#Nazim Cefersoy

Karabağ’daki ayrılıkçı terörist Ermeniler Paşinyan’ı devirebilir mi?

Ermenistan'da darbeye yol açabilecek büyük bir siyasi krizin her geçen gün yaklaştığı fikri, Ermenistan basınında geniş yankı uyandırıyor. Tamamı Kremlin yanlısı olan Karabağ’da bulunan sözde ayrılıkçı yetkililer bir şekilde Azerbaycan'ı terk edip Ermenistan'a girmeyi başarırlarsa; hain ve Batı yanlısı olarak gördükleri Başbakan Nikol Paşinyan ile büyük bir çatışmaya girmeleri olası olarak görülüyor. RUSYA, PAŞİNYAN’I DEVİRMEK Mİ İSTİYOR? Ermenistan’ın uzun süredir güvendiği bölgedeki en güçlü müttefiği Rusya, Ermenistan’ı yalnız bırakmış gibi görünüyor. Rusya, Ermenistan’a yönelik bu tavrının arkasında Ermenistan’ın ‘Batı güdümünde’ bir devlet olarak hareket etmesini neden olarak gösteriyor. Üstelik Ermenistan ile Rusya arasındaki ikili ilişkiler, her iki ülkenin kuruluşundan ve Başbakan Paşinyan'ın iktidara gelmesinden bu yana en düşük seviyede seyrediyor. Rusya’nın bölgedeki ayrılıkçılara yönelik sürdürdüğü finansman desteği, Ermenistan Başbakanı Paşinyan'ı devirmeye ve iktidarı ele geçirmeye teşvik edecek. ERMENİSTAN SİLAHLI KUVVETLERİNDEN PAŞİNYAN’A İSTİFA ÇAĞRISI 2021 yılının şubat ayında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri, Başbakan Nikol Paşinyan ve hükumetin istifasını talep etmişti. Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin yayımladığı istifa talebinde, yaşanan krizin Ermenistan hükumetinin bir suçu olduğu ve yeterli karar alamadığı vurgulanmıştı. Ermeni basını, 40'tan fazla üst düzey görevlerde bulunan askerin Paşinyan'ın istifa talebini imzaladığını bildirmişti. Bu tarihten itibaren Paşinyan, kendi iktidarını korumuş ve kendisini devirmeye çalışanları tutuklamaya devam etmişti. RUS YANLISI KURMAYLARDAN PAŞİNYAN’A DARBE GİRİŞİMİ Siyasi arenada da Ermeni muhalefeti, 2021 yılında Paşinyan’a karşı güçlü bir baskı oluşturmuştu. Muhalefet, Karabağ’da ayrılıkçılara yönelik desteği ve çatışmaları durduran Ermenistan’ı "teslim olmakla" suçlamış, Paşinyan’ın istifasını talep etmişti. Azerbaycan medyası APA, 8 Eylül 2023 tarihinde yayımladığı haberde, Ermenistan'da Wagner'in darbeye hazırlandığını yazdı. Ermenistan'da Paşinyan hükumeti yanlısı bir Telegram kanalı olarak bilinen Baghramyan 26, Rus paralı asker şirketi Wagner Grubu'nun Yevgeniy Prigojin'in ölümünden önce, Ermenistan'da 3000 paralı savaşçısının olduğunu belirtti. Putin Rusyası'nın asıl amacının ülkede mevcut Wagner paralı askerlerini kullanarak, Paşinyan ve ekibini iktidardan uzaklaştırmak istediği dile getirildi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 9 Eylül 2023 tarihinde Devlet Güvenlik Teşkilatı Başkanı Sarkis Hovhannisyan'ı görevden aldı. Görevden alınan Sarkis Hovhannisyan'ın yerine Artur Gasparyan’ın getirileceği bildirildi. Ermenistan Devlet Güvenlik Teşkilatı içinde yapılan bu değişikliklere ilişkin hiçbir açıklama yapılmadı. Sarkis Hovhannisyan, 28 Nisan 2023 tarihinde Devlet Güvenlik Teşkilatının