İkinci Kırım Tatar Kitap Fuarı: Kırım Tatar dili ve kültürü işgal şartlarına direniyor

Rus yönetiminin işgal edilen Kırım’da yürüttüğü Ruslaştırma politikasına rağmen Kırım Tatarları ana dillerini ve edebiyatlarını korumak için mücadele etmeye devam ediyor. Geçen sene yarımadada ilk kez düzenlenen ve Kırım milli edebiyatı dünyasında büyük bir yankı yaratan Kırım Tatar Kitap Fuarı’nın bu yıl ikincisi yapıldı.

Kırım Tatar dili ve kültürünün işgal şartlarında yaşatılmaya çalışıldığı etkinliğin ardından fuar kapsamında dikkat çeken gelişmeleri sizler için derledik.

İKİNCİ KIRIM TATAR KİTAP FUARI'NIN ARDINDAN...

Akmescit’teki Yeşil Ada Gösteri Salonunda 13 Eylül 2020 tarihinde düzenlenen İkinci Kırım Tatar Kitap Fuarında 32 yazarın Kırım Tatar, Ukrain, Rus ve Türk dillerinde yayımlanan 36 kitabı tanıtıldı.

Nenkecan Kadın Dergisi, Qaradeniz Production ve Yeşil Ada Gösteri Salonu tarafından organize edilen fuara, bu yıl koronavirüs salgını nedeniyle geçen seneye kıyasla daha az kişi katılmasına rağmen etkinlik, yine de hem çocuklar hem de büyükler için bir kitap ve okuma bayramına dönüştü.

KIRIM TATAR ÇOCUK KİTAPLARI TANITILDI

Fuar alanında, sabahtan öğlene kadar çocuklar ve onların anne babalarına yeni basılan çocuk kitapları tanıtıldı. Fuarda tanıtılan çocuk kitapları şu şekildeydi:

Kırım Tatar şair Elmaz Yunusova-Bahşış’in “Ariflerin tılsımı” (Harflerin Tılsımı)  ve Kencelerge Eglence (Küçüklere Eğlence) çocuk masal kitabı, Leyla Belalova, Edem Hayrlayev ve Elvira Hayrlayeva tarafından hazırlanan Temaşa (Gösteri) çocuk oyunu, ressam Zera Akimova ve gazeteci Selime Semedlayeva tarafından hazırlanan “Parmak oyunları”, “Bak-bak, hav-hav, möö” çocuk kitapları, öğretmen Mayre Mamutova’nın “Menim Evim” (Benim Evim) çocuk kitabı ve Bahtile Erecep’in “Şekiller Dünyası” kitabı.

Onun haricinde ünlü ressam Rüstem Vaapov, “Kırım Tatar ornekleri boyunca boyalav defteri” (Kırım Tatar desenleri boyama defteri) kitabını tanıttı. Fidançık Çocuk ve Gençler Eğitim Merkezi üyeleri Sevil İsmailova tarafından Kırım Tatar diline çevirilen Leo Lionni’nin “Cesur Balık Yüzyüz” kitabını tanıttı. Armançık Çocuk Dergisinin Baş Editörü Ediye Muslimova Kırım Tatarca ve Rusça dillerinde hazırlanan “Altın Alma” (Altın Elma) masal kitabını takdim etti.

Öte yandan fuarda Ukrayna’nın Lviv kentinde yaşayan yazar Anastasiya Levkova’nın “Aşık Omer” çocuk kitabı ve Necmettin Erbakan Üniversitesi Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi Hande Gündüz‘ün kaleme aldığı “Kırım Mücadelesinin Kadınları” kitabı takdim edildi. İki yazar da koronavirüs salgını kapsamında alınan tedbirlerden dolayı kitap fuarına şahsi olarak katılamadı.

FUARIN İKİNCİ KISMINDA KURGU VE ARAŞTIRMA KİTAPLARI TANITILDI

Kitap Fuarının ikinci kısmında ziyaretçilere bilimsel, araştırma ve kurgu kitapları sunuldu. Prof. Dr. Adile Emirova fuarda “Benim Antolojim” isimli şiir kitabını takdim etti. Bilim insanları Elmira Muratova, Lenora Dyulber, Alime Apsalamova hazırladıkları ve fuardan hemen önce baskıdan çıkan “Siyasi Alanın Dönüşümü Bağlamında Kırım Tatarları” isimli kitabını fuarda okuyuculara tanıttı. İlgili kitap, 2014 yılından sonra Kırım Tatarlarının hayatında meydana gelen değişimleri ele alan ilk kitap. Kitap Kırım Tatarları ile yapılan konuşmalara dayanarak hazırlandı.

Sovyet propagandasının Kırım Tatarları hakkında oluşturduğu mitleri yıkan “Kırım 1941-1944: Savaşın Öteki Yüzü” isimli kitabın yazarı tarihçi Aleksandr Nemenko, kitabının tanıtımı sırasında çalışmasının yayınlanmasının ardından maruz kaldığı saldırılardan bahsetti.

