Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçakların hakları İstanbul'da konuşuldu

Ukrayna’nın İstanbul Başkonsolosu Roman Nedilskıy (Roman Nedilskyi) ve eşi Lyudmıla Nedilska’nın ev sahipliğiyle, 8 Ağustos 2024 tarihinde Dünya Yerli Halklar Günü münasebetiyle bir panel tertip edildi. Düzenlenen programda, Ukrayna'nın yerli halkları olan Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçakların tarihi ve kültürü ile Kırım’ın Rus işgali bağlamında yerli halklarının haklarının korunması konuları ele alındı.

Panele; Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov, Kırım'ın Yerli Halklarını Araştırma ve Destekleme Vakfı Başkan Yardımcısı Vyaçeslav Lombroso (Vyacheslav Lombroso), Ukrayna Karaylar Birliği Başkanı Bogdan Hmelnıtskıy (Bohdan Khmelnytsky), Melitopol Devlet Pedagoji Üniversitesi Rektör Yardımcısı Karay Olena Arabacı (Olena Arabadzhy), KTMM Türkiye Temsilcisi ve Emel Kırım Vakfı Başkanı Zafer Karatay, Kırım Tatar Milli Meclisi Üyesi ve Kırım Tatar Kaynak Merkezi Başkanı Eskender Bariyev,  Kırım Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı ile Alem Sivil Toplum Kuruluşu Başkanı Esma Acıyeva çevrim içi olarak katılarak konuşmalarını gerçekleştirdi.

"UKRAYNA KENDİ YERLİ HALKLARININ GELİŞİMİNİ DESTEKLİYOR"

Açılış konuşması yapan Ukrayna’nın İstanbul Başkonsolosu Roman Nedilskıy, Rusya’nın yüzyıllar boyunca Kırım’ın yerli haklarını yok etmeye çalıştığı gibi Ukrayna halkını da yok etmeye çalıştığını belirterek, “Ama bunu hiçbir zaman başaramayacak.” dedi. Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçakların yasal olarak Ukrayna’nın yerli halkları olarak tanındığını belirten Başkonsolos, “Ukrayna kendi yerli halklarının gelişimini destekliyor ve her zaman destekleyecektir. Çünkü Ukrayna bu halkların vatanıdır.” ifadelerini kullandı.

"İNSANLARA KIRIM’IN UKRAYNA OLDUĞUNU HATIRLATIYORUZ"

Etkinliğe katılanlara teşekkür eden Lyudmıla Nedilska, “Bir evlat, anne ve eş olarak her zaman Rus işgalinde baskı altında bulunan Kırımlı aileler için dua ediyorum. Hem Rus esaretinde bulunanlar hem onları evlerinde bekleyen aileler hem de bugün Rusya’ya karşı savaşan askerlerimiz her zaman aklımızda. Sık sık farklı etkinlikler düzenleyerek insanlara Kırım’ın Ukrayna olduğunu hatırlatıyoruz.” şeklinde konuştu.

"KTMM, 2002 YILINDAN BERİ BM YERLİ HALKLAR DAİMİ FORUMU'NUN ÜYESİ"

KTMM Başkanı Refat Çubarov, Kırım Tatar halkının en üst temsil organı olarak KTMM’nin Birleşmiş Milletler (BM) Yerli Halklar Hakları Bildirisi hazırlama ve kabul etme sürecine doğrudan katıldığına dikkat çekerek, “KTMM bu belgeyi hazırlayanların arasında yer alıyor. Ayrıca KTMM, kurulduğu 2002 yılından beri BM Yerli Halklar Daimi Forumu'nun üyesidir ve her yıl çalışmalarına katılıyor. Bunun dışında yerli Kırım Tatar halkı, KTMM ve diğer Kırım Tatar sivil toplum kuruluşları aracılığıyla yerli halkların iş birliği yaptığı önde gelen uluslararası kuruluşlarda temsil ediliyor.” ifadelerini kullandı.

"UKRAYNA DEVLETİNİ GÜÇLENDİRİYORUZ"

Ukrayna Parlamentosunun 20 Mart 2014 yılında Kırım Tatar halkının haklarının garanti edilmesine dair bir kararnameyi kabul ederek yerli halkların kendi kaderini tayin etme hakkını tanıdığını belirten Çubarov, “Şimdi ise bizim görevimiz, Ukrayna mevzuatını yerli halkların haklarını ele alan ve uluslararası hukuka dayalı bir şekilde iyileştirmek ve siyasetçilere bu yoldan sapmaya izin vermemektir. Bu yoldan ilerleyerek güçlü Ukrayna ulusunu oluşturuyoruz, Ukrayna devletini güçlendiriyoruz ve yerli halklar olan Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçakların haklarını iade ediyoruz.” dedi.

"KIRIM TATARLARI KENDİ TOPRAKLARINDA ESİR TUTULUYOR"

Konferansta konuşan KTMM Üyesi ve Kırım Tatar Kaynak Merkezi Başkanı Eskender Bariyev, “Ukrayna’nın yerli halkı olan Kırım Tatarların vatanı 10 yıldır Rus işgali altında, tüm bu süre boyunca yerli halk, dilini ve kültürünü geliştirme fırsatından mahrum bırakıldı. Kırım Tatarlarına baskılar uygulanıyor. Yani Kırım Tatarları kendi topraklarında esir tutuluyor. Maalesef Rus işgali altında geçen son 10 sene Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçaklar için çok olumsuz geçti. Yerli halkların temsilcilerine baskılar uygulanıyor, halkların kollektif hakları işgalciler tarafından ihlâl ediliyor. Siyasi güdümlü davalar çerçevesinde 219 Kırım Tatarına baskı uygulanıyor. 134 Kırım Tatarı Rus hapishanelerinde alıkonuluyor. Rusya’nın uyguladığı baskılar sonucu Kırım Tatar halkı kendi vatanının dışına itiliyor. Bununla birlikte Rusya, Kırım’a Rus vatandaşlarını yerleştirerek Yarımada'nın demografik yapısını değiştiriyor.” şeklinde konuştu.

