Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik topyekun işgal girişimi, başta çocuklar olmak üzere Ukrayna vatandaşlarının yaşamlarını olumsuz etkiledi. Bir yılı aşkın süredir devam eden Rus saldırganlığı, Ukraynalı çocukların şiddet, korku, kayıp ve trajedi yaşamasına neden oldu.

Ukrayna Başsavcılığı, savaş sırasında 468 çocuğun hayatını kaybettiğini ve 947 çocuğun yaralandığını açıkladı. Başsavcılık, kolluk kuvvetleri, bölgeye dair aktif çatışmalar ve bölgenin bir kısmının işgal altında olması nedeniyle kurbanların kesin sayısını belirlemenin imkansız olduğunu vurguluyor. Ukrayna'da milyonlarca çocuk, korku ve dehşet içinde uykuya dalıyor ve bu acımasız savaşın bir an önce son bulmasını umarak uyanıyor.

UNICEF İcra Direktörü Katherine Russell konuya ilişkin, “Ukrayna'daki çocuklar, korku dolu bir yıl yaşadılar. Öldürülüp yaralanıyorlar ve birçoğu anne babasını, kardeşlerini, evlerini, okullarını ve oyun alanlarını kaybediyor” cümlelerini sarf etmişti. UNICEF İcra Direktörü Katherine Russell'ın dediği  gibi dünyadaki hiçbir çocuk böyle bir acıya katlanmak zorunda kalmamalı.

ATEŞ HATTINDA YAŞAM VE ÖLÜM

Pek çok Ukraynalı çocuk ve yaşlı genellikle savaş bölgesinden çıkmanın hiçbir yolunu bulamıyor. Örneğin, Ukrayna medyasına göre birkaç aydır şiddetli çatışmaların sürdüğü Bahmut'ta onlarca çocuk mahsur kaldı. Ukraynalı yetkililer ve kolluk kuvvetleri, çocukları bu tür alanlardan güvenli bir yere götürmek için mümkün olan her şeyi yapıyor.

Nisan ayında, eski mahkum olan Rus paralı asker grubu Wagner üyeleri Azamat Uldarov ve Aleksey Saviçev, Rus insan hakları örgütü Gulagu.net'in kurucusu Vladimir Oseçkin'e Bahmut'ta düzinelerce çocuk da dahil olmak üzere yüzlerce sivilin nasıl öldürüldüğünü anlattılar. Uldarov yaptığı katliam için "Soledar ve Bahmut'a gittiğimizde yaptığımız şey, sahne buydu ... Bize herkesi 'temizleme ve yok etme' emri verildi ... Ve gidip herkesi öldürdük. Kadınlar, erkekler, emekliler ve çocuklar. .. Ağlıyor, o daha küçük bir çocuk, hani altı, beş yaşında ve ben ateş ettim, anladın mı, kimseyi salıvermemeliydim, kimseyi” dedi. Saviçev ise bu yılın Şubat ayı başlarında Bahmut'ta Ukraynalı gençleri nasıl vurduğunu anlattı. Saviçev, “Dördüncü kademeye, 15 yaş ve üstü herkes için tek kelime etmeden aynı anda vurma emri verildi. 20-25 kişi vuruldu, 10'u 15-17 yaşlarında gençlerdi" dedi.

SİLAH ZORUYLA "DİNLENME"

24 Nisan 2023 itibarıyla Rusya, savaşın başlangıcından bu yana 19 binden fazla çocuğu Ukrayna'dan kaçırdı. Ukraynalı insan hakları örgütü "Savaş Çocukları"  bu rakamları doğruladı.

Bu arada Ukrayna basını, insan hakları örgütlerinden edinilen bilgide çeşitli bahanelerle Ukrayna'dan 100 bin çocuğun Rusya tarafından kaçırıldığını kaydetti. Ruslar, hem ailesini kaybetmiş hem de ailesi olan çocukları kaçırıyor. Kaçırdıkları çocukları zorla ailelere veren Ruslar, çocukların kişisel bilgilerinin tamamını değiştiriyor, onlara Rus pasaportu veriyor. Ruslar tarafından kaçırılan Ukraynalı çocuklar, Başkurdistan'ın yanı sıra Kursk, Oryol ve Lipetsk bölgelerindeki üç merkezde tutuluyor.

