#Doç. Dr. Erman Akıllı

Türk dünyasının geleceği Büyük Türk Dili Modeli’nden mi geçiyor?

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları (SETA) Vakfı Araştırmacısı ve Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erman Akıllı, yapay zekayla oluşturulacak Büyük Türk Dili Modeli'nin Türk dünyasının entegrasyon sürecine, ortak mirasın tanıtılması, korunması ve yaşatılmasına sağlayacağı olası katkıları Kırım Haber Ajansına (QHA) değerlendirdi. TÜRK DÜNYASINDA ORTAK ALFABE Ortak dil hususunun önemini, Türk dünyasındaki millî uyanış hareketlerinin öncülerinden ve büyük fikir adamlarından olan Kırım Tatar siyasetçi, düşünür, yazar, eğitimci ve yayıncı İsmail Bey Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde, işte birlik” mottosuyla örneklendiren Doç. Dr. Erman Akıllı, teknolojik gelişmelerin bu hedefe ulaşmada katkı sağlayacağına değindi. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın söylemlerine atıfta bulunan Akıllı, Türk dünyasında bir eğitim birliğinden, dil birliğinden bahsedilecekse ve bilimsel araştırmalar daha da güçlendirilecekse, ortak alfabenin inşasının şüphesiz büyük bir önem arz ettiğini vurguladı. Akıllı aynı zamanda Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in “Büyük Türk Dili Modeli” söylemi ile Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın söylemlerinin birbirini tamamlayıcı nitelikte olduğunu belirtti. Konuşmasında “Sayın Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan’ın da vurgusu, Türk dünyasında ortak alfabenin bir an önce yürürlüğe girmesi ve inşa edilmesi üzerineydi. Tabi bu noktada yapay zeka meselesinin de gündeme gelmesinde şüphesiz yine aynı tarihlerde Şuşa’da gerçekleşen Türk Devletleri Teşkilatının Devlet Başkanları Toplantısı’nda Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev’in ‘Büyük Türk Dili Modeli’nin inşa edilmesi önerisinin de önem arz ettiğini ifade etmem gerekmekte. Sayın Tokayev, yapay zeka  teknolojilerinin kullanılarak bir Büyük Türk Dili Modeli'nin geliştirilmesini önermişti. Bu açıdan bakacak olursak, yapay zekanın bir ‘Büyük Türk Dili Modeli’ geliştirmesiyle Sayın Dışişleri Bakanımızın ortak alfabe geliştirilmesi önerisinin bu hususlarda birbiriyle örtüştüğü görülmekte.” ifadelerine yer verdi. "TÜRK DÜNYASI 300 MİLYONDAN FAZLA GENİŞ BİR AİLEYE HİTAP ETMEKTE" Büyük Dil Modelleri'nin (LLM) eğitilme şartının, verilen metinlerin yapay zeka tarafından öğrenilmesi ve önceden eğitilmiş sistemlere verilecek komutlarla birtakım sonuçlar elde edilmesi olduğunu açıklayan Doç. Dr. Akıllı, bahsedilen Büyük Türk Dili Modeli’nin de Türk dünyasının soyut-somut kültürel miraslarının yapay zeka tarafından öğrenilmesiyle oluşturulacağını ifade etti. Ayrıca oluşturulacak bu dil modelinin, yaklaşık üç yüz milyonluk Türk dünyası ailesine hitap etmesi gerektiğini belirtti. Doç. Dr. Akıllı, konuya ilişkin görüşlerini şu şekilde sürdürdü: Türk dünyası için bir Büyük Türk Dil Modeli inşa edilmesi demek; Türk dünyasının ortak mirası olan yazılı metinlerin, hem somut hem soyut kültürel mirasın da bu modele yedirilmesi, bu modelin bu veriler üzerinden eğitilerek Türk dünyasına hitap edecek bir yapıda kurulması demek. Diğer taraftan bakacak olursak Türk dünyası geniş bir coğrafyaya uzanmakta. 300 milyondan fazla geniş bir aileye hitap etmekte. Bu 300 milyonluk ailenin de kullandığı diller ve lehçelerin yine bu inşa edilecek büyük Türk modeli içerisinde oluşturulması ve modelin bu şekilde eğitilmesi büyük önem arz etmekte. "TÜRK DÜNYASININ ORTAK KAMU DİPLOMASİSİNE DE OLUMLU BİR KATKI SAĞLAYACAKTIR" Akıllı ayrıca, Türk dünyasının entegrasyonunu sağlama sürecinde, genç nesillere ortak mirasın tanıtılması ve aktarılması konusunda yapay zeka yardımıyla oluşturulacak olan Büyük Türk Dil Modeli’nin katkı sağlayacağını belirtti. Modelin bir aplikasyon haline getirilmesiyle kullanımının yaygınlaşacağını ve de facto olarak oluşturulan ortak dilin eğitimde iş birliğinin ve kültürel anlamda entegrasyonun ivmelenmesinin yanı sıra, ortak bilimsel çalışmaların da geliştirilmesi adına büyük kolaylık sağlayacağını ifade etti. Yapay zekanın kullanımının Türk Devletleri Teşkilatının hedeflerini gerçekleştirmesine katkı sağlayacağını da belirten Akıllı, bu tezini “2040 Vizyon Belgesi'nde belirlenen hedeflere ulaşılması hususunda da ileri teknolojilerin benimsenerek üye devletler arasında iletişimin ve ortak iştirakin güçlendirilmesinde de önemli hizmetler sağlayacağı aşikardır.” ifadesiyle destekledi. Akıllı, sürecin teknik kısmı dışında oluşturulacak dil modelinin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi aşamasında modeli kullanacak olan Türk dünyası kamuoyunun çok büyük fayda sağlayacağını vurguladı. Oluşturulacak modelin dünya çapında duyulmasıyla Türk dünyasının imajının olumlu yönde etkileneceğini vurgulayan Doç. Dr. Akıllı, konuyla ilgili son olarak şu açıklamada bulundu: Kamu diplomasisi dediğimiz noktada; yapay zekâyla oluşturulacak Büyük Türk dili gibi bir modelin inşa edilmesi, Türk dünyasının ortak kamu diplomasisine de olumlu bir katkı sağlayacaktır. Şöyle ifade edecek olursak; kamu diplomasisi aslında bir devlete ait olumlu imajın inşa edilerek yabancı kamu oylarına ihraç edilerek olumlu algının oluşturulması demektir. Türk Devletleri Teşkilatı tarafından ortak bir değer olarak böyle bir yapay zeka modeli inşa edilecek olursa bu sadece TDT üyeleri açısından değil; Türk dünyası, Türkistan coğrafyası dışındaki bölgelerdeki devletler açısından da  Türk dünyası devletlerinin imajının güçlendirilmesine vesile olacaktır. Belki de diğer uluslararası örgütlere örneklik teşkil edecektir. TDT önemli bir yapı, önemli bir uluslararası örgüt. Arzumuz o ki, ilerleyen yıllarda da dünyada, uluslararası sistemde karar verici olan ve önemli konularda da inisiyatif alabilen bir yapı haline gelmesi.  Bu tabi adım adım gerçekleştirilecek faaliyetlerle mümkün olacak bir hedef.