"ALMAN NAZİLERİ KIRIMÇAKLARIN YÜZDE 80’İNİ YOK ETTİ"

Kendisi de bir Kırımçak olan Kırım’ın Yerli Halklarını Araştırma ve Destekleme Vakfı Başkan Yardımcısı Vyaçeslav Lombroso, Kırımçakların KTMM’nin desteğiyle uluslararası kuruluşların çalışmalarına katılmaya ve dünyaya kendi halkını tanıtmaya başladığını belirtti. Din farkına rağmen Kırımçak ile Kırım Tatarlarının dil, halk yemekleri gibi birçok ortak noktaya sahip olduğunu kaydeden Lombroso, “Ukrayna’da yapılan son nüfus sayımına göre halihazırda Ukrayna’da 406 Kırımçak yaşıyor. Bilindiği üzere 2. Dünya Savaşı sırasında Alman Nazileri Kırımçakların yüzde 80’ini yok etti. Ukrayna’da yaşayan Kırımçakların çoğu halihazırda Rus işgali altındaki topraklarda ikamet ediyor.” dedi. 

"KENDİMİZİ UKRAYNA KÜLTÜREL MİRASININ AYRILMAZ BİR PARÇASI OLARAK GÖRÜYORUZ"

Ukrayna Karaylar Birliği Başkanı Olena Arabacı, Ukrayna’da yaşayan Karay Türkleri hakkında bilgi verdi. Sayılarının az olmasına rağmen Karay Türklerinin kendi dilini, kültürünü korumaya başardığını belirten Arabacı, “Kendimizi Ukrayna kültürel mirasının ayrılmaz bir parçası olarak görüyoruz.” dedi.

Kültürel mirasını korumak amacıyla Karay Türklerinin Ukrayna’da aktif şekilde faaliyet yürüttüklerini anlatan Arabacı, Melitopol kentinde bulunan merkezlerinin şu an Rus işgali altında bulunduğunu kaydetti.

Arabacı, “Kırım’ın Rus işgali halkımı çok olumsuz bir şekilde etkiledi. Kırım ile Ukrayna anakarasında yaşayan Karaylar arasındaki bağlar koptu. 2022’de başlayan Rusya’nın geniş çaplı işgal saldırısı halkım için ağır bir darbe daha oldu. Karayların geleneksel olarak yaşadığı Melitopol, Berdyansk ve Geniçesk işgal edildi.Çoğu Karay Türkü evlerini terk etmek zorunda kaldı. Melitopol’deki kültür merkezimizi kaybettik.” dedi.

"KREMLİN’DE REJİMLER DEĞİŞSE DE ZİHNİYET DEĞİŞMİYOR"

Rusya’nın yüzyıllardır Kırım’daki halklara baskı uyguladığına dikkat çeken KTMM Türkiye Temsilcisi ve Emel Kırım Vakfı Başkanı Zafer Karatay, “Günümüzde yaşananlar bize gösterdi ki, Kremlin’de rejimler, çarlar, totaliter liderler değişse de mentalite, mantık, zihniyet değişmiyor. Emperyalist ve diğer halklara söz hakkı tanımayan zihniyet mevcut ve bu zihniyet mutlaka değişmeli.” dedi. Karatay, Kırım Tatar halkının ancak Rus işgalinden kurtulduktan sonra kültürünü, medeniyetini tam geliştirme hakkına sahip olacağına dikkat çekti.

"BARIŞ KIRIM’I RUSYA’YA BIRAKARAK SAĞLAYACAKSA BÖYLE BİR BARIŞI HİÇ BİR ZAMAN KABUL ETMEYECEĞİZ"

Kırım Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Rusya’nın yüzyıllar boyunca yerli halklara karşı yürüttüğü zulüm politikasına dikkat çekerek, “Şu an Lırım Tatarları Putin faşizmi ve Ukrayna demokrasisi karşısında nasıl tarafsız olabilir? Kırım Tatarların geleceği için Rusya’nın Kırım’dan çekilmesi dışında hiçbir perspektif olamaz. Bu Karaylar ve Kırımçaklar için de aynıdır. Bizim bir endişemiz var: Herkes gibi biz de barışı istiyoruz ancak barış Kırım’ı Rusya’ya bırakarak sağlayacaksa böyle bir barışı hiç bir zaman kabul etmeyeceğiz. Kırım Tatarları, Karaylar ve Kırımçaklar için tek bir kurtuluş var; demokratik Ukrayna’ya bağlı Kırım Tatar özerkliği. Bunun dışındaki tüm seçenekler bu 3 halkının geleceğini tehlikeye atacaktır.” ifadelerini kullandı.

Alem Sivil Toplum Kuruluşu Başkanı Esma Acıyeva konferansta kuruluşunun yerli halklarının somut olmayan kültürel mirasını korumak için yürüttüğü çalışmaları anlattı.

Konferansa ayrıca, KTMM üyeleri Gülnara Bekirova ve Abmecit Süleymanov, Türkiye Ukrayna Romanya Kırım Sanayici İş İnsanları Derneği (TURKSİD) Başkanı Ertan Baştuhan, Kırım Derneği İstanbul Anadolu Yakası Şube Başkanı Şebnem Sözen, Kırım Derneği Gebze Şubesi Başkanı Nermin Ekim, Emel Kırım Vakfı Başkan Yardımcısı Nurten Bay katıldı.