Orta Asya Haberleri - Son Dakika Orta Asya Haber Güncel Gelişmeler

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov'dan Türkistan'da vizesiz seyahat önerisi!

Kırgızistan ile Tacikistan arasında uzun süredir devam eden sınır sorununun çözülmesinin ardından anlaşma hakkında değerlendirmelerde bulunan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, bölgedeki sınır anlaşmazlıklarının nihai olarak çözüldüğünü belirterek Türkistan ülkeleri arasında vizesiz geçiş ve Şengen (Schengen) benzeri ortak vize sistemi oluşturulması çağrısı yaptı. CAPAROV: KALICI BARIŞ SAĞLANDI Kırgız lider, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman (Emomali Rahmon) ile Devlet Sınır Anlaşması'nın imzalanmasını sadece iki ülke için değil, tüm bölge için tarihi bir olay olarak nitelendirirken, "Artık Orta Asya'da kalıcı barış sağlandı" dedi. Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan arasında karşılıklı vizesiz rejim uygulaması önerisinde bulunan Caparov, "Diğer ülkelerden gelen ziyaretçiler için Şengen vizesine benzer tek bir vize uygulanmalı ve bölgedeki tüm halklar arasında serbest dolaşım sağlanmalı." ifadelerini kullandı. Öte yandan söz konusu anlaşma neticesinde devredilen topraklardan bazı vatandaşların taşınmak zorunda kalacağını belirten Cumhurbaşkanı Caparov, yetkililerin bu vatandaşlar için yüksek koşullarda modern konutlar inşa edeceğini kaydetti. BÖLGESEL VİZE DAHA ÖNCE GÜNDEME GELMİŞTİ Türkistan coğrafyasında yabancı turistler için birleşik bölgesel vize projesi ilk olarak 2018'de gündeme gelmişti. Fikir ilk olarak Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in kızı Dariga Nazarbayeva tarafından ortaya atılmıştı. Dariga Nazarbayeva, böyle bir vizenin Şengen vizesinin Asya eşdeğeri olarak hizmet etmesi gerektiğini önermişti. Öte yandan Aralık 2018'de Kazakistan ve Özbekistan, 2019 yılında "İpek Yolu" ortak vizesini başlatma planlarını duyurmuştu ancak bu proje hiçbir zaman hayata geçirilmedi.

Özbekistan, tarihi AB-Orta Asya Zirvesi'ne ev sahipliği yapacak

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in ev sahipliğinde düzenlenecek olan 1. AB-Orta Asya Zirvesi; Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan liderlerinin katılımıyla 3-4 Nisan 2025 tarihlerinde Semerkant'ta gerçekleştirilecek. Avrupa Konseyi Basın Servisi tarafından yapılan açıklamada, zirveye ayrıca Avrupa Konseyi Başkanı António Costa ile birlikte Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in de katılacağı bildirildi. Zirve, AB'nin Türkistan coğrafyası ile ikili angajmanını yoğunlaştırma ve bölgesel iş birliğini geliştirme yönündeki jeopolitik ilgisini ortaya koyması açısından önemli bir fırsat olarak nitelendiriliyor. Zirvede AB, bölgede ve AB ile ulaşım ve dijital bağlantı, kritik hammaddeler, ekonomik ve güvenlik iş birliği ve enerji geçişi gibi karşılıklı çıkar alanlarında iş birliğini artırma taahhüdünü teyit edecek. Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, "AB için tek geçerli çözümün barış ve refahı ilerletmek için daha güçlü ortaklıklar kurmak olduğu bir düzensizlik ve parçalanma dünyasında yaşıyoruz. Bu çok kutuplu dünya, daha fazla ve özel bir katılım gerektirmektedir. İlk AB-Orta Asya zirvesi, uluslararası hukuka tam saygı çerçevesinde barış, güvenlik ve sürdürülebilir kalkınma için birlikte çalışma kararlılığımızı pekiştirecektir." ifadelerini kullandı. TÜRK DÜNYASI-AB İLİŞKİLERİ AB ve Türk dünyası coğrafyasındaki ülkeler arasındaki üst düzey ilişkiler, Ekim 2022'de Kazakistan'da ve Haziran 2023'te Kırgızistan'da düzenlenen iki liderler toplantısıyla geçen yıllarda yoğunlaştı. Ayrıca, en sonuncusu 2023'te Lüksemburg'da olmak üzere, AB ile Türk dünyası arasındaki bağların derinleştirilmesine yönelik ortak bir yol haritası oluşturmak üzere bakanlar düzeyinde çok sayıda görüşme gerçekleştirildi. 20. AB-Orta Asya Bakanlar Toplantısı 4 Mart 2025 tarihinde Türkmenistan'ın Aşkabat kentinde gerçekleştirilecek ve zirve hazırlıklarına adanacak. 2019 yılında AB, bölgenin artan stratejik önemini vurgulayan ve yıllar içinde bölgesel iş birliğinde yaşanan olumlu gelişmeleri temel alan yeni bir "Orta Asya Stratejisi" kabul etti. Güncellenen strateji, Türk dünyası ülkeleriyle daha güçlü, modern ve münhasır olmayan bir ortaklığı teşvik etmeyi ve böylece bölgenin sürdürülebilir, daha dirençli, müreffeh ve birbirine sıkı sıkıya bağlı bir ekonomik ve siyasi alan olarak gelişmesini amaçlıyor. AB, bölgenin ikinci ticaret ortağı ve aynı zamanda bölgedeki yatırımların yüzde 40'ından fazlasının AB kaynaklı olmasıyla en büyük yatırımcı konumunda bulunuyor. Öte yandan ikili bağları daha da derinleştirmek için AB, Türkmenistan hariç tüm Türkistan ülkeleriyle gelişmiş ortaklık ve iş birliği anlaşmalarını (EPCA) müzakere etti. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı 24 Şubat 2022 tarihinden bu yana yürüttüğü topyekûn işgal girişimi ve saldırıları ile Afganistan'da devam eden gelişmelerin damgasını vurduğu değişen jeopolitik manzara göz önüne alındığında, AB ile Türkistan arasındaki ilişkiler yıllar içinde artan bir stratejik öneme sahip.

