Türkistan'da bağımsızlığın nişanesi: Kazak millî hareketi Alaş Orda hükûmetinin 106. yılı

Kazak milli hareketi, 1917 yılının aralık ayında bağımsızlık mücadelelerinin en somut göstergesini vücuda getirdi. Kazak yurdunda 5-13 Aralık 1917 tarihinde toplanan Kurultay ile Alaş Orda hükûmeti ilân edildi. Alaş hareketi, Rus İmparatorluğu’nun Kazak topraklarını işgal edip onlarca yıl sürdürdüğü sömürge politikalarına karşı millî bir başkaldırı olarak 1905 yılında ortaya çıktı.

Alaş hareketinin millî ülküsü, Türkistan’ın tüm bölgelerinde Rus işgaline son vermek ve bağımsız bir Türk devleti yaratmaktı. Çekirdek kadrosu dönemin “Kazak Gazetesi” etrafında toplanan Kazak ve Kırgız aydınlardan oluşan hareket, Alihan Bökeyhan’ın ifadesiyle “Kurtuluş saati gelmiştir. Bizim siyasi hedefimiz millî kurtuluştur.” anlayışıyla 5 Nisan 1917’de toplanan I. Genel Kazak Kurultayıile parti hâlini aldı.

ALAŞ ORDA HÜKÛMETİ İLAN EDİLDİ

5-13 Aralık 1917 tarihinde ise Orenburg'da II. Genel Kazak Kurultayı gerçekleştirdi ve Alaş Orda hükûmeti ilân edildi.

Oluşan hükûmetin başkenti “Semey” şehri kabul edilirken; hükûmette Alihan Bökeyhan Başbakan, Halil Abbas Başbakan Yardımcısı, Mustafa Çokay Dışişleri Bakanı, Muhammedcan Tınışbay İçişleri Bakanı, Alim Han Ermek Harbiye Bakanı, Ahmet Berimcan Adalet Bakanı ve Ahmet Baytursun Millî Eğitim Bakanı olarak görev aldı.

Alaş Orda’nın ulaşmak istediği yer Türkistan’ın tamamıydı. Alaş Orda, Türkistan’da tuğu kaldırmış; Türklüğü millî marşına nakşetmiştir.

Alaş Orda hükûmetinin hukuki varlığı Bolşeviklerin iktidara gelmesi sonrasında 5 Mart 1920’de son buldu. Kazak Türklüğünün millî kahramanları, komünist Rusya tarafından sözde “halk düşmanı” ilan edilerek sürgünlerle, hapishanelerle ya da kurşuna dizilmek suretiyle infazlarla cezalandırıldı. Nitekim, Alaş Orda bir hükûmet olduğu kadar aynı zamanda bir ruhu temsil ediyordu. Kazak halkının bağımsızlık hareketi en sonunda öz yurdunda yeniden yeşermişti.

Alaş Orda hükûmetinin teşekkülünün 106. yılında Kazak eli kahramanları saygıyla anıyoruz.