Çırpınırdı Karadeniz'in şairi Ahmet Cevad, şehadetinin yıldönümünde anılıyor

Türk dünyasının genelinde bilinen “Çırpınırdı Karadeniz” şiirini kaleme alan Azerbaycanlı ünlü şair Ahmet Cevad, vefatının 85’inci yılında Türkiye ve Azerbaycan’da anılıyor.

Azerbaycan Milli Marşı ve vatan ülküsü ile ilgili birçok şiirin yazarı olan Ahmet Cevad, sadece ülkesinde değil başta Türkiye olmak üzere tüm Türk dünyasında saygıyla hatırlanıyor. Şiirlerinde yurt ve millet sevgisini işleyen, milli duyguları öne çıkaran şair Cevad, Doğu Türkistan’dan Balkanlara, Türk soyu halkların yaşadığı tüm bölgelerde tanınıyor.

Eli kanlı Sovyetlerin kurşuna dizdiği Cevad 13 Ekim 1937’de katledildi. Cevad her yıl 13 Ekim’de Türk Dünyasında saygı ve minnetle anılıyor. Cevad bütün ömrünü, Adriyatik’ten Çin Seddi’ne uzanan bir mücadele için vakfetmiş bir Türk münevverleri olarak bilinen özelliği ile ardında bıraktığı değerlere bayraktarlık yapacak nice gence öncülük etti.

Ahmet Cevad, 5 Mayıs 1892’de Gence’ye bağlı Şamhor’un Seyfeli köyünde doğmuştur. Babası Mehmet Ali Bey, oldukça kültürlü eğitim görmüş bir kişiydi. Altı yaşında babasını kaybedince Gence’ye gitti. 1906’da, Gence’de Şah Abbas medresesine girdi. Medresede; Arap, Fars ve Rus dillerini öğrendi, tarih ve edebiyatla ilgilendi. İlk şiirlerini burada yazdı. 1912’de Balkan Savaşı sırasında Kafkas gönüllü kıtası ile birlikte Trakya cephesinde savaştı. Azerbaycan şiirinde Türkçülüğün ve Türk milliyetçiliğinin en ateşli savunucularından birisi oldu. 1913’te öğretmen olarak çalışmaya başladı. 1915–1916 yıllarında Batum’da yaşadı. Bakü’de faaliyet gösteren “Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi”ne üye olan Cevad, 1915’te Azerbaycan’dan Batum, Kars, Ardahan, Sarıkamış, Trabzon ve Erzurum’daki Türklere ve Rus ordusuna esir düşen Osmanlı askerlerine yardım götüren heyette yer aldı. 1920’de Azerbaycan Bolşevik Rusya tarafından işgal edilince sakıncalı aydınlar listesine alındı. Daha sonraki yıllarda “İnkılap ve Medeniyet” dergisinin sorumlu müdürlüğünü yaptı.

Cevad'ın ilk şiir kitabı “Koşma”, 1916’da Bakü’de basıldı. Ziya Gökalp, 1918’de Yeni Mecmua’da kitapla ilgili şunları yazmıştı; “Ruslarla savaştığımız sırada Kafkasya’da intişar eden bir şiir mecmuası elimize geçti. Koşma isimli bu kitabın nazımı Ahmet Cevad isminde bir Türk’tür. Bu milliyetperver şairin bütün şiirleri, Osmanlı Türklerine, ana vatana ve orduya ithaf edilmiştir.” Ahmet Cevad, “Koşma” kitabının bir nüshasını da 15 Eylül 1918’de Bakü’yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtaran Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa’ya hediye etti. Azerbaycan’ın bağımsızlığı döneminde öğretmen ve gazeteci olarak çalışan Cevad, hükümetin milli marş müsabakasına katıldı. Onun, ünlü besteci Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen marşı Bolşevik ordusunun Azerbaycan’ı işgal etmesiyle Milli Marş reddedildi. O, iki yıllık bağımsızlığın ardından ülkede Sovyet yönetimi kurulunca defalarca tutuklandı. Bu dönemde de şiir yazmayı sürdüren Cevad, devrim karşıtlığı ve Turancılıkla suçlanarak idama mahkum edildi. Ahmet Cevad, 13 Ekim 1937’de kurşuna dizilerek katledildi. Sovyetlerin dağılmasının ardından bağımsızlığını yeniden elde eden Azerbaycan parlamentosu, 1993’te Cevad'ın yazdığı ve Hacıbeyli’nin bestelediği marşı Azerbaycan Milli Marşı olarak kabul etti.