Türklerin yurdu “Türkistan” MEB müfredatında!

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2024-2025 eğitim öğretim yılında okul öncesi, ilkokul 1, ortaokul 5, lise hazırlık ve 9'uncu sınıf düzeyinde uygulanacak olan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'ne ilişkin genelge yayımladı. Anakronik ve bilimsel hata barındıran terim ve kavramların kullanımının kaldırıldığı programda, "Orta Asya" yerine "Türkistan", "Tehcir Kanunu" yerine "Sevk ve İskan Kanunu" gibi terim ve kavramlar yer aldı. Türklerin yurdu “Türkistan” MEB müfredatında! pic.twitter.com/FViHkueEzv — QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) October 9, 2024 RUS İSTİLASI SONUCU “ORTA ASYA” KAVRAMI KULLANILMAYA BAŞLANDI Tarihçi Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, MEB'in bu kararını, Orta Asya ve Türkistan sözcüklerinin tarihini TRT Haber'e değerlendirdi. Orta Asya kavramının Türkistan yerine kullanılmaya başlanmasının Rus istilası sonucunda olduğunu dile getiren Taşağıl, "Türklerin yurdu anlamına gelen Türkistan sözü tarihin en erken devirlerinden itibaren kullanılmaya başlandı. 19. yüzyılın 2. yarısında tamamlanan Rus istilası sonucu Orta Asya (Sredney Azii, Central Asia, L’asie Central) kavramı Türkistan adı yerine konuldu ve yaygınlaştı." dedi. Taşağıl, “Türkistan adını ilk defa eski İranlıların, daha sonra Arapların Orta Asya’da Türklerin yaşadığı bölgeleri tanımlamak için kullandıkları biliniyor. 15. yüzyılda kaleme alınan Timur seferleriyle ilgili eserlerde Türkistan, Mâverâünnehir dışında yaşayan Türklerin ülkelerini gösteriyordu. Bununla beraber Hazar Denizi'nin kuzeyindeki alanlara İbn Fadlân’ın Seyahatnâme’sinde Bilâdü’t-Türk, Ahmed Tûsî ve diğer Farsça eser yazanlar ise Türkistan demişlerdir. Bazı Batı kaynaklarında 580’lere doğru Orta Asya için Turkhia (Türkiye) adı yer alıyor.” ifadelerini kullandı. SOVYETLER TÜRKİSTAN BİRLİĞİNİ DAĞITTI Taşağıl, Sovyet yönetiminin Türk kökenli topluluklar arasında bölücü faaliyetler yürüterek Türkleri ayırdığını şu ifadelerle aktardı: Türkmenleri, Kırgızları, Kazakları ve Özbekleri ayrı ayrı cumhuriyetler haline getirip Türkistan birliğini dağıttı. 16 Eylül 1924’te alınan kararla Türkistan adı tamamen ortadan kaldırıldı. Bolşevikler, Türkistan’ın idarî yapılanmasını değiştirdi; valiliğin merkezi yine Taşkent’ti, ancak adı Orta Asya bölgesi (Sredniy Azii Kray) oldu. Türkistan valiliğinin Yedisu, Carkend, Lepse ve Zakaspi bölgesinin Kazaklarla meskûn yerleri, ayrıca Karakalpakların yaşadığı saha Kazakistan’a katıldı.

