Rus esaretinde ölüme terk edilen Kırımlı siyasi tutsaklar: Cemil Gafarov ve Kostyantın Şırıng
Rus işgali altındaki Kırım’da işgalcilerin Kırım Tatarlarına baskı uygulamak amacıyla kurguladığı düzmece dava çerçevesinde 13 yıl hapis cezasına mahkum edilen böbrek yetmezliği hastası olan Kırım Tatar siyasi tutsak Cemil Gafarov, tam iki yıl önce 10 Şubat 2023 tarihinde Rus esaretinde hayatını kaybetti. Bundan 3 gün önce 7 Şubat 2023’te ise Rus işgali altındaki Kırım’da düzmece suçlamalarla alıkonularak 12 yıl hapis cezasına çarptırılan Ukraynalı siyasi tutsak Kostyantın Şırıng Rus cezaevinde yaşamını yitirdi. Rus cezaevinde gerekli tıbbi yardımın sağlanmaması 2 Kırımlı siyasi tutsağın ölümüne neden oldu.
CEMİL GAFAROV 2019’DA ALIKONULDU
Rus işgalci güçleri 27 Mart 2019 tarihinde Kırım’da toplu baskın gerçekleştirdi. Baskın sonucunda işgalciler 20’den fazla Kırım Tatarını alıkoydu. Cemil Gafarov da bu kişiler arasındaydı. Böbrek yetmezliği hastası ve buna bağlı kalp rahatsızlığı olan Cemil Gafarov 4 yıl boyunca tutukevinde alıkonuldu.
Avukatlar birçok kez sağlık durumundan dolayı Gafarov’un ev hapsine geçirilmesini talep etti ancak Rus mahkemesi her seferinde bu talepleri reddetti.
AĞIR SAĞLIK DURUMUNA RAĞMEN 13 YIL HAPİS CEZASI VERİLDİ
Rus mahkemesi, 11 Ocak 2023’te Kırım Tatar siyasi tutsaklar Cemil Gafarov, Servet Gaziyev, Erfan Osmanov, Alim Karimov ve Seyran Murtaza hakkında 13 yıl hapis cezası kararı aldı.
Mahkeme kararı açıklandıktan sonra siyasi tutsağın sağlık durumu önemli ölçüde kötüleşti. Avukatlar Gafarov’un durumunu kritik olarak nitelendiriyordu. Siyasi tutsak kendi başına ayağa kalkamıyordu, acil tedavi uygulanmadan Gafarov’un fazla dayanamayacağı belliydi. Avukatlar siyasi tutsağın derhal hastaneye kaldırılmasını talep ediyordu ancak hapishane yönetimi söz konusu talepleri değerlendirmeye almıyordu. Avukatların sayısız başvurusuna ancak Gafarov’un öldüğü gün cevap verildi; tutsağın hastaneye sevk edilmesi reddedildi.
TEDAVİ EDİLMEDİĞİ İÇİN RUS ESARETİNDE HAYATINI KAYBETTİ
61 yaşındaki Cemil Gafarov, Rus hapishanesinde uygun şekilde tedavi alamadığı için 10 Şubat 2023’te hayatını kaybetti.
15 Şubat’ta Kırım’ın Akmescit bölgesindeki Mamak köyünde toprağa verildi. Rus esaretinde hayatını kaybeden siyasi tutsağın cenazesine, Kırım’ın farklı yerleşim yerlerinden gelen yüzlerce Kırım Tatarı katıldı.
Rusya Soruşturma Komitesi, Cemil Gafarov’un ölümüne neden olan tutukevi personeli ve sağlık görevlilerinin eylemlerini soruşturmayı reddetti.
Kasım 2024'te ise, Rusya Yüksek Mahkemesi, adeta alay edercesine, Rus esaretinde hayatını kaybeden Cemil Gafarov hakkında verilen hapis cezasını iptal etti.
SİYASİ TUTSAK KOSTYANTIN ŞIRING
Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) 15 Nisan 2020’de Kırım’da “Ukraynalı sabotaj grubunun” gözaltına alındığını iddia etti. Alıkonulanlardan biri Ukrayna vatandaşı Konstantin Şırıng oldu. Daha sonra işgalciler, Şırıng'ı “casuslukla” suçladı. Kırım’ın sözde Yüksek Mahkemesi, Ekim 2021’de kalp hastası olan Şırıng hakkında 12 yıl hapis cezası kararı aldı. Konstyantın Şırıng, 1 Haziran 2022'de Rusya'nın Orenburg bölgesindeki bir cezaevine sevk edildi. Cezaevine sevk süreci 2 ay sürdü. Ukraynalı siyasi tutsak yazdığı mektuplarda cezaevindeki zor şartlar nedeniyle sağlık durumunun kötüleştiğini, cezaevi idaresinin elinde olan tüm ilaçlara el koyduğunu ve uygun tedavinin sağlanmadığını bildirmişti.