ÇOK RENKLİ, ÇOK YÖNLÜ KIRIM TATAR KİTAP FUARI

Bununla birlikte fuarda Kırım Tatar ressam Zarema Trasinova, Kırım Hanlığı dönemine ait şiirlerin toplandığı kitap için çizdiği resimleri takdim etti. Kırım Tatar ressam ve “Kırım Stili” projesi koordinatörü Mamut Çurlu fuara gelen misafirlere “Kırım Tatar Geleneksel Kültürü” isimli kitabı tanıttı.  

Kırım Tatar Kültür ve Tarihi Miras Müzesi ise fuarda üç kataloğu ile yer aldı. Müzenin hazırladığı kataloglar hakkında müze çalışanı Ayşe Memetova bilgi verdi.

Kırım Tatar gazeteci Zera Bekirova fuarda Kırım Tatar Sürgününü konu alan iki yeni kitabını okuyucuların beğenisine sundu. Zera Bekirova’nın, 1944 Kırım Tatar Sürgünü sırasında Rusya’ya bağlı Mari El Cumhuriyetine sürgün edilen Kırım Tatarlarına dair yaptığı araştırma sonucunda “Bülbüllerin Ötmediği Dağlarda” (Bulbuller Otmegen Daglarda) isimli belgesel kitap hazırlandı. İkinci kitap ise Kırım Tatar hayırsever İsmail Mufti Zade’nin torununu Ninikican Kozumbekova-Bosnyakova’nın tuttuğu günlüklere dayanarak hazırlandı. 

Bunun dışında fuarda Kırım Tatar yazarı İsa Abduraman ve şair Hatice Ametova’nın kitapları tanıtıldı.

“TOY. SEVGİ ARİFESİ” EN İYİ KİTAP SEÇİLDİ

Bu sene İsmail Gaspıralı Avrasya Kalkınma Enstitüsü tarafından fuarın en iyi kitabına 50 bin rublelik (5 bin TL) para ödülü verildi. Kırım Tatar düğün geleneklerini anlatan ve resimlerden oluşan “Toy. Sevgi Arifesi” isimli kitap İkinci Kırım Tatar Fuarının en iyi kitabı olarak seçildi. Kitap Dilara Yakubova ve ekibi tarafından hazırlandı.

ZERA BEKİROVA: AMACIMIZ KIRIM TATAR DİLİNİ KORUMAK VE GELİŞTİRMEKTİR

Kırım Haber Ajansına (QHA) açıklamada bulunan fuarın organizatörlerinden Nenkecan Kadın Dergisi Baş Editörü Zera Bekirova, kitap fuarının amacının Kırım Tatar edebiyatını korumak ve geliştirmek olduğunu vurgulayarak, şöyle konuştu:

"Kırım Tatar Kitap Fuarını düzenlemenin amacı ana dilimizi ve şu an çok kötü durumda olan Kırım Tatar edebiyatını korumak ve geliştirmek. Halkımız eskiden beri kitap okumayı seviyor ve onlara saygı duyuyor. 1783 yılında Rusya Kırım’ı işgal ettikten sonra birçok Kırım Tatarı ana vatanlarını terk etmek zorunda kaldı ve yanlarında götürdükleri en değerli şeyler kitaplar oldu. 1930’lu yıllarda Sovyet yönetimi Kırım Tatar soyluları ve aydınları Ural’a sürdüğü zaman onlar da yanlarında kitaplarını götürdü. 18 Mayıs 1944’te tüm halkımız sürgün edildiği zaman yaşlılarımızın yanında götürdükleri şey de kitap oldu.

Sürgünden evlerimize kitaplarla döndük. Fakat günümüzde Kırım Tatar edebiyatı çok zor dönemden geçiyor, dilimiz kaybolma eşliğinde. Kırım Tatar dili yarımadada resmi dil sayılsa da onun öğretilmesine yeterince özen gösterilmiyor. Çoğu anne baba, çocuklarına anadil olarak Kırım Tatar dilinde eğitim aldırmak istemedikleri yönünde dilekçe imzalamaya zorlanıyor. Bu yüzden halkımızın dikkatini  Kırım Tatar dilinde yazılan kitaplara çekmek, çocukları Kırım Tatarca kitap okumaya alıştırmak istiyoruz. Bunu başarırsak hedefimize ulaşmış oluruz.

Fuarda tanıtılan kitapların neredeyse tamamı yazarların kendi çabalarıyla basıldı. Fuar tamamen Kırım Tatar iş insanlarının maddi desteğiyle düzenlendi. Fuara katılan herkese Kırım Tatar usta Rüstem Derviş’in hazırladığı bakır tabaklar hediye edildi. Çocuklar için organize edilen tüm eğlenceler ücretsizdi. Bu fuar, Kırım Tatarlarının kültürel yaşamının önemli bir parçası haline geldi. Fuar misafirleri, bu zor dönemde Kırım Tatar halkı için bu kadar önemli ve gerekli etkinlikler düzenlediğimiz için bize teşekkür etti."