Türk devletlerinin dışişleri bakanları Astana'da bir araya geldi

Türkistan coğrafyasında yer alan 5 devletlerin dışişleri bakanları toplantısı, 9 Ağustos 2024 tarihinde Kazakistan'ın başkenti Astana'da başladı. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan'ın dışişleri bakanlarının bir araya geldiği toplantıda, ev sahibi konumunda olan Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Murat Nurtleu, mevkidaşlarını selamlayarak, etkinliğe katılım davetini kabul ettikleri için teşekkür etti. ORTA ASYA-2040 BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ KALKINMA KONSEPTİ İMZALANACAK Toplantının, çok yönlü beşli iş birliğinin daha da güçlendirilmesi yönündeki ortak desteğin ve güçlü kararlılığın bir göstergesi olduğunu belirten Murat Nurtleu, toplantının verimli geçmesini ve bugün yapılacak olan Orta Asya Liderler Zirvesi'nin başarılı bir şekilde düzenlenmesi için temel oluşturmasını umduğunu söyledi. "Astana'da Orta Asya Devlet Başkanları Birinci Danışma Toplantısı'ndan bu yana önemli ilerlemeler kaydettiğimizi söylemek abartı olmaz. Bugün tüm Orta Asya ülkelerinin GSYİH'si yaklaşık 450 milyar dolardır. Karşılıklı ticarette sürdürülebilir büyüme gözlemlenmektedir. Son 5 yılda bu gösterge yüzde 80 artarak 11 milyar dolara ulaşmıştır. Parlamentolar, güvenlik konseyleri, sektörel departmanlar ve Orta Asya Kadın Liderler Diyaloğu'nun etkileşim mekanizmaları başlatılmıştır." diyen Nurtleu, bölge ülkeleri arasındaki etkileşimin bu yıl yepyeni bir seviyeye geçtiğini sözlerine ekledi. Başkanlığı yürüten ülke olarak Kazakistan'ın, istişare toplantılarının potansiyelini daha da güçlendirmek için büyük bir çalışma yürütüğüne dikkat çeken Bakan. ilk kez güvenlik konseyleri sekreterleri, enerji ve bilgi bakanları ve Orta Asya Tarihçileri Forumu toplantıları düzenlendiğini aktardı. Murat Nurtleu, mevkidaşlarına Kazakistan'ın girişimlerine verdikleri destek ve sanayi, enerji, ulaştırma ve lojistik alanında bir dizi belgenin hazırlanmasında yürütülen verimli ortak çalışmalardan dolayı teşekkür ederken, “Bugünkü zirve, Orta Asya-2040 Bölgesel İşbirliği Kalkınma Konsepti'nin imzalanmasıyla sonuçlanacak. Bu belgelerin uygulanmasının, karşılıklı yarar sağlayan ortaklığın aşama aşama daha da geliştirilmesine ve bölgemizin uluslararası kimliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunacağından eminim." şeklinde konuştu.

