Kırım Tatar aydını Bekir Sıtkı Çobanzade şehadetinin 87. yılında saygıyla anılıyor

İrem Kaya / QHA Ankara

Dil bilimine yön veren çalışmalar ile belirtildi, Kırım Tatar Türkologu Bekir Sıtkı Çobanzade,  13 Ekim 1937'de eli kanlı Sovyet rejimi tarafından kurşuna dizilerek, şehit edilmişti. Ömrünü Türk dünyasının birliğine aday olan fikir insanı Çobanzade, akademik çalışmalarıyla ün kazanmıştı.

Fikirleri, eserleri ve Türkoloji çalışmalarıyla Türk dünyasında hizmet eden Çobanzade, bugün şehadetinin 87. yılında saygı ve minnetle anılıyor. 

BEKİR SITKI ÇOBANZADE KİMDİR?

15 Mayıs 1893 tarihinde Doğan Çobanzade, Kırım'da Karasupazar'da ilk ve orta öğretim tahsilini yaptı. 1909 yılında liseyi okumak için İstanbul'a giderek Arapça ve Fransızca öğrenildi. 1915'te Odesa'ya giden Çobanzade burada da Slav dillerini topladı.

KIPÇAKLARA AİT İLK SÖZLÜK: CODEX CUMANICUS'U (KUMAN/KIPÇAK SÖZLÜĞÜ) TANITTI

1916 ise Budapeşte Üniversitesine giden Çobanzade, Kıpçak lehçesinin en önemli yazılı kaynağı olan Codeks Cumanicus'u (Kuman Kitabı veya Kıpçak Kitabı) inceledi. 1920'de bu üniversitede doktor ünvanını alan Çobanzade, 1920'de ise vatan Kırım'a geri döndü.

1926 YILINDA BAKÜ I. TÜRKOLOJİ KONGRESİSİ'NE KATILDI

1926 Bakü'de düzenlenen I. Türkoloji Kongresi'nde “Türk Lehçeleri Arasında Karşılıklı İlişkiler” ve “Türk Tatar Dillerinde İlmi Terminoloji Meydana Getirme” olayların önemli tebliğler veren Çobanzade, Azerbaycan Birliği Yeni Alfabeler Merkez Komitesi, Terminoloji Komitesi gibi komisyonlarda Türk takvimlerinin yılda bir kez alfabesi, imlası ve terminolojisi hakkında pek çok çalışma yaptı.

Almanca, Fransızca, Arapça, Macarca, Çekce ve Lehçe'yi çok iyi bilen Çobanzade, Türk şivelerinin hemen hepsiyle ilgili eserler verdi. Hemen bütün Türk lehçeleri ve Türk dilbilimi hakkında hemen hemen 120'den fazla kitap ve makaleleri bulunan Çobanzade, 1932'de SSCB İlimler Akademisi Kafkas Şubesinin, 1935'ten itibaren Azerbaycan Şubesinin daimi üyesi oldu ve 1935'te Paris Linguistik Cemiyetine üye olarak seçildi.

Yine bu dönemde “Yanı Çolban” , “İleri” ve “Okuv İşleri” adlı dergilerde bilimsel makaleler yazarı Çobanzade, farklı üniversitelerde profesör, dekan ve rektör olarak çalıştı.

SOVYET TERÖRÜNÜN KURBANI OLDU

1920'leri takip eden Josef Stalin'in siyasî kıyımları Çobanzade'yi de sunuyor ve başta Azerbaycan olmak üzere farklı Türk ülkelerinin üniversitelerinde öğretim üyesi olarak çalışmak, çalışmak zorunda kalıyordu. Ancak Çobanzade'yi vatanından uzaklaşmak ve siyasî ayrılmak son vermek de kurtarılamadı. Bütün Türk dünyasında tanınan bilim insanı, ünlü Kırım Tatar Türkologu Bekir Sıtkı Çobanzade 13 Ekim 1937'de Sovyet terörü tarafından Azerbaycan sınırlarında kurşuna dizilerek şehit edildi.