Azerbaycan'ın unutulmaz lideri Mehmet Emin Resulzade

Kürşat İsmayıl

Mehmet Emin Resulzade, 19. yüzyılın ilk çeyreğinde başlayan ve 1991'e kadar kesintiye uğramaksızın devam eden Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesinde, dönüm noktalarından biri olarak tarihe geçmiştir. Azerbaycan Türkleri için 1918'de yaşanan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti deneyimi, devletçilik fikri için yeni bir şiar oluşturmuştur. Meclise, orduya, polise ve bir çok devlet kurumuna sahip olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği'nin baskısından kurtulup; bağımsızlığını kazanan Azerbaycan içinde kılavuz olma görevi görmüştür.

MEHMET EMİN RESULZADE'NİN HAYATI

Mehmet Emin Resulzade 31 Ocak 1884'te Bakü'nün Novhanı köyünde hayata gözlerini açtı. Küçük yaşlardan itibaren Azerbaycan’ın siyasi süreçlere dahil oldu ve çeşitli siyasi kurumların oluşumunda yer aldı. Gençliğinde sosyal demokratlarla birlikte "Hümmet" örgütünün kuruluşuna katıldı. Çarlık baskısından sonra 1909'da İran'a göç eden Resulzade, burada bir süre "Irane-nou" gazetesinin yazı işleri müdürü olarak çalıştı ve İran Meşrutiyet Devriminin bastırılmasının ardından Türkiye'ye göç etti.

1911 yılında Müsavat Partisi'ne üye olarak kabul edildi ve 4 yıl sonra Müsavat Partisi Merkez Komite Başkanlığına seçildi. 1918'de Fetali Han Hoyski ile birlikte Resulzade’nin, “Biz buraya milletin istek ve arzusuyla geldik, bizi buradan ancak kuvvet ve süngü çıkarmalıdır” diyerek, Azerbaycan Halk Cumhuriyetini kurulduğunu resmen ilan etti. 28 Nisan 1920'de Bolşevik işgalinden sonra tutuklandı. Kısa süre sonra hapishaneden serbest bırakıldı ve Moskova'ya götürüldü. Stalin'in baskılarına rağmen Sovyet yetkilileriyle işbirliği yapmayı reddetti ve SSCB'den ayrıldı.

Mehmet Emin Resulzade sürgünde olmasına rağmen ömrünün sonuna kadar bağımsız Azerbaycan için mücadelesini sürdürdü. 6 Mart 1955'te Türkiye'nin başkenti Ankara'da öldü. Vefatından önce memleketini ele geçiren Bolşeviklere karşı, “İsyan ve kanla iktidara gelen bir güç, isyan ve kanla da gider” derken, geleceğin nasıl olacağı hakkında da gerçekçi bir tahmin yürütmüştür.

1991 yılında Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra 24 Aralık 1992'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, "Totaliter Sovyet rejimi sırasında baskı altına alınan önde gelen sosyal ve siyasi figür Mehmet Emin Resulzade'nin aile fertlerinin Azerbaycan'a dönüşü ve barınma sorunlarını çözüme kavuşturulması hakkında" bir kararname imzaladı.  22 Kasım 2013'te de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Mehmet Emin Resulzade'nin 130. yıldönümünün kutlanması için bir kararname yayınladı. Kararnameye göre Azerbaycan cumhuriyeti içinde ve dışında bir dizi etkinlik düzenlendi.

Bugün Azerbaycan’ın pek çok yerinde Mehmet Emin Resulzade’nin hatıralarını silme cüreti gösterilse de milyonlarca Azerbaycan Türkü, Resulzade’nin bıraktığı siyasi mirası ve hatırasını saygıyla anıyor.