Türk devletlerinden Rusya'ya yaptırımların aşılmaması için işbirliği adımı

Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan ile Avrupa Birliğinin (AB) Dışişleri Bakanları, 23 Ekim 2023 tarihinde Lüksemburg'ta bir araya geldi. Rusya'ya yönelik yaptırımların ana gündem maddesi olduğu toplantıda, yaptırımların aşılmasını önlemenin önemi vurgulandı. Taraflar, bu konuda işbirliğini sürdürme konusunda mutabakata vardı. AB, KABUL ETTİĞİ 11 KISITLAYICI TEDBİR PAKETİ HAKKINDA BİLGİ VERDİ Toplantı sonunda yayımlanan bildiride; hukukun üstünlüğü, demokrasi, iyi yönetişim, cinsiyet eşitliği ve evrensel insan hakları ve temel özgürlükler gibi birçok uluslararası kabul görmüş değer sistemine atıfta bulunularak bu alanlarda ilerlemenin önemi vurgulandı. Bildiride, AB'nin şu ana kadar kabul ettiği 11 kısıtlayıcı tedbir paketi hakkında Orta Asya devletlerine bilgi verildi. AB'nin yaptırım rejimleri bağlamında, sonuç odaklı diyalog ve işbirliğinin altı çizildi. Bu doğrultuda toplantıya katılan Orta Asya ülkelerinin dışişleri bakanları yaptırımlar konusunda taahhütlerini sürdürme noktasında anlaşmaya vardı. KAZAKİSTAN, RUSYA'NIN YAPTIRIMLARI DELMESİNE YARDIMCI OLMAYACAĞINI AÇIKLAMIŞTI Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 2023 yılının eylül ayı sonunda Almanya'ya gerçekleştirdiği ziyarette, Kazakistan'ın Rusya'ya yaptırımlar konusunda yardımcı olmayacağının garantisini vermişti. Berlin'de Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile yaptığı görüşme sonrası açıklamalarda bulunan Tokayev, "Kazakistan, Rusya'ya yaptırım rejimine uyacağını açık bir şekilde ifade etmiştir" demişti. KIRGIZ ŞİRKETLERİ, RUSYA'YA YAPTIRIMLARIN DELİNMESİ NEDENİYLE YAPTIRIMA MARUZ KALDI! Kırgızistan Başbakanı Akilbek Caparov, 20 Temmuz 2023 tarihinde ABD’nin Kırgızistan’a yönelik yaptırım hazırlığı hakkında konuştu. Başbakan, Kırgızistan’ın, yaptırımlara tabi malların Rusya'ya ihracatını engellemeye çalıştığını söyledi. Caparov, "Yaptırımlara tabi malların sınırımızı geçmemesi ve dahası yaptırımların olduğu yere gitmemesi için gelecekte önlemler alınacak" değerlendirmesini yaptı. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), 21 Temmuz 2023 tarihinde yaptırım kapsamına giren ürünlerin Rusya'ya ihraç edilmesi nedeniyle Kırgızistan menşeili 4 şirketi yaptırım listesine almıştı.

Çin ekonomisi çöküşte: Orta Asya’daki demiryolu inşaatı süresiz ertelendi

Çin’in Orta Asya'daki Türk devletlerini hakimiyeti altına alma projesi olan Kuşak Yol İnisiyatifi çöküş yaşıyor. Ekonomik sıkıntı içinde cebelleşen Çin yönetimi, inşaatına bu yıl sonbaharda başlaması planlanan Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiryolu hattını süresiz olarak erteledi. ÇİN EKONOMİK OLARAK SIKIŞTI 30 Eylül 2023 tarihinde düzenlenen İpek Yolu Brifingi'nde konuşan Trans-Avrasya Ulaştırma Uluslararası Koordinasyon Konseyi Genel Sekreteri Gennadiy Bessonov yaptığı açıklamada, "Çin, inşaatına bu yılın sonbaharında başlaması gereken Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiyolu hattını süresiz olarak erteledi" dedi. "ÇİN SADECE KENDİ ÇIKARINI DÜŞÜNÜYOR" Bessonov, Çin ile başta mali konulardaki anlaşmazlıklar olmak üzere bir takım sorunlar yaşanmakta olduğunu aktararak, "Proje hazır ancak Çin, Bişkek ve Taşkent ile henüz finansmanın payı konusunda anlaşmaya varmadı. Kırgızistan ve Özbekistan bir ulaşım merkezi olmak istiyor ancak projeyi karşılayacak fonları yok. Çin kendi başına demiryolu yapabilir ama bu projeyi öncelik olarak görmüyor. Her şey paraya bağlı" ifadelerini kullandı. "ÇİN, KIRGIZİSTAN'DA KENDİ DEMİRYOLUMUZUN OLMASINI İSTEMİYOR" Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Depreme Dayanıklı Yapı Araştırma Enstitüsü Başkanı Rayimkul Mendekeev, bu projenin Kazakistan'ın çıkarına olmadığını, daha çok Çin'in çıkarına olduğunu ve projenin siyasi nedenlerden dolayı aksadığını belirterek, "Kırgızistan'da demiryolu yok, Kazakistan üzerinden mal taşıyoruz. Ekonomik bağımlılığımız onların yararınadır. Kısacası Çin, Kırgızistan'da kendi demiryolumuzun olmasını istemiyor" dedi.