başına atanmıştı. Hovhannisyan’ın görevden alınması, Rusya’nın paralı asker grubu Wagner’in katılımıyla planladığı darbeye ilişkin iddiaların yayıldığı bir ortamda gerçekleşti. RUSYA, AFRİKA’DA YÜRÜTTÜĞÜ TAKTİĞİ ERMENİSTAN’DA DENEMİŞ OLABİLİR Mİ? Rusya’nın Afrika ülkelerinde yaptırdığı darbelerin ardından devrilen başkanların yerine güvenlik teşkilatlarının başkanlarını ve milli muhafız komutanlarını terfi ettirdiği bilinmekte. Ermeni basınında çıkan haberlere göre Hovhannisyan, Rus istihbaratı ile yakın temas halindeydi ve Batılı istihbarat servisleri Paşinyan'a "köstebeği" yakın çevresinden derhal uzaklaştırmasını tavsiye etti. SİLAH BIRAKMAYAN AYRILIKÇI, ERMENİSTAN’DA Ermenistan’a Karabağ’dan gelen ayrılıkçılar arasındaki en tehlikeli kişi ayrılıkçı asker Karen Jalavyan. Azerbaycan’ın başlattığı Karabağ Antiterör Operasyonu’nda silah bırakmayı reddetmiş daha sonra da Ermenistan’ın Goris şehrinde olduğu ortaya çıkmıştı. ERİVAN’DA BAŞLAYAN PROTESTOLAR BÜYÜDÜ Azerbaycan’ın Karabağ’da başlattığı Antiterör Operasyonu’nun ardından 19 Eylül 2023 tarihinde Erivan'da protestolar başladı. Ermenistan’ın başkenti Erivan'da 22 Eylül 2023 tarihinde sabah saatlerinde, Başbakan Nikol Paşinyan'ın istifasını talep eden protestocular, şehir merkezini Erivan'ın diğer ilçelerine bağlayan ana caddelerden biri olan Myasnikian'ı ve Gürcistan yolunu kapattı. Ayrıca protestocular diğer bazı caddeleri de kapatarak trafiğin tıkanmasına neden oldu. Ermeni polisi, aralarında ana muhalefet bloğunun liderlerinden Andranik Tevanyan'ın da bulunduğu 80'den fazla kişiyi gözaltına aldı. KREMLİN’İN ADAMI KOÇARYAN’IN OĞLU GÖZALTINA ALINDI Ermenistan'ın eski Cumhurbaşkanı, Kremlin'in kuklası ve Türk katili Robert Koçaryan'ın oğlu Levon Koçaryan, 22 Eylül 2023 tarihinde Erivan’da düzenlenen protestolarda gözaltına alındı. Paşinyan’ın Koçaryan’a dokunan bu eylemi önemli olarak addedildi. Çünkü Robert Koçaryan’ın geçmişi Ermenistan açısından önemliydi. Koçaryan, 1988 yılında Ermeni milliyetçilerinin Karabağ'da başlattığı Miatsum hareketine katılmış ve bir süre sonra ayrılıkçıların liderlerinden biri olmuştu. Koçaryan, Karabağ’daki ayrılıkçı Ermenileri ve Ermeni diasporasının örgütlediği, Azerbaycan halkına karşı katliam yapan silahlı gruplara liderlik etmişti. Robert Koçaryan döneminde, Ermenistan'ın Rusya'ya olan borcunun ödenmesi amacıyla Ermenistan'da bulunan birçok işletme Rusya'ya devredilmiş ve ülkenin Rusya'ya bağımlılığını güçlendirilmişti. ERMENİ MUHALEFETİ ÜYELERİ PAŞİNYAN’IN ÖLMESİNİ İSTİYOR Ermenistan’da Ulusal Demokratik Kutup (NDP) aktivisti Avukat Muşeg Şuşanyan, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'a yönelik şiddet çağrıları nedeniyle 28 Eylül 2023 tarihinde gözaltına alındı. Şuşanyan, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Ermenilerin uyanışı ancak tek bir şartla başlayabilir: Nikol ve tüm hain sürüsünün kendiliğinden ölüm cezasına tabi olması” ifadelerini kullandı. Muhalefetin baskıları