SİYASİ TUTSAĞIN AMELİYAT OLMASI GEREKİYORDU
Kalp damar rahatsızlığı olan siyasi tutsağın kalp ameliyatı olması gerekiyordu. İnsan hakları aktivistlerin verilerine göre Rusya Ceza İnfaz Kurumu da bu durumun farkındaydı. Ancak durumu kritik olan Şırıng ameliyata alınmadı. Siyasi tutsak, Rus hapishane idaresine defalarca tıbbi yardım başvurusunda bulundu ancak yalnızca hücreden hücreye nakledildi.
Rus esaretinde tedavi edilmeyen siyasi tutsak Konstyantın Şırıng 7 Şubat 2023 tarihinde hayatını kaybetti.
RUSYA SİYASİ TUTSAKLARIN ÖLÜMÜNÜ GÖRMEZDEN GELDİ
Kırım Haber Ajansına konuşan Kırım Tatar Kaynak Merkezi Avukatı Lyudmıla Korotkıh, işgalcilerin Cemil Gafarov ve Kostyantın Şırıng’ın ölümüne neden olan Rus hapishane yetkilileri ve doktorları hakkında soruşturma açmayı reddettiğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
Rus tarafından hiçbir soruşturma yapılmadı, hatta olayın bazı yönlerini açıklığa kavuşturma izlenimi yaratma çabası bile yoktu. Yani, insanlar öldü ve kimse bununla ilgilenmedi.
SİYASİ TUTSAKLARIN ÖLÜMÜNDEN SORUMLU OLANLARIN KİMLİKLERİNİ BELİRLEME ÇALIŞMALARI YÜRÜTÜLÜYOR
Ukraynalı insan hakları savunucuları, Şırıng ve Gafarov’un davalarının belgeleri üzerinde çalışıyor, avukatlarla ve siyasi tutsakların aileleriyle iletişim kurarak, siyasi mahkumların ölümüne karışanları tespit etmeye çabalıyor. Korotkıh, “Bu işte kimlerin parmağı olduğu, kimlerin nüfuz sahibi olduğu, kimlerin yardım sağlamadığı, kimlerin tıbbi yardım sağlanmayacağına dair şu veya bu belgeyi imzaladığı tespit edilmeye çalışılıyor. Her şeyden önce sorumluluk, cezaevlerinin, tutukevlerinin müdürlerine ve bu kurumlardaki ilgili sağlık birimlerinin doktorlarına aittir." dedi.
İnsan hakları savunucusu, esir tutulan bir kişiye uygun tıbbi bakımın sağlanmamasının uluslararası hukuka göre işkence ile eşdeğer tutulduğunu vurguluyor.
Kırım Tatar Kaynak Merkezinin verilerine göre Rusya tarafından alıkonulan 233 Kırımlı siyasi tutsağın tümü tıbbi bakıma ihtiyaç duyuyor ve bu bakımı gerektiği şekilde alamıyor. Siyasi tutsakların bağımsız uzman hekimlere muayene olma imkânı yok.
GAFAROV-ŞİRİNG LİSTESİ
Ukraynalı insan hakları savunucuları, Temmuz 2024’te Rusya tarafından yasa dışı olarak alıkonulan ve acil tıbbi bakıma ihtiyaç duyan Kırımlı siyasi mahkumların bir listesini açıkladı. Listeye Rus cezaevinde tıbbi bakım sağlanmadığı için hayatlarını kaybeden Kırımlı siyasi tutsaklar Cemil Gafarov ve Kostyantın Şırıng’ın adı verildi.
“Gafarov-Şırıng Listesinde” yer alan 21 siyasi tutsağın adı şu şekilde:
Teymur Abdullayev, Arsen Abhairov, Servet Gaziyev, İrına Daniloviç, Nariman Celal, Vladimir Dudka, Azamat Eyupov, Timur Ibragimov, Igor Kiyaşko, Emir-Usein Kuku, Halil Mambetov, Rustem Murasov, Zekirya Muratov, Ruslan Nagaev, Enver Omerov, Oleg Prihodko, Amet Süleymanov, Şaban Umerov, Rustem Şeihaliyev, Yaşar Şihametov, İvan Yatskin.
