Orta Asya Haberleri - Son Dakika Orta Asya Haber Güncel Gelişmeler

Türklerin yurdu “Türkistan” MEB müfredatında!

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2024-2025 eğitim öğretim yılında okul öncesi, ilkokul 1, ortaokul 5, lise hazırlık ve 9'uncu sınıf düzeyinde uygulanacak olan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'ne ilişkin genelge yayımladı. Anakronik ve bilimsel hata barındıran terim ve kavramların kullanımının kaldırıldığı programda, "Orta Asya" yerine "Türkistan", "Tehcir Kanunu" yerine "Sevk ve İskan Kanunu" gibi terim ve kavramlar yer aldı. Türklerin yurdu “Türkistan” MEB müfredatında! pic.twitter.com/FViHkueEzv — QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) October 9, 2024 RUS İSTİLASI SONUCU “ORTA ASYA” KAVRAMI KULLANILMAYA BAŞLANDI Tarihçi Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, MEB'in bu kararını, Orta Asya ve Türkistan sözcüklerinin tarihini TRT Haber'e değerlendirdi. Orta Asya kavramının Türkistan yerine kullanılmaya başlanmasının Rus istilası sonucunda olduğunu dile getiren Taşağıl, "Türklerin yurdu anlamına gelen Türkistan sözü tarihin en erken devirlerinden itibaren kullanılmaya başlandı. 19. yüzyılın 2. yarısında tamamlanan Rus istilası sonucu Orta Asya (Sredney Azii, Central Asia, L’asie Central) kavramı Türkistan adı yerine konuldu ve yaygınlaştı." dedi. Taşağıl, “Türkistan adını ilk defa eski İranlıların, daha sonra Arapların Orta Asya’da Türklerin yaşadığı bölgeleri tanımlamak için kullandıkları biliniyor. 15. yüzyılda kaleme alınan Timur seferleriyle ilgili eserlerde Türkistan, Mâverâünnehir dışında yaşayan Türklerin ülkelerini gösteriyordu. Bununla beraber Hazar Denizi'nin kuzeyindeki alanlara İbn Fadlân’ın Seyahatnâme’sinde Bilâdü’t-Türk, Ahmed Tûsî ve diğer Farsça eser yazanlar ise Türkistan demişlerdir. Bazı Batı kaynaklarında 580’lere doğru Orta Asya için Turkhia (Türkiye) adı yer alıyor.” ifadelerini kullandı. SOVYETLER TÜRKİSTAN BİRLİĞİNİ DAĞITTI Taşağıl, Sovyet yönetiminin Türk kökenli topluluklar arasında bölücü faaliyetler yürüterek Türkleri ayırdığını şu ifadelerle aktardı: Türkmenleri, Kırgızları, Kazakları ve Özbekleri ayrı ayrı cumhuriyetler haline getirip Türkistan birliğini dağıttı. 16 Eylül 1924’te alınan kararla Türkistan adı tamamen ortadan kaldırıldı. Bolşevikler, Türkistan’ın idarî yapılanmasını değiştirdi; valiliğin merkezi yine Taşkent’ti, ancak adı Orta Asya bölgesi (Sredniy Azii Kray) oldu. Türkistan valiliğinin Yedisu, Carkend, Lepse ve Zakaspi bölgesinin Kazaklarla meskûn yerleri, ayrıca Karakalpakların yaşadığı saha Kazakistan’a katıldı.

