Ayasofya'daki 800 yıllık sır perdesi aralanıyor

Türkiye'nin Temmuz 2020'de Danıştay kararıyla yeniden cami hüviyeti kazandırdığı Ayasofya, sekiz asırlık tarihi ile dikkat çekiyor. Ayasofya'nın tapınaktan kiliseye, kiliseden camiye dönüşüm süreci içinde bir çok sır barındırıyor. TRT Belgesel, bu sır perdesini aralamak üzere yeni bir yapıma imza attı.

Türkiye ve dünya tarihi açısından büyük öneme sahip Ayasofya, Bizans İmparatoru I. Justinianus döneminde (532-537) inşa edilmesinden bugüne pek çok tartışmaya konu oldu. Dünyanın sayılı mimari yapıtlarından birisi olan ve bugün cami olarak hizmet veren Ayasofya'nın gizemi TRT Belgesel'deki "Gizemli Tarih" programında çözülecek.

TRT Belgesel “Gizemli Tarih” yeni bölümünde Ayasofya’daki 800 yıllık mezarın gizemi konu ediliyor. 1204 yılında 4. Haçlı Seferi’ne komutanlık yapmış, Haçlıları kandırıp Müslümanlar yerine Bizans’ın üzerine akınlar düzenleyerek İstanbul’u işgal eden ve yağmalayan Venedikli Dük Enrico Dandolo’nun mezarına ait gizem, 7 Kasım Cumartesi saat 22.00’de yayınlanacak olan programda çözülecek. Yapıda bulunan 800 yıllık mezarın gizemi ve sır perdesi o programda aralanacak.

1204’te 4. Haçlı Seferine komuta etmiş Venedik Dükü Enrico Dandolo, İstanbul’da 57 yıl sürecek Latin İşgali sürecinin mimarı ve Bizans’ta “Latin serpuşu görmektense Türk sarığı görmek isteriz” sözünü ortaya çıkaran katliam ve yağmanın sebebidir. İşgalin ilk yılında İstanbul’da ölür ve Ayasofya’ya gömülür. Mezarı Ayasofya üst galerisinde binanın iki katı arasına oyularak yapılmıştır.

TAPINAKTAN CAMİYE GİZEMLERLE DOLU BİR YAPI AYASOFYA

Ayasofya'nın (Hagia Sophia) başındaki “aya” kutsal, azize anlamındadır. “Sofya” ise eski Yunancada bilgelik anlamına gelir. “kutsal bilgelik” Ortodoksluk mezhebinde Tanrı'nın üç niteliğinden biri sayılır. Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında İstanbul'un tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup 1453 yılında İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Fatih Sultan Mehmed tarafından camiye dönüştürülmüştür.

Yapının içine XVI. ve XVII. yüzyıllarda minber, mihrap, vaaz kürsüleri, ahşap korkuluklar ilave edilmiştir. Sultan I.Mahmut döneminde kütüphane yaptırılmıştır. Burada yer alan çiniler XVI. yüzyılın seçkin örneklerindendir.Sultan III. Murat, zamanında minareler, Ayasofya avlusu içerisinde I. Mahmut tarafından şadırvan ve Sıbyan mektebi ve Sultan Abdülmecit döneminde muvakkithane yaptırılmıştır. Ayasofya’nın güney avlusunda III. Murat türbesi, Sultan III. Mehmet türbesi, Sultan II. Selim Türbesi, Şehzadeler Türbesi inşaa edilmiştir. Bizans döneminde Vaftizhane olan yapı ise Sultan I. Mustafa ve Sultan İbrahim türbesi haline getirilmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in Ayasofya’yı camiye çevirdikten sonra kuzey tarafına bir medrese inşa ettirdiği bilinmektedir.
Ayasofya 24 Kasım 1934’ te Mustafa Kemal Atatürk’ün önerisi ve Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye dönüştürülerek 1 Şubat 1935’ te ziyarete açılmıştır. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği izin sonrası başlayan çalışmalar 15 yıl sürdü ve 1947'de tamamlandı.1996'da Dünya Anıtları İzleme listesine alınan Ayasofya'nın kubbesi ve minareleri, Dünya Anıtları Fonu'nun da desteğiyle 1997-2002 arasında restore edildi.Müze aynı zamanda UNESO Dünya Mirası listesinde.

29 Mayıs 2020 tarihinde İstanbul'un Fethinin 567. yıl dönümünde Fetih Suresi okundu. Bu gelişmelerin ardından Ayasofya'nın cami olma süreci tekrar gündeme geldi. Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği'nin "Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Kurulu kararının iptali" istemiyle Danıştay'da dava açması üzerine 2 Temmuz 2020 tarihinde duruşma gerçekleştirildi ve 10 Temmuz 2020 tarihinde Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını "Ayasofya'nın vakıf senedindeki cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığını" belirterek iptal etti. Bunun üzerine 2729 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Ayasofya, Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek tekrar cami statüsüne dönmüş oldu.