Hiciv ustası Kırım Tatar şair Memet Nüzet’in doğumun 136. yılı

Bugün, Kırım Tatar şair Memet Nüzet’in 136. doğum yıl dönümü kaydediliyor. Yaşadığı hayatın her dönemini şiirlerine yansıtan Memet Nüzet, lirik türünde manzumeler, çocuk şiirleri, masallar, hiciv tarzını benimseyen tarzıyla sosyo-politik durumu eleştiren eserler ortaya koyan bir şair olarak tanınıyor. Kırım Tatar edebiyatında tenkidî realizm akımını benimseyen ilk yazar olan Memet Nüzet, Çarlık yetkilileri, soyluları ve din adamlarını alaya aldığı keskin şiirleri ile ünlü oldu.

MEMET NÜZET KİMDİR?

Memet Nüzet, 13 Mart 1888’de Kırım’ın Aydargazı köyünde dünyaya geldi. Okuma ve yazmayı köy hocasından öğrendi. Daha sonra Kezlev Medresesinde eğitim aldı. Çok genç yaşlarında öksüz kaldı. 1900 yılında Zincirli Medresesinde eğitime başlayan Memet Nüzet'in yeteneğini ve çabasını fark eden ünlü dilbilimci İsmail Lemanov onunla özel olarak ilgilendi.

Memet Nüzet'in aktif yazarlık dönemi 1905 devrimi sırasında başladı. Şair, eserlerinde Rus sömürgeciliği ile alay ediyordu ve bu nedenle zulme uğradı. 1909'da Çarlık yetkilileri hakkında yazdığı bir epigram nedeniyle ilk kez tutuklandı ve dört ay hapis yattı.

Hapisten çıktıktan sonra seyahate çıkan şair, Moskova, St. Petersburg, Nijni Novgorod, Kazan, Ufa ve Orenburg olmak üzere birçok kenti ziyaret etti. Bir süre Ufa’daki Galiye Medresesinde eğitim aldı. 1910'ların başında Kazan Tatarlarının milli şairi Abdullah Tukay ile tanıştı.

1920'li yılların sonunda Akyar’ın Baydar köyünde öğretmenlik yaparken varlıklı olduğu için baskılarla karşılaştı ve 4 Mayıs 1934’te Kökköz köyünün hastanesinde aniden vefat etti. Şairin yaratıcı mirasının bir kısmı, karısı ve 11 yaşındaki kızının maruz kaldığı 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü ve Soykırımı esnasında kayboldu.

Şairin ilk şiiri 1912’de “Tercüman” gazetesinde neşredildi. Çıncıların, kedayların çınlarını, manilerini; halkın destanlarını, masallarını ve atasözlerini dinleyerek büyüyen Memet Nüzet, halk edebiyatının benzersiz ezgilerini benimseyerek çeşitli millî adet ve ananeleri görerek yaşadı. Çocukluğunda farkına varmadan topladığı, unutmayıp zihninde sakladığı bu materyalleri kendi yaratıcılık ve sanat gücünü katarak işleyen Memet Nüzet’in “Selim Sohta”, “Bahtsız Koranta” adlı hikayeleri Kırım Tatar edebiyatında tenkidî realizm metoduyla yazılan ilk eserler oldu.

Memet Nüzet, şiirlerinde toplumun menfî adetlerini, dinî hurafeleri, feodalizm kalıntılarını tenkid edip, insanların olumsuz yönlerini, içkiye olan düşkünlüklerini, aç gözlülük ve bencilliklerini komik bir şekilde eleştirdi. Şairin “Nogay’ın Adağı”, “Uzun Kulak Aziz”, “Ava Sertiygen”, “Menden de Geçen Hayır”, “Sokur Közden Saadet”, “Türkülü Namaz”, “Çoban ve Eçki”, “Nogaynen Molla”, “Tek Mağa Korünme” gibi eserleri; “Lenin Bayrağı” gazetesi, “Edebiyat Hrestomatiyası” ve Eşref Şemizade’nin “Ömür ve Yaratıcılık” adlı kitaplarında yayımlanmıştı.