sürerken, Ermenistan’ın önde gelen araştırmacı gazetecisi Karen Harutyunyan, 28 Eylül 2023 tarihinde “Ermenistan'ın Egemenliğinden Kalanı Kurtarmak İçin İstifa Etmeli” başlıklı bir makale yayımladı. Harutyunyan makalede, "Paşinyan, erken parlamento seçimleri yapılmadan önce istifa etmeli ve geçici bir ulusal birlik hükümetinin kurulmasının önünü açmalı. Kendisi ve partisi, Ermenistan'ın egemenlik ve bağımsızlığına ciddi bir tehdit oluşturuyor” ifadelerine yer verdi. ERMENİSTAN'IN ÖNDE GELEN GAZETECİSİNDEN AYRILIKÇI TERÖRİSTLERE TEPKİ Ermeni blog yazarı Natali Aleksanyan, sosyal medya hesabından 28 Eylül 2023 tarihinde yaptığı paylaşımda, bölgedeki ayrılıkçı teröristlere hesap sordu. Aleksanyan, "Karabağ çetesinin Erivan'da ve dünyanın diğer başkentlerinde gerçekleştirdiği soygunu, mülklerini hanginiz bilmiyordunuz?" Ermenistan'ın parasını açıkça israf eden ve Karabağ halkına açıkça baskı yapan bir grubun 'Artsah' gibi acınası bir isim altında saklandığını görmediniz mi? Ben de defalarca onların soygunlarını anlattım, hatta fotoğraflar ve canlı tanıklar getirdim” ifadelerini kullandı. Aleksanyan, Karabağ’dan ayrılıkçı teröristlerin emriyle çıkan Ermenilere dikkat çekerken, “Bugün Karabağ Ermenilerinin mevcut durumunun bir numaralı suçlusu olduklarını kim anlamıyor? Ermenilerin Azerbaycanlılarla dostça iletişimini gösteren görüntüleri gördünüz, onlara neden gidiyorlar diye sorulduğunda şöyle cevap veriyorlar: Git diyorlar, biz de gidiyoruz dediler. Peki onlara gitmelerini kim söyledi? Bunu kalabalığa başka kim söyleyebilirdi? Arkadaşlar Karabağ'da neler olduğu size açık değil mi?” açıklamasını yaptı. Ermeni blog yazarı Natali Aleksanyan, yaptığı paylaşımın ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e hitap eden bir yazı kaleme aldı. Aleksanyan, Aliyev'in kendisine Hankendi'ye gelme ve Karabağ'da ikamet eden Ermenilerin Azerbaycan toplumuna yeniden entegre olmalarına yardım etme fırsatı vermesini istedi. AZERBAYCAN'IN ÖNDE GELEN İKİ UZMANI, KIRIM HABER AJANSININ SORULARINI YANITLADI Kırım Haber Ajansı, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın Karabağ'da bulunan ayrılıkçı teröristler tarafından devrilip devrilmeyeceğini Azerbaycan Türkü iki önemli uzmana sordu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Toğrul İsmayıl ve KAFSAM (Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi) Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Nazım Cefersoy, Kırım Haber Ajansının sorularını yanıtladı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Toğrul İsmayıl, ''QHA'nın Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılar yoğun bir şekilde Ermenistan'a doğru göç ediyor. Ermenistan ile Rusya arasındaki ilişkiler, her iki cumhuriyetin kuruluşundan ve Başbakan Paşinyan'ın iktidara gelmesinden bu yana en düşük seviyede. Böyle bir durumda Rusya, Ermenistan'ın mevcut Başbakanı Paşinyan'ı devirmeye ve onun finanse ettiği Karabağ'daki ayrılıkçı hükümetin yardımıyla iktidarı