Türk Akademisi Başkanından Türk dünyasında "ortak dil" vurgusu

Kazakistan'ın başkenti Astana'da kurulan Türk Akademisinin Başkanı Şahin Mustafayev, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları 11. Zirvesi öncesinde açıklamalarda bulundu. Türk halklarının kolayca iletişim kurabilmesinin ve kültürel olarak birleşebilmesinin ilk koşulunun ortak Türk alfabesi olduğunu vurgulayan Mustafayev, aynı zamanda bu yıl Türk Akademisi tarafından kazanılan en büyük başarının, Ortak Türk Alfabesi'nin kabulü olduğunu kaydetti.

TÜRKİYE, HARF DEVRİMİNDE ROL MODELDİ

Mustafayev; konuşmasında Türkiye'nin Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde 1928 yılında Latin alfabesine geçmesinden sonra 1929 yılından itibaren Sovyetler Birliği'ndeki Türk halklarının da  Latin alfabesini kullanma girişimlerinde bulunduğunu vurguladı. Başkan, Türkiye'nin öncü olduğu ve rol model alındığı bu durumun 1939 yılında Sovyet lider Josef Stalin'in baskılarıyla sonlandırıldığını ve Türk halklarının Kiril alfabesi kullanma mecburiyetinde kaldığını kaydetti.

Ortak Türk Alfabesi girişiminin Türk dünyasında ortaya çıkan yeni bir süreç olmadığını vurgulayan Mustafayev, alfabe meselesi hakkında değerlendirme yaptı. Konuyla ilgili olarak Anadolu Ajansına (AA) konuşan Mustafayev, açıklamasında şu ifadelere yer verdi:

Türk dünyası, 19. yüzyılda bir çağdaşlaşma sürecine girdikten sonra Türk halklarının aydınları ortak alfabe meselesi üzerine düşünmeye başladılar. O zaman Arap alfabesi tüm Türk halklarında ortak alfabe olarak kullanılıyordu. Ancak Arap alfabesi tam olarak Türk dillerinin fonetik sistemini yansıtmıyordu. Sistematik süreç ise 1926'da başladı. O zaman Türkiye Türkleri hariç Türk halklarının büyük çoğunluğu Sovyetler Birliğinin içinde yaşıyordu. 1926'da Bakü'de Türk dünyasının ünlü dil bilimcilerinin katılımıyla 1. Türkoloji Kurultayı yapıldı. Arap alfabesinden ortak Latin alfabesine geçiş sürecinde bu kurultayın büyük bir rolü ve önemi oldu.

AYNI ALFABE İÇİN BÜYÜK ÇABA VAR

1991 yılında Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan'ın bağımsızlıklarını ilan etmesinin ardından ortak alfabe konusunun ele alındığını ve daima gündemde olduğunu belirten Mustafayev, bugün de bu konu hakkında çalışmalara devam edildiğini aktardı. Yakın zamanda Ortak Türk Alfabesi hazırlanması için harcanan çabalardan bahseden Mustafayev,  diller arasındaki farklılıkların bir araya getirilip aynı alfabe çerçevesinde birleştirmek için çok çaba sarf edildiğini aktardı. Mustafayev, ayrıca 2022 yılında gerçekleşen çalıştaydan da "Dil bilimcilerimiz hep bu konu üzerinde çalışmaya devam ettiler. Gün geldi 2022’nin eylül ayında Bursa'da Ortak Türk Alfabesi ile ilgili bir çalıştay yapıldı. Bu çalıştay, Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi girişimiyle düzenlendi. Burada çok önemli kararlar alındı. Bu kararların biri de Türk Akademisi bünyesinde Ortak Türk Alfabesi Komisyonunun oluşturulması oldu" ifadeleriyle bahsetti. 

Mustafayev, Ortak Türk Alfabesi Komisyonunun Bakü'de gerçekleşen üçüncü toplantısında 34 harften oluşan ortak Türk alfabesi projesinin kabul edildiğini belirtti. Ortak alfabe projesinin devletlere sunulduğunu aktaran Mustafayev, bundan sonra izlenecek sürecin devletlerin ve parlamentoların meselesi olduğunu ve konuyla ilgili olarak her devletin kendisinin karar vereceğini kaydetti. 

ORTAK TÜRK ALFABESİ BİRLİK İÇİN ÇOK ÖNEMLİ

Başkan, kabul edilen ortak alfabe için "Latin alfabesine geçecek Türk halkları bu çerçeve alfabeyi kullanarak kendileri için uyumlu bir alfabe düzenleyebilecekler. Ve bu alfabe diğer Türk halklarıyla uyumlu bir alfabe olacak. Türk halkları arasındaki iletişim için bu çok önemli çünkü her bir Türk dilinde yazılan metinler tüm Türk halkları için anlaşılır olacak. Türk dünyasının dil ve manevi birliği için çok önemli bir adım oldu" açıklamasında bulundu. Yapılan çalışmadan büyük memnuniyet duyduğunu belirten Mustafayev, düşüncelerini "Akademi olarak diğer kardeş kuruluşlarımızla beraber bu konuda çok gururluyuz. Çoğunlukla aldığımız tepkiler çok olumlu. İnsanlar takdir ediyor, seviniyor. Bu umut verici bir şey. Çünkü Türk dünyasının kültürel, dil ve edebiyat bakımından bütünleşmesinde bu çok önemli." ifadeleriyle aktardı.

ORTAK TÜRK ALFABESİ

Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 3. toplantısını gerçekleştirdiği Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de önemli bir karara imza atmıştı. 9 Eylül 2024 tarihinde Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), Uluslararası Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu (TDK) iş birliğinde tertip edilen toplantı kapsamında ortak alfabe konusunda ilerleme kaydedilmişti.Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu Üyesi Nizami Caferov söz konusu kararla ilgili olarak BBC'ye verdiği demeçte ortak alfabenin 34 harften oluşacağını dile getirmişti. Latin harflerinin baz alınacağı alfabe, Türk dünyası ülkelerini birleştirici bir adım olarak görülüyor. 

TÜRK AKADEMİSİ

Türk Akademisi, 2012 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından dil, edebiyat, kültür ve tarih alanlarında ortak bilimsel araştırmaları koordine etmek ve kadim Türk medeniyetinin özgün kaynaklara dayalı olarak incelenerek insanlığa olan katkısını değerlendirmek amacıyla Türk Devletleri Teşkilatı himayesinde uluslararası bir kuruluş olarak resmi olarak kuruldu.