Yale Üniversitesi, Şubat 2023 tarihinde Ruslar tarafından Ukraynalı çocukların kaçırılmasına ve beyinlerinin yıkanmasına ilişkin bir araştırma yayımladı. Araştırmada, Ukrayna’nın Ruslar tarafından işgal edilen topraklarından en az 6 bin çocuğun Rusya topraklarına ve işgal altında olan Kırım’da bulunduğu ifade edildi. Kaçırılan çocukların, Ruslar tarafından “Rus merkezli” çeşitli eğitimlere maruz bırakılarak beyinlerinin yıkandığı kaydedildi.

Ukrayna’nın önemli basın kuruluşlarından biri olan “Grivna” Kırım’a kaçırılan iki Ukraynalı kızın hikayesini haberleştirdi. Yayımlanan haberde, Herson bölgesinin Daryivka köyünden olan 14 yaşındaki Taisia, çocukların her gün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in konuşmasını izlemeye, Rus marşları ve propaganda şarkılarını söylemek için sahneye çıkmaya zorlandığını söyledi. Taisia, çocukların bu zorlamayı reddettiği takdirde Rusların onları azarladıklarını ve "nankör olduklarını" söylediğini ifade etti. Herson bölgesinden olan 16 yaşındaki Anastasia Motıçak, yaşadıkları kampın odalarında ve yemek salonunda hamam böceklerinin olduğunu vurguladı. Motıçak, “Kirli, kokulu çarşaf ve yastıklarda uyumak zorunda kaldık" dedi. Kaçırılan çocukların Ukraince konuşması ve Ukraynalı olduklarını söylemelerinin yasak olduğu bildirildi. Motıçak, “Bir şekilde Ukraynalı olduğumuzu gösterdiğimizde, bizi zehirlemeye, aşağılamaya başladılar. Faşist olduğumuzu söylediler” dedi.

RUSYA'NIN YASA DIŞI ÇOCUK KAÇIRMALARI İÇİN PUTİN'E TUTUKLAMA EMRİ

Uluslararası hukuk, çocukların Ukrayna’nın işgal altındaki topraklarından kaçırılmasını bir suç olarak nitelendiriyor. Cenevre Sözleşmesine göre işgalci ülkenin işgal altındaki devletin topraklarından sivil nüfusu zorla nakletme hakkı yoktur. İşgalci gücün hiçbir durumda çocukların medeni durumunu değiştirme (Rusya'nın yaptığı gibi pasaportlarını verme) hakkı yoktur.

Kremlin, Ukraynalı yetim çocukları Ukrayna’dan Rusya’ya nasıl götürdüğünü, onları yeni ailelere nasıl yerleştirdiğini ve Rus vatandaşlığı verdiğini gururla anlattı. Aynı zamanda Rusların alaycı bir şekilde çocukları kurtardığını iddia etti.

Uluslararası hukuk, tahliye için Ukrayna’da insani yardım koridorlarının açılması gerektiğinden de bahsetmektedir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, üçüncü ülkeler ve uluslararası kuruluşların katılımıyla, insani yardım konvoyları getirilir, insanlar bu şekilde tahliye edilir. Ancak Rusya’nın bunu yapmadığı görülmektedir.

Uluslararası Ceza Mahkemesinin Mart 2023 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Çocuk Ombudsmanı Maria Lvova-Belova hakkında, Ukraynalı çocukların Ukrayna'nın işgal altındaki topraklarından Rusya'ya yasa dışı bir şekilde kaçırılmasına ilişkin tutuklama emri çıkarması şaşırtıcı olmasa gerek...

TÜRKİYE'NİN İNSANİ YARDIM ÇABALARI

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), 2022 yılının sonbahar aylarında yetişkin bakımından yoksun bırakılan çocukların Rusya ile Ukrayna arasında nakli için bir "köprü" olma önerisiyle Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) Başkanı Şeref Malkoç’a başvurdu.

