Kırım Tatar kökenli Ukraynalı bilim insanı Agatangel Krımskiy'in 82. ölüm yıl dönümü

Sovyet Rusyası’nın 1930’lu yıllarda Türkoloji Repressiyası (yok etme) politikasıyla baskı altına alınıp 1941’de hapse atılan ve burada hayatını kaybeden Kırım Tatar kökenli ünlü Ukraynalı bilim insanı Agatangel Krımskiy’in ölümünün 80'inci yıl dönümü kaydediliyor.

Kırım Tatar asıllı ünlü Ukraynalı akademisyen, tarihçi, şarkiyatçı ve hiperpoliglot Agatangel Krımskiy'in (Ahatanhel Krymsky) 80'inci ölüm yıl dönümü. 15 Ocak 1871'de doğan, babası Kırım Tatarı, annesi ise Ukrayna asıllı, Ukrayna Bilimler Akademisi kurucu üyesi, Türkçe eserleri bilim dünyasına tanıtan Türkolog Agatangel Efimoviç Krımskiy, 1930’lu yıllarda Sovyet Rusyası’nın Türkoloji Repressiyası (yok etme) politikasıyla baskı altına alınıp 1941’de Kazakistan’ın Kostanay şehrine sürgün edilerek ve hapse atıldı. Krımskiy 1942’de ise hapishanede hayatını kaybetti. Krımskiy ölümünün ve doğumunun yıl dönümlerinde çeşitli etkinliklerle anılıyor.

150. doğum yıl dönümüne ithafen Aralık 2020’de Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de, Agatangel Krımskiy’in çalışmalarının bir araya derlendiği “Doğu Devlet Kurma Gelenekleri” isimli kitabın tanıtımı yapıldı.

UKRAYNA’DA ADINA PARA BASILDI

Ukrayna’da, Kırım Tatar kökenli ünlü bilim insanı Agatangel Krımskıy'ın anısına madeni para basıldı. Madeni paranın ön yüzünde bilim insanının faaliyetini ve bilgi kaynağını simgeleyen bir kompozisyon bulunuyor. Kompozisyonun merkezinde ise Agatangel Krımskıy’yn, “Bir Ukrainofil (Ukrayna yanlısı) olmam gerektiğini oldukça bilinçli şekilde anladım” sözleri, altında da Agatangel Krımskıy’ın faksimilesi yer alıyor. Paranın arka yüzünde ise Krımskıy’in trajik kaderini simgeleyen, dikey çizgilerin arka planında dilbilimcinin portresi, adı ve yaşadığı yıllar belirtildi. Hatıra parasının, 12 Ocak 2021’de tedavüle sokulduğu kaydedildi.

AGATANGEL KRIMSKIY'IN HAYATI
Babası Kırım Tatarı, annesi Ukraynalı olan Krımskıy, lise öğrenimini Ostroh Lisesi’nde ve Kıyiv Pavlo Halahan Koleji’nde tamamlamış; daha sonra Moskova Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü (1894) ile Moskova Üniversitesi Tarih ve Filoloji Fakültesini (1896) bitirmiştir. 1896-1898 yılları arasında dil öğrenmek ve araştırma yapmak üzere Suriye ve Lübnan’da bulunmuş ve ardından 1900’de Profesör olmuştur. 1898-1918 yıllarında Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü İslam Tarihi Kürsüsü’nde çalışmış; burada Doğu dilleri (Arapça, Farsça ve Türkçe) ve edebiyatları dersleri vermiştir. Drevnosti Vostoçnıye (Oriental Antiquities) dergisinin editörlüğünü yapmıştır. Çarlık rejiminin dağılmasının ardından Ukrayna’ya dönmüştür. Ukrayna Bilimler Akademisi’nin kurucuları arasında yer alıp 1918-1941 yıllarında Kıyiv Üniversitesi’nde çalışmıştır. 1930’lu yıllarda Sovyet Rusyası’nın Türkoloji Repressiyası politikasıyla baskı altına alınmış ve 1941’de Kazakistan’ın Kostanay şehrine sürgün edilmiş ve burada hapse atılmıştır. 1942’de ise hapishanede hayatını kaybetmiştir.

Dil ve edebiyat araştırmacısı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi, Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hülya Kasapoğlu Çengel'in, 3 Nisan 2020 tarihinde Ukrayna’da yazılan Kıpçakça eserleri ve Kıpçakları'nı Kırım Haber Ajansı için "Kırım sahasında, Gregoryen Kıpçaklar ve Türkolog Agatangel Efimoviç Krımskiy" başlığıyla kaleme ele aldığı yazısı için tıklayınız.