ele geçirmeye mi çalışacak? Mümkün mü?" sorusunu yanıtladı. ERİVAN ERMENİLERİ İLE KARABAĞ ERMENİLERİ KARŞI KARŞIYA Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Toğrul İsmayıl, Karabağ’da bulunan Ermenilerin sonradan yerleştiğini ifade etti. İsmayıl, “Bugün Karabağ’dan aslında Ermenistan'a göçen ahali veya ayrılıkçı dediğimiz Ermeni nüfus işin gerçeğinde Ruslar buraya Barış Gücü ünvanıyla geldiği zaman Ermenistan'dan Karabağ'a yerleştiler” dedi. Azerbaycan’ın resmi rakamlarının bölgede Ermenilerin iddia ettiği rakamlarla uyuşmadığına dikkat çeken İsmayıl, “Çünkü Azerbaycan resmî kurumlarının açıklamalarına göre o dönemde yani 44 Günlük Karabağ Savaşı başlamadan önce Karabağ'da 25 bin civarında Ermeni yaşıyordu. Şimdi aynı zamanda buradaki o yasa dışı silahlı terör grupları da mevcut. Onlar Ermenistan tarafından finanse edilse de daha ziyade çoğu Karabağ Klanı liderlerinin yandaşları idi” ifadelerini kullandı. Karabağ Klanı’nın Ermenistan’ın iç siyasetindeki konumunu değerlendiren İsmayıl, “Serj Sarkisyan olsun, Ter Petrosyan olsun, onların yandaşları da onların desteğini anladılar. Şu an yaşanan durumda bu gruplar Ermenistan'a göç edince, ciddi şekilde sıkıntılar yaşanmaya başlayacak. Çünkü Paşinyan ile de karşı karşıyalar. Karşı olmakla birlikte Rusya'nın zamanda açıkça desteğini almış gruplardır. Bir nevi onun da etkisi kendini gösterecektir ki nitekim Ermenistan'dan da gelen haberler, Erivan Ermenilerinin Karabağ'a gelen Ermenilere karşı birçok yerde yardımların ve diğer şeylerin yapılmasına yasak getirdikleri yönünde. Müdahaleler var, çatışmalar var. Erivan Ermenileri, özellikle Paşinyan yandaşları bunun gerçeği ne olduğunu biliyor. Nitekim, Paşinyan ya karşı darbe girişimi sebebiyle nedeniyle daha doğrusu ihtimaliyle 8 kişi tutuklanmıştır ki onların da hepsi baktığımız zaman bu veya diğer şekilde dış güçlerle bağlantılıdır” açıklamasını yaptı. QHA, konuya ilişkin olarak Azerbaycan Türkü Siyaset Bilimci İsmayıl’a, "Azerbaycan, Karabağ'daki ayrılıkçı yetkililere bölgeyi terk etmeleri için geçiş izni verecek mi, yoksa Azerbaycan, Ermenistan Başbakanı Paşinyan'ı devrilmekten mi kurtaracak?" sorusunu yöneltti. PAŞİNYAN'IN DEVRİLMESİ PEK OLASI OLMASA DA BÜYÜK BİR İÇ KARIŞIKLIK ÇIKMASI OLASI GÖRÜNÜYOR Prof. Dr. Toğrul İsmayıl, Paşinyan'ın devrilmesinin pek olası olmadığını ancak Ermenistan'ın içinde büyük problemlerin ortaya çıkacağını dile getirdi. İsmayıl, "Hayır, mümkün değil. Yani zor olur ama karışıklık çok olacak. Zor olmasının nedeni şu eğer Ermenistan Ermenileri yenilginin ne olduğunu biliyorlar. Yani anlamışlar ve bugünkü zor ekonomik şartlarda ve olmayan orduyla Azerbaycan'a karşı herhangi bir şeyin olma ihtimalini mümkün görmüyorlar. Tabii ki doğal olarak da Paşinyan'ın yürüttüğü siyaset, özellikle Karabağ klanının mafyatik olaylarını açıklaması, hırsızlık ve yolsuzluklarını göstermesi, ortaya koyması da bir açıdan bunun göstergesidir. Ve en önemlisi Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın da ifade ettiği gibi bu son antiterör operasyonlarını Ermenistan'la değil yani oradaki çapulculara yönelik olduğunu söylemesi çok önemli. Dolaylı olarak Paşinyan, bugünkü şartlarda diğerlerine kıyasla daha reel politika yürüten bir siyasetçidir ve onun gibi davranıyor. O nedenle de bu açıdan da Paşinyan'ın devrilmesini sadece düşündüğüm kadarıyla Rusya istiyor ki onun da etkisi fazla değildir. Ama ciddi karışıklık olma ihtimali de oldukça yüksektir. Yani her şey bekleniyor" açıklamasını yaptı. "PAŞİNYAN ŞU ANDA GERÇEKLİĞİ ANLAYAN BİR SİYASİ LİDERDİR" Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın konjonktürel olarak gerçeği gördüğünü dile getiren İsmayıl, "Azerbaycan, Karabağ'daki ayrılıkçıları tutuklayacak. Nitekim birkaç kişi Vardanyan da başta olmakla tutuklanmış, Bakü'ye götürülmüştür. Yani onların Ermenistan'a geçmesi, orada oyun yapmasına açık şekilde müsaade edilmeyeceği anlaşılıyor. İkincisi, dediğim gibi Paşinyan barış masasına oturabilecek bir liderdir. Daha önce de Avrupa'da Sayın İlham Aliyev'in görüşmesinde ve diğer yerlerde biz Paşinyan'ın Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü kabul etmesini ve buna olumlu bakmasını, bir an önce barış istemesini gördük. Yani Türkiye ziyareti de bir nevi mesajdı. Yani Cumhurbaşkanlığı törenine katılması verilmek istenen bir mesajdır. Bu nedenle Ermeni muhalifler Paşinyan'ı Türk yanlısı veya Türk olarak eleştiriyorlar. Ama Azerbaycan veya Türkiye, Ermenistan'ın içişlerine karışmıyor. Realite de şu ki, Paşinyan şu anda gerçekliği anlayan bir siyasi liderdir. Ermenistan’da da seçimlerde onun savaşta yenilmiş olmasına rağmen kazanması Ermenistan'daki Ermenilerin de bir an önce barış olmasını istemesinden ileri geliyor" ifadelerini kullandı. KAFSAM (Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi) Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Nazım Cefersoy, QHA'nın ''Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılar yoğun bir şekilde Ermenistan'a doğru göç ediyor. Ermenistan ile Rusya arasındaki ilişkiler, her iki cumhuriyetin kuruluşundan ve Başbakan Paşinyan'ın iktidara gelmesinden bu yana en düşük seviyede. Böyle bir durumda Rusya, Ermenistan'ın mevcut Başbakanı Paşinyan'ı devirmeye ve onun finanse ettiği Karabağ'daki ayrılıkçı hükümetin yardımıyla iktidarı ele geçirmeye mi çalışacak? Mümkün mü?" sorusunu yanıtladı. Doç. Dr. Nazım Cefersoy, Paşinyan’ın halk tarafından kabulünün daha yüksek olduğunu dile getirirken, “Benim şahsi kanaatim Rusya ve Ermenistan ilişkileri şu anda en kötü durumlarından birini yaşıyor. Belki birincisini yaşıyor. Bu noktada en kötü durumunu yaşıyor. Fakat burada olay şu boyutta. Öncelikle burada üç faktör var Paşinyan'ın iktidarlarının geleceğiyle ilgili. Bunlardan birincisi toplumsal destek. Paşinyan'ın halen toplumsal desteği yeterince yüksek ve en azından muhaliflerden yüksek” ifadelerini kullandı. KARABAĞ'DAKİ AYRILIÇI TERÖRİSTLER, ERMENİ HALKI TARAFINDAN