Türk devletlerinin dışişleri bakanları Astana'da bir araya geldi

Türkistan coğrafyasında yer alan 5 devletlerin dışişleri bakanları toplantısı, 9 Ağustos 2024 tarihinde Kazakistan'ın başkenti Astana'da başladı. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan'ın dışişleri bakanlarının bir araya geldiği toplantıda, ev sahibi konumunda olan Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Murat Nurtleu, mevkidaşlarını selamlayarak, etkinliğe katılım davetini kabul ettikleri için teşekkür etti. ORTA ASYA-2040 BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ KALKINMA KONSEPTİ İMZALANACAK Toplantının, çok yönlü beşli iş birliğinin daha da güçlendirilmesi yönündeki ortak desteğin ve güçlü kararlılığın bir göstergesi olduğunu belirten Murat Nurtleu, toplantının verimli geçmesini ve bugün yapılacak olan Orta Asya Liderler Zirvesi'nin başarılı bir şekilde düzenlenmesi için temel oluşturmasını umduğunu söyledi. "Astana'da Orta Asya Devlet Başkanları Birinci Danışma Toplantısı'ndan bu yana önemli ilerlemeler kaydettiğimizi söylemek abartı olmaz. Bugün tüm Orta Asya ülkelerinin GSYİH'si yaklaşık 450 milyar dolardır. Karşılıklı ticarette sürdürülebilir büyüme gözlemlenmektedir. Son 5 yılda bu gösterge yüzde 80 artarak 11 milyar dolara ulaşmıştır. Parlamentolar, güvenlik konseyleri, sektörel departmanlar ve Orta Asya Kadın Liderler Diyaloğu'nun etkileşim mekanizmaları başlatılmıştır." diyen Nurtleu, bölge ülkeleri arasındaki etkileşimin bu yıl yepyeni bir seviyeye geçtiğini sözlerine ekledi. Başkanlığı yürüten ülke olarak Kazakistan'ın, istişare toplantılarının potansiyelini daha da güçlendirmek için büyük bir çalışma yürütüğüne dikkat çeken Bakan. ilk kez güvenlik konseyleri sekreterleri, enerji ve bilgi bakanları ve Orta Asya Tarihçileri Forumu toplantıları düzenlendiğini aktardı. Murat Nurtleu, mevkidaşlarına Kazakistan'ın girişimlerine verdikleri destek ve sanayi, enerji, ulaştırma ve lojistik alanında bir dizi belgenin hazırlanmasında yürütülen verimli ortak çalışmalardan dolayı teşekkür ederken, “Bugünkü zirve, Orta Asya-2040 Bölgesel İşbirliği Kalkınma Konsepti'nin imzalanmasıyla sonuçlanacak. Bu belgelerin uygulanmasının, karşılıklı yarar sağlayan ortaklığın aşama aşama daha da geliştirilmesine ve bölgemizin uluslararası kimliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunacağından eminim." şeklinde konuştu.

Türk devletlerinden Rusya'ya yaptırımların aşılmaması için işbirliği adımı

Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan ile Avrupa Birliğinin (AB) Dışişleri Bakanları, 23 Ekim 2023 tarihinde Lüksemburg'ta bir araya geldi. Rusya'ya yönelik yaptırımların ana gündem maddesi olduğu toplantıda, yaptırımların aşılmasını önlemenin önemi vurgulandı. Taraflar, bu konuda işbirliğini sürdürme konusunda mutabakata vardı. AB, KABUL ETTİĞİ 11 KISITLAYICI TEDBİR PAKETİ HAKKINDA BİLGİ VERDİ Toplantı sonunda yayımlanan bildiride; hukukun üstünlüğü, demokrasi, iyi yönetişim, cinsiyet eşitliği ve evrensel insan hakları ve temel özgürlükler gibi birçok uluslararası kabul görmüş değer sistemine atıfta bulunularak bu alanlarda ilerlemenin önemi vurgulandı. Bildiride, AB'nin şu ana kadar kabul ettiği 11 kısıtlayıcı tedbir paketi hakkında Orta Asya devletlerine bilgi verildi. AB'nin yaptırım rejimleri bağlamında, sonuç odaklı diyalog ve işbirliğinin altı çizildi. Bu doğrultuda toplantıya katılan Orta Asya ülkelerinin dışişleri bakanları yaptırımlar konusunda taahhütlerini sürdürme noktasında anlaşmaya vardı. KAZAKİSTAN, RUSYA'NIN YAPTIRIMLARI DELMESİNE YARDIMCI OLMAYACAĞINI AÇIKLAMIŞTI Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 2023 yılının eylül ayı sonunda Almanya'ya gerçekleştirdiği ziyarette, Kazakistan'ın Rusya'ya yaptırımlar konusunda yardımcı olmayacağının garantisini vermişti. Berlin'de Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile yaptığı görüşme sonrası açıklamalarda bulunan Tokayev, "Kazakistan, Rusya'ya yaptırım rejimine uyacağını açık bir şekilde ifade etmiştir" demişti. KIRGIZ ŞİRKETLERİ, RUSYA'YA YAPTIRIMLARIN DELİNMESİ NEDENİYLE YAPTIRIMA MARUZ KALDI! Kırgızistan Başbakanı Akilbek Caparov, 20 Temmuz 2023 tarihinde ABD’nin Kırgızistan’a yönelik yaptırım hazırlığı hakkında konuştu. Başbakan, Kırgızistan’ın, yaptırımlara tabi malların Rusya'ya ihracatını engellemeye çalıştığını söyledi. Caparov, "Yaptırımlara tabi malların sınırımızı geçmemesi ve dahası yaptırımların olduğu yere gitmemesi için gelecekte önlemler alınacak" değerlendirmesini yaptı. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), 21 Temmuz 2023 tarihinde yaptırım kapsamına giren ürünlerin Rusya'ya ihraç edilmesi nedeniyle Kırgızistan menşeili 4 şirketi yaptırım listesine almıştı.

