Bakü Fatihi Nuri Killigil Paşa'nın vefatının 74. yıl dönümü

Henüz 28 yaşındayken dönemin harbiye nazırı olan ağabeyi Enver Paşa'nın talimatıyla 12 bin kişilik Kafkas İslam Ordusu'nun başına geçerek Azerbaycan'ın başkenti Bakü'yü 15 Eylül 1918'de Ermeni çeteleri ve Bolşevik birliklerinden kurtaran Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa'nın vefatının üzerinden 74 yıl geçti.

Nuri Killigil Paşa, 1890'da Manastır’da hayata gözlerini açtı. Enver Paşa’nın kardeşi ve Halil Kut Paşa’nın yeğeni olan Nuri Paşa, ilk eğitimini Manastır şehrinde aldı. Manastır Askeri İdadisi’nde eğitim gören Nuri Paşa, 1909 yılında askeri okuldan üsteğmen olarak mezun oldu. Mezuniyetinden 2 sene sonra başlayan Trablusgarp Savaşı’nda bulunan Nuri Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’na katılmasının ardından padişah yaverliği rütbesi aldı. Nuri Paşa, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1917 yılına kadar Trabulsgarp ve Bingazi’de görev yaptı. Bu görevlerde İngiliz, İtalyan ve Fransız kuvvetlerine karşı çarpıştı.

1918 yılında Ermeni güçlerinin Ruslar güçlerle birlik olup, Bakü’deki Türkleri katletmek üzere “Mart Olayları”nı çıkardığında; Osmanlı İmparatorluğu olaya müdahele etmek için harekete geçti. O sırada Harbiye Nazırı olan Enver Paşa, tamamen Müslümanlardan oluşan Kafkas İslam Ordusu’nun kurulması emrini verdi. Kurulan yeni ordunun başına da Nuri Paşa getirildi.

Yaklaşık 14 bin kişiden oluşan Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan ve Dağıstan’dan katılan gönüllülerle beraber neredeyse 20 bin kişiye çıkmıştır. Nuri Paşa’nın başarılı askeri stratejisi ve hamleleri sayesinde Bakü şehri, 15 Eylül 1918’de düşman işgalinden kurtarıldı.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından Nuri Paşa, 1921’de Berlin’de çinicilik eğitimi aldı. 1924 yılında İstanbul’a döndüğünde Kütahya Çinicilik Anonim Şirketini kurdu. Ardından bu şirketi devredip, askeri sanayiye yöneldi. Türkiyenin ilk 9 milimetrelik silahı olan Nuri Tabancası’nın seri üretimine başlayan Nuri Paşa, Türk ordusu için de silah ve cephane üretmeyi ihmal etmedi.

Arap-İsrail çatışmasında Filistinlilerin tarafında duran Nuri Paşa, bölgede İsrail’e karşı mücadele eden Arap direnişçiler için de silah üretimini başlattı. 2 Mart 1949’da Sütlüce’de bulunan fabrikasında meydana gelen büyük bir patlamada hayatını kaybetti.