Yeri cennet suyu şerbet: Yalkın Bektöre ile Kırım Tatar kültüründe müzik

Yağmur Filiz ŞAHİN
QHA/Ankara

Romanya Tatarlarından, folklorcu, etnograf, müzisyen, tiyatrocu, Emel Dergisi kurucularından Emin Bektöre Kırım Tatar kültürüne yönelik katkılarıyla anılmaya devam ediyor.

Kırım Haber Ajansı (QHA) Emin Bektöre’nin hayatı ve kültürel çalışmaları ile ilgili olarak; oğlu, müzisyen, yazar, karikatürist, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği eski Genel Başkanı, Operatör Doktor (Op. Dr.) Yalkın Bektöre ile söyleşi gerçekleştirdi. Babası Emin Bektöre’yi izleyicilere anlatan Yalkın Bektöre aynı zamanda QHA’nın soruları doğrultusunda kendi kültürel çalışmalarından da söz etti.

İlk müzik eğitimini babası Emin Bektöre’den aldığını ifade eden Yalkın Bektöre, müzik kariyerine ise 2. Dünya Savaşı nedeniyle Kırım’dan Almanya’ya, Almanya’dan ise Türkiye’ye gelen sanatçılarla başladığını söyledi. Bektöre, “Kırım müziği konusunda onlar sayesinde çok geniş bir hazineye sahip oldum.” diyerek sanatçılara akordeon ile eşlik ettiğini belirtti. Bu vesileyle Kırım müziğine çok meraklı olduğunu vurgulayan Bektöre hem Ankara hem de Eskişehir’de folklorik faaliyetlerde bulunduğunu söyledi.

1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasından sonra Kırım’a gittiğini dile getiren Bektöre, Kırım Tatar müziği ile ilgili makaleler ve çeşitli yazılar yazdığını belirtti. Eskişehir’de dünyaya gelen ve çocukluğunda Kırım’ı merak eden Bektöre, babaannesinden duyduğu şu sözleri hiç unutmuyor: Yeri cennet, suyu şerbet.

Kırım’a ilk giden grubu organize eden Bektöre, Yalta kentinde Türk ve Kırım Tatar bayrağı açtıklarını söyledi. Herkesin toprağı öptüğünü söyleyen Bektöre, “Yokluğun ve vatan sevgisinin neler hissettirdiğini orada gördüm.” dedi. 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü’ne işaret eden Bektöre Kırım’a gittiğinde mezar taşlarının yıkıldığını bile gördüğünü belirtti.

Bektöre kendinden kısaca bahsettikten sonra babası Emin Bektöre’nin hayatına değindi. Bektöre 1906 yılında Romanya’nın Pazarcık kentinde dünyaya gelen babasının ilk ve orta eğitimini Osmanlı usulü aldığını ancak milletvekili olan aile dostları Saim Ablakim’in desteğiyle Romen okuluna gittiğini belirtti. Galatasaray Lisesi ile kardeş olan okuldan mezun olan Bektöre’nin kısa bir süreliğine de olsa ticaretle uğraştığını aktaran oğlu Bektöre, babasının folklore büyük bir ilgi duyduğunu aktardı. Bektöre babasının hayatındaki kritik dönüm anlarını şöyle izah ediyor:

Kırım’dan gelen bir dans topluluğu, Kırım’dan getirdiği müzik, nota ve dansları tanıyınca bir süre sonra ilgilendiği Romanya folkloru Kırım folklorüne dönüyor. Aynı zamanda orada yaşayan Kırım Tatarlarını orada bilinçlendirmeye yarayan siyaset, kültür, fikir ve edebiyat dergisi olan, kuruculuğunda yer alan Emel Dergisi'nde çalışmalar yürütüyor. Bu faaliyetler İkinci Dünya Savaşı’nın da başlamasıyla 1940 yılında Romanya’da durduruluyor. Babam 1940 yılında Türkiye’ye göç ediyor. Babama Eskişehir Halk Evinde folklor grubu kurması öneriliyor.

Babası Emin Bektöre’nin Halk Evleri kapandıktan sonra Halk Eğitim Merkezlerinde de çalışmalar yürüttüğünü ve koro kurduğunu ifade etti.

Bektöre, Kırım Tatarlarının müzik kültürüne ilişkin olarak notaların nasıl korunduğunu ise içinde Kırım Tatarı olan Asan Refat’ın olduğu bir grupla 1920’li yıllarda incelemelerde bulunduklarını ve notalar tespit ettiklerini söyledi. Ardından Romanya’da devam eden bu serüvenin Türkiye’deki sanatçı Mustafa Sarısözen’in Emin Bektöre ile yapmış olduğu röportajın ardından geliştiğini belirtti.

Bektöre Kırım Tatar kültürünün önemini, “Kırım kültürü çok zengin bir kültür. Kültürel gelişmeler kapalı bir toplum içinde kalmaz. Münasebet içinde olduğunuz herkesten etkilenebilirsiniz. Dolayısıyla bizim de çevre ülkelerden kültürel temasımızla birbirimize ait çok parça var. Kırım müziğini de birçok kültürde duyabilirsiniz.” sözleriyle vurguladı.

Son olarak Bektöre QHA’nın, “Bir çocuğun gözünden babanız Emin Bektöre sizin için nasıl biriydi? Hayatınızda neleri etkiledi?” sorusuna şu yanıtı verdi:

50 yılı birlikte geçirdiğimiz sevgili babamın arkasından onu anarken bende iz bırakan en önemli vasfı; son nefesine kadar ‘Kırım, Kırım, Kırım’ diyen toplumda ender rastlanan idealist ve milliyetçilerden oluşu, ayrıca karakter olarak doğruluk, dürüstlük hususunda gösterdiği erdem ve titizliktir.