RAĞBET GÖRMÜYOR Cefersoy, Karabağ’daki ayrılıkçıların Ermeni halkı tarafından rağbet görmediğinin altını çizdi. Cefersoy, “Muhaliflere halkın nefreti çok fazla. Paşinyan'a destek iki nedenden dolayı çok fazla. Bunlardan birincisi, eski yönetimin kötü idaresi, yolsuzluklar gibi bu çerçevede çok rahatsızlar. İkincisi, bu süreçte özellikle savaştan sonra Karabağ'ın geri alınması yönünde Ermenistan'ın yeni bir savaşa dahil olmak istemediğini görebiliyoruz. Savaşta yenildikten hemen sonra yapılan parlamento seçimlerinde Paşinyan'ın kazanması, ondan sonraki hatta son belediye seçimlerinde de Erivan'da biraz oylarını genişletmesine rağmen halen birinci parti olması, ikinci sıradaki isimle kendisi arasında iki kat fark olması aslında şunu gösteriyor; halen Paşinyan'ın alternatifi bir muhalefet oluşabilmiş değil” açıklamasını yaptı. Rusya’nın bölgedeki tutumunun bir model olarak başarısızlığa uğradığını ifade eden Cefersoy, bu durumun da en önemli etkenlerden biri olduğunun altını çizdi. Cefersoy, “Bir diğer önemli faktör, Rusya'nın Güney Kafkasya siyasetindeki değişim süreci. Bu değişim süreci klasik yöntemleri, Rusya'nın Güney Kafkasya politikasını başarısızlığa uğrattı. Yani bu klasik yöntem, Ermeni yanlısı ve harp politikasını öne çıkartan, bölgede etnik çatışmaları körükleyerek onun üzerinden politika yapmaya çalışan Rusya politikası, yerini daha rasyonel Türkiye'yle, Azerbaycan'ın Kafkasya'daki güç dengelerindeki önemini kavramış Ermenistan'la yapılan işbirliğinin Paşinyan'ın iktidara gelmesiyle artık etkisiz hale geldiğini gören bir yapıdır” dedi. RUSYA, PAŞİNYAN'I DEVİRMEK İÇİN DOLAMBAÇLI BİR YOL İZLEYEBİLİR Cefersoy, Rusya’nın Paşinyan’a karşı planının dolambaçlı olduğunu, direkt olarak devirmek yerine bir süreç yaşatarak yıpratacağını söyledi. Cefersoy, “Rusya, Paşinyan'ı devirmek veya ona yönelik onu düşürebilecek büyük bir organizasyona gönüllü değil. Azerbaycan ve Türkiye ile bir ilişki türü geliştirmek istiyor. Rasyonel bir ilişki... Bu da barıştan geçer. Bunu da gerçekleştirebilmek için Azerbaycan'ın reel politik savaş sonrasındaki durumunu Ermenistan'ın kabul etmesi lazım. Bu da teslimiyet anlaşması demek. Rusya'nın stratejisi, bunu Paşinyan’a imzalatıp bundan sonra onu o sürecin içerisinde yıpratacak yerine başka birini getirmek, sonra da ‘Ermeni halkına dönüp işte siz Batı yanlısı birini seçtiniz, Batı'yı tercih ettiniz. O da size bu yenilgi anlaşmasını imzalattı’ demek” ifadelerini kullandı. Cefersoy, Batı dünyasının Ermenistan’ı var gücüyle destekleyeceğini dile getirirken, “Batının bütün gücüyle, ekonomik gücüyle, kültürel gücüyle, politik gücüyle, oradaki diplomatik gücüyle Paşinyan'a destek verdiği boyutu üzerinden şu anda, Paşinyan iktidarının normal yollardan kaybetmesi çok zor gözüküyor. Şu anda sokak hareketlerine, sokağa da hakim gözüküyor. Suikast olabilir, belki bir ihtimal darbe olabilir. Ona da Rusya'nın şu anda bu dönem itibarıyla böyle bir şey istemediğini düşünüyorum” dedi.