halk arasında derin bir anlam taşıyor. Avuçlar yukarı bakarken; “Allah’tan bereket istedim”, avuçlar aşağı indiğinde ise “Elimden halka verdim” manaları sembolize ediliyor.

Ağır Ava halk oyununda erkekler adeta kartal gibi omuzlarını ve kollarını açarak dansın 9/8’lik ağır ritmine eşlik ederken, kadınlar ise feslerinden aşağı tutturdukları marama adı verilen yazmalarıyla hafifçe dizlerini kırarak kendilerini müziğin ritmine bırakmakta. Dans ederken yüzünden tebessümü eksik etmeyen Kırım Tatarları, kısa soluklu Ağır Ava oyunun ardından Kaytarmaya geçiş yapar.

Kaytarma ileri geri hareketlerle, 7/8’lik ritimle oynanan hareketli bir halk oyunu. Her yaştan kişinin kaytara kaytara oynadığı ahenkli dans, küçük adımlarla sergilenir. 40’a yakın müziği olan Kaytarma’nın, Ağır Ava Kaytarması, Bahçesaray Kaytarması, Yaşlar Kaytarması, Dostluk Kaytarması, Buvdan Kaytarması, Eski Kırım Tatar Kaytarması, Taraktaş Kaytarması gibi versiyonları da bulunuyor.

UKRAYNA, AĞIR AVA VE KAYTARMA DANSLARINI MİRAS LİSETSİNE EKLEDİ

Ağır Ava ve Kaytarma’sız, Kırım Tatar düğünü olmaz dedik. Ukrayna ise 26 Şubat 2024 tarihinde bu iki halk oyununu Somut Olmayan Kültürel Ulusal Miras Listesine dahil etti.