Çin ekonomisi çöküşte: Orta Asya’daki demiryolu inşaatı süresiz ertelendi

Çin’in Orta Asya'daki Türk devletlerini hakimiyeti altına alma projesi olan Kuşak Yol İnisiyatifi çöküş yaşıyor. Ekonomik sıkıntı içinde cebelleşen Çin yönetimi, inşaatına bu yıl sonbaharda başlaması planlanan Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiryolu hattını süresiz olarak erteledi. ÇİN EKONOMİK OLARAK SIKIŞTI 30 Eylül 2023 tarihinde düzenlenen İpek Yolu Brifingi'nde konuşan Trans-Avrasya Ulaştırma Uluslararası Koordinasyon Konseyi Genel Sekreteri Gennadiy Bessonov yaptığı açıklamada, "Çin, inşaatına bu yılın sonbaharında başlaması gereken Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiyolu hattını süresiz olarak erteledi" dedi. "ÇİN SADECE KENDİ ÇIKARINI DÜŞÜNÜYOR" Bessonov, Çin ile başta mali konulardaki anlaşmazlıklar olmak üzere bir takım sorunlar yaşanmakta olduğunu aktararak, "Proje hazır ancak Çin, Bişkek ve Taşkent ile henüz finansmanın payı konusunda anlaşmaya varmadı. Kırgızistan ve Özbekistan bir ulaşım merkezi olmak istiyor ancak projeyi karşılayacak fonları yok. Çin kendi başına demiryolu yapabilir ama bu projeyi öncelik olarak görmüyor. Her şey paraya bağlı" ifadelerini kullandı. "ÇİN, KIRGIZİSTAN'DA KENDİ DEMİRYOLUMUZUN OLMASINI İSTEMİYOR" Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Depreme Dayanıklı Yapı Araştırma Enstitüsü Başkanı Rayimkul Mendekeev, bu projenin Kazakistan'ın çıkarına olmadığını, daha çok Çin'in çıkarına olduğunu ve projenin siyasi nedenlerden dolayı aksadığını belirterek, "Kırgızistan'da demiryolu yok, Kazakistan üzerinden mal taşıyoruz. Ekonomik bağımlılığımız onların yararınadır. Kısacası Çin, Kırgızistan'da kendi demiryolumuzun olmasını istemiyor" dedi.

Almanya'da Orta Asya Zirvesi başladı

Tarihte ilk kez düzenlenen Orta Asya ve Almanya Zirvesi Berlin'de başladı. 29 Eylül 2023 tarihinde Almanya'nın başkenti Berlin’de Başbakan Olaf Scholz, beş Orta Asya ülkesinin lideri ile zirve geçekleştirdi. Bir AB ülkesi tarafından ilk kez bu formatta gerçekleşen zirveye, Başbakan Scholz’un davetlisi olarak Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları katıldı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Alman Şansölyesi Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile ortak bir çalışma yemeğinin ardından ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji alanında ortaklık da dahil olmak üzere geniş gündem maddelerini masaya yatırdı. ORTA ASYA ALMANYA'NIN RADARINA GİRDİ Uzmanlar, Orta Asya ülkelerinin zengin enerji kaynakları sebebiyle, enerji tedariğinde Rusya'ya bağımlı olan Almanya’nın ilgi alanına girdiğini belirtiyor. Öte yandan Almanya’nın başkentinde yapılan zirvenin enerji tedarikçilerini çeşitlendirmek isteyen Almanya için bir başlangıç olduğu düşünülüyor.

