Ömrünü Türkoloji'ye hizmete adayan Agatangel Krımskıy

Sovyet Rusyası’nın uygulamaya koyduğu siyasi baskılar neticesinde 1941’de hapse atılan ve burada hayatını kaybeden Kırım Tatar kökenli ünlü Ukraynalı bilim insanı Agatangel Krımskıy, Türkoloji çalışmaları ile saygı ve rahmetle hatırlanıyor.

Ukrayna Bilimler Akademisi kurucu üyesi, Türkçe eserleri bilim dünyasına tanıtan Türkolog Krımskıy, 1930’lu yıllarda Sovyet Rusyası’nın baskılarına maruz kalarak 1941’de Kazakistan’ın Kostanay şehrine sürgün edilerek ve hapse atıldı. Krımskıy, 1942’de ise hapishanede hayatını kaybetti. Krımskıy, Türkoloji dünyasına kazandırdığı eserler ile halen hatırlanıyor.

Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de, 150. doğum yıl dönümüne ithafen Aralık 2020’de Agatangel Krımskıy’ın çalışmalarının bir araya derlendiği “Doğu Devlet Kurma Gelenekleri” isimli kitabın tanıtımı yapıldı.

UKRAYNA’DA ADINA PARA BASILDI

Ukrayna’da, Kırım Tatar kökenli ünlü bilim insanı Agatangel Krımskıy'ın anısına madeni para basıldı. Madeni paranın ön yüzünde bilim insanının faaliyetini ve bilgi kaynağını simgeleyen bir kompozisyon bulunuyor. Kompozisyonun merkezinde ise Agatangel Krımskıy’yn, “Bir Ukrainofil (Ukrayna yanlısı) olmam gerektiğini oldukça bilinçli şekilde anladım” sözleri, altında da Agatangel Krımskıy’ın faksimilesi yer alıyor. Paranın arka yüzünde ise Krımskıy’in trajik kaderini simgeleyen, dikey çizgilerin arka planında dilbilimcinin portresi, adı ve yaşadığı yıllar belirtildi. Hatıra parasının, 12 Ocak 2021’de tedavüle sokulduğu kaydedildi.

AGATANGEL KRIMSKIY'IN HAYATI

Babası Kırım Tatarı, annesi Ukraynalı olan Krımskıy, lise öğrenimini Ostroh Lisesi’nde ve Kıyiv Pavlo Halahan Koleji’nde tamamlamış; daha sonra Moskova Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü (1894) ile Moskova Üniversitesi Tarih ve Filoloji Fakültesini (1896) bitirmiştir. 1896-1898 yılları arasında dil öğrenmek ve araştırma yapmak üzere Suriye ve Lübnan’da bulunmuş ve ardından 1900’de Profesör olmuştur. 1898-1918 yıllarında Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü İslam Tarihi Kürsüsü’nde çalışmış; burada Doğu dilleri (Arapça, Farsça ve Türkçe) ve edebiyatları dersleri vermiştir. Drevnosti Vostoçnıye (Oriental Antiquities) dergisinin editörlüğünü yapmıştır. Çarlık rejiminin dağılmasının ardından Ukrayna’ya dönmüştür. Ukrayna Bilimler Akademisi’nin kurucuları arasında yer alıp 1918-1941 yıllarında Kıyiv Üniversitesi’nde çalışmıştır. 1930’lu yıllarda Sovyet Rusyası’nın Türkoloji Repressiyası politikasıyla baskı altına alınmış ve 1941’de Kazakistan’ın Kostanay şehrine sürgün edilmiş ve burada hapse atılmıştır. 1942’de ise hapishanede hayatını kaybetmiştir.