Ukrayna’dan ABD’ye nadir toprak anlaşması için kritik ziyaret

Ukrayna yeni bir nadir toprak mineralleri anlaşması taslağı üzerinde görüşmeler yapmak üzere gelecek hafta Amerika Birleşik Devletleri'ne (ABD) bir ekip gönderecek. Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Yuliya Svırıdenko (Svyrydenko), 5 Nisan 2025 tarihinde Associated Press'e verdiği demeçte, nadir toprak mineralleri anlaşması süreci hakkında bilgi verdi. Svırıdenko, ABD'nin Ukrayna'nın değerli maden kaynaklarına erişimini sağlayacak yeni bir anlaşma taslağı üzerinde müzakerelere başlamak için gelecek hafta Vaşington'a bir ekip gönderileceğini söyledi.

Svırıdenko bu yeni gelişmeyi, “ABD'den gelen yeni anlaşma taslağı, bir fon oluşturma veya ortak yatırım yapma niyetinin devam ettiğini gösteriyor.” şeklinde değerlendirdi.

Bununla birlikte Svırıdenko, Kıyiv’den ABD’ye gidecek heyette ekonomi, dışişleri, adalet ve maliye bakanlıklarından temsilcilerin yer alacağını açıkladı.

“BELGE NİHAİ BİR VERSİYON DEĞİL”

Anlaşmanın durumu konusunda haftalar süren sessizliğin ardından ABD, Ukrayna’ya orijinal çerçeveden daha ileri giden yeni bir taslak göndermişti.

Konuyla ilgili olarak açıklama yapan Svırıdenko, “Şu anda elimizde bulunan belge ABD Hazine Bakanlığı hukuk ekibinin pozisyonunu yansıtıyor. Bu nihai bir versiyon değil, ortak bir pozisyon da değil.” şeklinde konuştu.

“YÜZ YÜZE GÖRÜŞMEMİZ GEREKİYOR”

Ayrıca Svırıdenko, Ukrayna'nın şu anki görevinin müzakereler için teknik bir ekip kurmak, kırmızı çizgilerini ve temel ilkelerini belirlemek ve gelecek hafta gibi erken bir tarihte teknik görüşmeler için Vaşington'a bir heyet göndermek olduğunu söyledi.

Svırıdenko, “Bu anlaşmanın tüm parametrelerinin internet üzerinden tartışılamayacağı açık. Ekiplerle oturup konuşmaya yüz yüze devam etmemiz gerekiyor.” ifadelerini kullandı.

Aynı zamanda Svırıdenko, hukuk, yatırım ve finans danışmanlarının seçilmekte olduğunu belirtti ve “Bu, ABD ile ilişkilerde yeni bir aşamaya işaret ediyor ve birden fazla alanda uzmanlık gerektiren bir aşama. Nihayetinde her şeye müzakereler sonucunda karar verilecek.” dedi.

ANLAŞMANIN İÇERİĞİ NEDİR?

Çerçeve anlaşmasının Associated Press tarafından elde edilen önceki bir versiyonuna göre, Ukrayna'nın savaştan zarar gören ekonomisinin yeniden inşasını desteklemek amacıyla ABD ve Ukrayna arasında ortaklaşa sahip olunan ve yönetilen bir yatırım fonu planlanıyordu.

Buna göre Ukrayna, madenler, hidrokarbonlar, petrol, doğal gaz ve diğer çıkarılabilir kaynaklar da dâhil olmak üzere önemli millî varlıklardan elde edilecek gelirlerin yüzde 50'sini bu fona tahsis edecekti.

DETAYLAR BİLİNMİYOR

Öte yandan Svırıdenko, Ukrayna'nın yeni taslağa ilişkin resmî değerlendirmesini kamuoyuna açıklamaktan kaçındı, ancak fonun kuruluşunu özetleyen daha ayrıntılı bir belge olduğunu belirtti. 

Svırıdenko, ilk taslağın öncelikle fonun kurulma niyetine odaklandığını, son versiyonun ise ABD’li danışmanların fonun yapısını ve işleyişini nasıl öngördüklerini ortaya koyduğunu söyledi. Bu bakımdan yeni önerilen ABD taslağına göre, Ukrayna'nın fonun yönetiminde nasıl bir rol oynayacağı belirsizliğini koruyor. 

ANLAŞMAYA DAİR ÇARPICI İDDİALAR BULUNUYOR

Ukrayna’nın, uçak kanadı yapımında kullanılan titanyum, çeşitli pil teknolojileri için kilit öneme sahip lityum ve nükleer enerjide kullanılan uranyum da dâhil olmak üzere ABD tarafından stratejik olarak kritik kabul edilen 20'den fazla madenin önemli yataklarına sahip olduğu biliniyor.

Öte yandan Ukrayna Milletvekili Yaroslav Jeleznyak (Yaroslav Zheleznyak) 27 Mart 2025 tarihinde olası nadir toprak mineralleri anlaşmasının iç yüzü hakkında dikkat çeken bir açıklama yapmıştı. Jeleznyak, ABD tarafından Ukrayna’ya gönderilen 58 sayfalık anlaşma metninin taslağını gördüğünü açıkladı ve “Bunun nihai (!!!) bir belge olmadığını söylemeliyim. Ve umuyorum ki Ukrayna tarafı bu belgede önemli değişiklikler talep edecek ve gerçekleştirecektir. Ancak gördüğüm metin bir kâbus.18 bölümün tamamı... Bu artık bir çerçeve niyet muhtırası değil (Oval Ofis'teki skandal toplantıdan önceydi). Bu büyük ve çok net bir anlaşma. Ve bizim lehimize değil.” şeklinde değerlendirme yapmıştı.

Bu durum anlaşmanın, Ukrayna’nın kendi doğal kaynakları ve altyapısı üzerindeki kontrolünü elinden alma girişiminden daha fazlası olarak değerlendirildi.  Ayrıca ortaya çıkan taslak belgeye göre, yeni taslak sadece nadir toprak minerallerini değil, gaz ve petrolü de içeriyor.