CNN Türk, Türkiye’nin bu teklifle olumlu yanıt verdiğini kaydetti. Şeref Malkoç, bu konuda Moskova ve Kıyiv’deki meslektaşlarıyla temasa geçti. Malkoç, yetimlerin bulunması ve taraflar arasında karşılıklı değişimi de içeren bir teklifte bulundu. Savaş şartları ve sürekli değişen dengeler ekseninde her iki ülkenin ombudsmanı Malkoç’a, “Daha sonra yapalım” yanıtını verdi.

İki ülke yönetimindeki yumuşama sinyali ve kamuoylarında oluşan ılımlı atmosfer sonrası Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarının Türkiye’de buluşması için mutabakat sağlandı. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki Uluslararası Ombudsmanlık Konferansı kapsamında Ukrayna Ombudsmanı Dmıtro Lubinets 9 Ocak, Rusya Ombudsmanı Tatyana Moskalkova 10 Ocak’ta Ankara’ya geldi.

Ankara’daki üç gün süren konferansta, Rusya ve Ukrayna ombudsmanı ile toplam sekiz kez görüşme yapıldı. Bu görüşmelerin 4’ü Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu Başkanı Şeref Malkoç başkanlığında üçlü görüşme, 4 kez de Rusya ve Ukrayna ombudsmanı arasında ikili görüşme şeklinde gerçekleştirildi. Bu kritik görüşmelerde, sadece refakatsiz çocukların aileleriyle kavuşturulması değil daha geniş bir çerçevede bir insani koridorun oluşturulması için de prensip kararı alındı. Üç aşamalı bir plan üzerinde mutabakata varıldı.

Türkiye'nin bu ve diğer insani çabaları uluslararası kuruluşlar tarafından da takdirle karşılanmaktadır. 12 Eylül 2022'de BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Nadi al-Nashif, Rusya, BM ve Ukrayna arasında Türkiye'nin aracılık ettiği, Ukrayna limanlarından tahıl ve gıda sevkiyatlarının yeniden başlamasına izin veren tahıl anlaşmasını memnuniyetle karşıladığını açıkladı.

Türkiye, 2022 sonbaharında Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş esirlerinin değişiminde de önemli bir rol oynadı. Ardından 215 Ukraynalı asker eve döndü. Değişimde, 55 Rus işgalci ve vatana ihanet ettiğinden şüphelenilen etkili Ukraynalı oligark, Rus yanlısı politikacı olan Viktor Medvedçuk da Rusya’ya teslim edildi. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, mübadele şartlarına göre savaşın sonuna kadar Türkiye'de kalması gereken beş Ukraynalı komutanı kişisel koruması altına aldı.

Bu yılın Ocak ayında Malkoç, Ukrayna ile Rusya arasındaki esir değişimi sürecini devam ettirmek için ülkesinin bir insani koridor konusunda çabalarının devam ettiğini duyurdu. Türkiye, bin kişinin (Ukrayna tarafından 800 ve Rusya tarafından 200) katılacağı bir değiş tokuş düzenlemeyi kendine hedef koydu.

Kıyiv, Ankara'nın Ukrayna-Rusya Savaşı konusundaki tutumuna her zaman minnettar ve sempati duymuştur. Ukraynalılar, savaşın başlangıcından bu yana Türkiye'nin Ukrayna'dan 18 bini çocuk olmak üzere yaklaşık 75 bin mülteciye ev sahipliği yaptığını aklından çıkarmıyor.

Ukrayna halkının, Rus ordusunun Ukrayna'daki savaş suçlarının soruşturulmasında Türkiye'nin de değişmez bir taraf olarak yer alacağından şüphesi yoktur. Rus saldırganlığının kurbanı olan Ukraynalı çocuklar, dünyanın gözü önünde öldürülmeye ve bir çok trajediyi yaşamaya devam edecek. Dünya, bu korkunç trajediler hakkında yeni ve korkunç gerçekleri öğrenmeyi sürdürmeye devam edecek.