Dîvânu Lugâti’t-Türk'ün özel baskısı yayımlandı

Yazılışının 950. yılı ve eseri satın alıp Türk milletine armağan eden Ali Emîrî Efendi’nin vefatının 100. yılı münasebetiyle, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Türkiye Yazma Eserler Kurulu Başkanlığı tarafından ikinci özel baskısı yayımlandı. TRT Haber’in 15 Ocak 2025 tarihli haberine göre; eklemeler ve güncellemelerle zenginleştirilen eserin takdim yazısı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy tarafından yazıldı.

Bununla birlikte ikinci baskıda; eserin satın alınma hikâyesinin kahramanı olan Ali Emîrî Efendi’nin tanıklığı önceleniyor. Divanu Lugati't-Türk’ün tespiti, satın alınması ve baskı sürecinin başlaması ile ilgili Ali Emiri Efendi’nin “Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası”nda yazdıkları ve Kilisli Muallim Rıfat’ın hatıralarından aktardıkları, ikinci baskıya dâhil edildi. 

HER YÖNÜYLE TÜRK TARİHİNE BİR ARMAĞAN

TRT Haber’e konuşan Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanı Dr. Coşkun Yılmaz, “Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün bugüne gelmesine Ali Emîrî Efendi'ye gönül borcumuz, minnetimiz ve şükranımız çok büyüktür. Bir yaban ele gitmek üzere sahaflara düşen kitabı buluyor ve borç parayla satın alıyor. Kendisine çok fazla altın teklif edilmesine rağmen o bu eseri Millet Kütüphanesi'ne ve milletimize armağan ediyor." ifadelerini kullandı.

Bununla birlikte eserin sadece bir sözlük olarak görülmemesi gerektiğini vurgulayan Yılmaz, eserin Türk kültürü açısından önemli bir kaynak olduğunu, "Türklerin hazırladığı ilk dünya haritası da bu eserde bulunmaktadır. Başka hiçbir kaynakta bulamayacağımız zenginliği, birikimi, bilgiyi bizzat o devirde yaşamış bir entelektüel kalem olan Kaşgarlı Mahmud'un kaleminden ancak bu eserde bulabiliyoruz.” ifadeleriyle dile getirdi. 

Öte yandan ikinci baskının Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğr. Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sinan Kaçalin tarafından yayına hazırlandığını belirten Yılmaz, eserde Türkçenin yanında İngilizce değerlendirmelerin de bulunduğunu bildirdi.

DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK

Türk dilinin bilinen ilk sözlüğü ve en önemli eserlerinden biri olan Dîvânu Lugâti’t-Türk, 11. yüzyılda Kâşgarlı Mahmut tarafından Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır. “Türk Sözlüğünün Divanı” anlamına gelen ve Türk dilinin ilk sözlüğü olan bu eser; Türk dili, Türk tarihi, Türk mitolojisi, Türk coğrafyası, Türk kültürü ve Türk töresi hakkında değerli bilgileri sunuyor. Kâşgarlı Mahmut Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserini, Türk milletinin yüceliğini, Türk dilinin Arapça ile koşu atları gibi yarış edeceğini, Türk dilinin zenginliğini ve Türk dilinin her duygu ve düşünceyi anlatmaya elverişli olduğunu ispat etmek içindir kaleme almıştır. Bu sebeple eser, Türkçeden Arapçaya bir sözlük biçiminde yazılmıştır. Başta Türkologlar olmak üzere birçok araştırmacı tarafından incelenen Dîvânu Lugâti’t-Türk, UNESCO Dünya Belleği Türkiye Ulusal Listesi’ne de kayıtlıdır. Eserin bugün tek nüshası İstanbul’daki Millet Kütüphanesindedir.