Almanya'da Orta Asya Zirvesi başladı

Tarihte ilk kez düzenlenen Orta Asya ve Almanya Zirvesi Berlin'de başladı. 29 Eylül 2023 tarihinde Almanya'nın başkenti Berlin’de Başbakan Olaf Scholz, beş Orta Asya ülkesinin lideri ile zirve geçekleştirdi. Bir AB ülkesi tarafından ilk kez bu formatta gerçekleşen zirveye, Başbakan Scholz’un davetlisi olarak Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları katıldı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Alman Şansölyesi Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile ortak bir çalışma yemeğinin ardından ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji alanında ortaklık da dahil olmak üzere geniş gündem maddelerini masaya yatırdı. ORTA ASYA ALMANYA'NIN RADARINA GİRDİ Uzmanlar, Orta Asya ülkelerinin zengin enerji kaynakları sebebiyle, enerji tedariğinde Rusya'ya bağımlı olan Almanya’nın ilgi alanına girdiğini belirtiyor. Öte yandan Almanya’nın başkentinde yapılan zirvenin enerji tedarikçilerini çeşitlendirmek isteyen Almanya için bir başlangıç olduğu düşünülüyor.

Türk dünyası liderleri, Başbakan Scholz'un davetiyle Almanya'ya gidecek

Türk Devletleri Teşkilatı üyesi 4 ülke ve Tacikistan, Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un davetiyle Almanya'nın başkenti Berlin'e gidecek. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan liderleri 29 Eylül 2023 tarihinde Berlin'de Başbakan Olaf Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile görüşecek. GÖRÜŞMENİN ANA GÜNDEM MADDESİ BÖLGESEL İŞ BİRLİĞİ VE EKONOMİ ORTAKLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ OLACAK Almanya hükumetinden yapılan açıklamada, görüşmenin ana gündem maddesinin bölgesel işbirliği ve ekonomik ortaklığın geliştirilmesi olacağı belirtildi. Bununla birlikte ekonomi ve enerji alanında işbirliği konusunun konuşulacağı da ifade edildi. Açıklamada; ikili görüşmelerin de yapılacağı formatın ardından basın toplantısı düzenlenmeyeceği belirtildi. Ancak Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in, Başbakan Olaf Scholz ile yaptığı görüşmenin ardından basın toplantısı yapacağı dile getirildi. Öte yandan liderler, tarihte ilk kez bir Avrupa Birliği (AB) ülkesini birlikte ziyaret edecek.

Almanya Şansölyesi, Orta Asya yolcusu

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Orta Asya'daki 5 ülkenin cumhurbaşkanları ile görüşmek için 29 Eylül 2023 tarihinde bölgeye gidecek. Almanya Hükumeti Başbakanlık Basın Servisinin konuya ilşkin yaptığı açıklamada, "Federal Şansölye Olaf Scholz, 29 Eylül'de Orta Asya'daki beş ülkenin cumhurbaşkanları ile bir toplantı yapacak" ifadeleri kullanıldı. ALMAYNA VE ORTA ASYA DEVLETLERİ ARASINDAKİ İŞBİRLİĞİ Ayrıca Scholz'un cumhurbaşkanları ile yapacağı toplantının ilk kez gerçekleşeceği kaydedildi. Öte yandan toplantıda, bölgesel ve ekonomik işbirliğinin güçlendirilmesinin yanı sıra Orta Asya ülkeleri ve Almanya arasındaki karşılıklı işbirliği konularının ele alınacağı aktarıldı. SCHOLZ'UN İLK DURAĞI KAZAKİSTAN Scholz, ilk durağı olan Kazakistan'da Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile görüşecek. Görüşmede ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji politikası işbirliği de dahil olmak üzere geniş bir gündemin mayasa yatırılması bekleniyor. Scholz daha sonra Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları ile ikili görüşmeler gerçekleştirecek. ABD VE ORTA ASYA ÜLKELERİ ARASINDAKİ İLK ZİRVE Geçen hafta Orta Asya ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)Başkanı Joe Biden arasında C5+1 formatındaki ilk zirve New York'ta yapılmıştı. Toplantıya ABD, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları katılmıştı. ORTA ASYA'YA BATI'NIN İLİGİSİ ARTTI Diğer yandan Japonya, 2024'te Orta Asya Japonya formatında bir zirve düzenlenmesi konusunda Kazakistan ile işbirliği yapacak. Ayrıca Orta Asya Avrupa Birliği Zirvesi 2024 yılında Özbekistan'da gerçekleşecek.