Türk dünyası liderleri, Başbakan Scholz'un davetiyle Almanya'ya gidecek

Türk Devletleri Teşkilatı üyesi 4 ülke ve Tacikistan, Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un davetiyle Almanya'nın başkenti Berlin'e gidecek. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan liderleri 29 Eylül 2023 tarihinde Berlin'de Başbakan Olaf Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile görüşecek. GÖRÜŞMENİN ANA GÜNDEM MADDESİ BÖLGESEL İŞ BİRLİĞİ VE EKONOMİ ORTAKLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ OLACAK Almanya hükumetinden yapılan açıklamada, görüşmenin ana gündem maddesinin bölgesel işbirliği ve ekonomik ortaklığın geliştirilmesi olacağı belirtildi. Bununla birlikte ekonomi ve enerji alanında işbirliği konusunun konuşulacağı da ifade edildi. Açıklamada; ikili görüşmelerin de yapılacağı formatın ardından basın toplantısı düzenlenmeyeceği belirtildi. Ancak Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in, Başbakan Olaf Scholz ile yaptığı görüşmenin ardından basın toplantısı yapacağı dile getirildi. Öte yandan liderler, tarihte ilk kez bir Avrupa Birliği (AB) ülkesini birlikte ziyaret edecek.

Almanya Şansölyesi, Orta Asya yolcusu

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Orta Asya'daki 5 ülkenin cumhurbaşkanları ile görüşmek için 29 Eylül 2023 tarihinde bölgeye gidecek. Almanya Hükumeti Başbakanlık Basın Servisinin konuya ilşkin yaptığı açıklamada, "Federal Şansölye Olaf Scholz, 29 Eylül'de Orta Asya'daki beş ülkenin cumhurbaşkanları ile bir toplantı yapacak" ifadeleri kullanıldı. ALMAYNA VE ORTA ASYA DEVLETLERİ ARASINDAKİ İŞBİRLİĞİ Ayrıca Scholz'un cumhurbaşkanları ile yapacağı toplantının ilk kez gerçekleşeceği kaydedildi. Öte yandan toplantıda, bölgesel ve ekonomik işbirliğinin güçlendirilmesinin yanı sıra Orta Asya ülkeleri ve Almanya arasındaki karşılıklı işbirliği konularının ele alınacağı aktarıldı. SCHOLZ'UN İLK DURAĞI KAZAKİSTAN Scholz, ilk durağı olan Kazakistan'da Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile görüşecek. Görüşmede ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji politikası işbirliği de dahil olmak üzere geniş bir gündemin mayasa yatırılması bekleniyor. Scholz daha sonra Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları ile ikili görüşmeler gerçekleştirecek. ABD VE ORTA ASYA ÜLKELERİ ARASINDAKİ İLK ZİRVE Geçen hafta Orta Asya ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)Başkanı Joe Biden arasında C5+1 formatındaki ilk zirve New York'ta yapılmıştı. Toplantıya ABD, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları katılmıştı. ORTA ASYA'YA BATI'NIN İLİGİSİ ARTTI Diğer yandan Japonya, 2024'te Orta Asya Japonya formatında bir zirve düzenlenmesi konusunda Kazakistan ile işbirliği yapacak. Ayrıca Orta Asya Avrupa Birliği Zirvesi 2024 yılında Özbekistan'da gerçekleşecek.

ABD ve Orta Asya ülke liderlerinin katıldığı C5+1 Zirvesi yapıldı

Orta Asya'daki 5 devletin liderleri ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, C5+1 Zirvesi kapsamında New York'ta bir araya geldi. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan ile ABD devlet başkanlarının katıldığı C5+1 formatındaki toplantıda, ticaretten stratejik ortaklığa birçok husus müzakere edildi. ABD Başkanı Joe Biden'ın ev sahipliğinde düzenlenen zirveye; Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov katıldı. İLK KEZ DÜZENLENEN C5+1 ZİRVESİNDE HANGİ KONULAR ELE ALINDI? İlk kez düzenlenen C5+1 zirvesİ kapsamında ekonomi, enerji ve güvenlik alanlarında Orta Asya'nın toprak bütünlüğü ve refahını daha da güçlendirmeye yönelik ortak çalışma konuları masaya yatırıldı. Devletler arasındaki stratejik ortaklık, siyasi diyalog, ticaret, ekonomi, yatırım ve insani işbirliğinin daha da geliştirilmesine yönelik perspektifler ile bölgede barış ve istikrarın korunması konuları ele alındı. C5+1 PLATFORMU, ÖZBEKİSTAN'IN SEMERKANT ŞEHRİNDE KURULDU Zirvede, Orta Asya'daki 5 devletin dışişleri bakanları düzeyinde 2015'te Özbekistan'ın Semerkant şehrinde oluşturulan C5+1 formatının devlet başkanları düzeyine çıkarıldığı bildirildi. Ayrıca bu platformun Orta Asya ülkeleri ile ABD arasında etkin işbirliğinin geliştirilmesi için önemli bir platform haline geldiği kaydedildi. Devlet başkanları, Orta Asya ülkeleri ile ABD arasındaki ekonomik işbirliğinin yanı sıra siber güvenlik, terörizm, yasa dışı göç, insan kaçakçılığı ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi güvenlik sorunlarının çözümünde ortaklık yapılması konusunu görüştü. TOKAYEV'DEN ABD'YE ÇAĞRI Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, Birleşmiş Milletler'in (BM) Orta Asya ve Afganistan'daki Bölgesel Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Merkezi'nin Almatı'da kurulması konusunda ABD'nin destek vermesi ve bu konuda ABD'ye güvendiğini belirtti. MİRZİYOYEV, DEVLETLER ARASINDAKİ TİCARET VE YATIRIM FAALİYETLERİNE DİKKAT ÇEKTİ Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, devletler arasındaki ticaret ve yatırım faaliyetlerinin güçlendirilmesi, proje işbirliği ajanlarının kurulması, bölgedeki ulaşım koridorlarının geliştirilmesi, insan haklarının sağlanması, eğitim programlarının yaygınlaştırılması, Afganistan'daki durumun barışçıl bir şekilde çözümüne yardımcı olunması konularına dikkat çekti. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov ise zirvenin, karşılıklı anlayış ve güveni güçlendirmek, ticari ve ekonomik işbirliğini genişletmek için uygun koşullar yaratmayı hedeflemesi gerektiğini kaydetti. C5+1 formatı da dahil ABD ile işbirliğinin, Kırgızistan dış politikasının önemli noktalarından biri olduğunu belirtti.

Kazakistan, Orta Asya Güvenlik ve İşbirliği Forumu'na ev sahipliği yapacak

Orta Asya Güvenlik ve İşbirliği Forumu (CAF), 13-14 Temmuz 2023 tarihlerinde Kazakistan'ın başkenti Astana şehrinde başlayacak. Forum, Kazakistan Cumhurbaşkanlığına bağlı Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (KazISS) ve Kazakistan Dışişleri Bakanlığı ortaklığında organize edildi. Küresel ve bölgesel güvenliğin son derece önemli hale geldiği günümüzde Orta Asya bölgesinde güvenlik ve ortaklığı önceleyen forumun, Münih Güvenlik Konferansı ve Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü gibi bir organizasyon olması bekleniyor. FORUMDA ORTA ASYA'DA GÜVENLİK KONULARI ELE ALINACAK Kazakistan Dışişleri Bakanlığı ile ortaklaşa düzenlenen foruma; aralarında Türkiye, Hindistan, Japonya, Singapur, Çin, Rusya ve ABD'nin de bulunduğu 25 ülkeden önde gelen düşünür ve siyaset bilimci katılacak. Forumda ayrıca, Türkistan bölgesindeki sorunlardan küresel güvenliğe, küresel rekabetten yapay zeka konularına kadar çok sayıda mesele ele alınacak. Ayrıca, Avrupa Birliği Orta Asya Özel Temsilcisi Terhi Hakala, Japonya Ulusal Mezun Politika Çalışmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı Narushige Michishita, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve İran Dışişleri Bakanı Mohammad Hassan Sheykholeslami ve çok sayıda isim ayrı ayrı sunum yapacak.

#Orta Asya