Cafer Seydahmet Kırımer'in 1918'de Kurultay'ın 1. yılına ithaf ettiği yazısı
Bugün, Kırım Tatar halkı için tarihi bir gün 26 Aralık 1917 tarihinde Kırım Bahçesaray'da toplanan Kırım Tatar Milli Kurultayı, Kanun-ı Esasi'yi kabul ederek Kırım Ahalî (Halk) Cumhuriyeti'ni ilan etti. Kırım Tatar halkının efsanevi lideri Numan Çelebicihan'ın kurduğu hükumet bir seneden az bir süre de olsa Kırım'da hüküm sürdü. Bu hükumetin, Harbiye ve Hariciye Vekili olarak görev yapan Cafer Seydahmet Kırımer, Kırım Tatar Milli Hareketi ve Kırım Tatar devletçiliği hususunda en önemli simalardan birisidir.
CAFER SEYDAHMET KIRIMER'İN KURULTAY'IN 1. YILINDA KALEME ALDIĞI YAZISI
Bolşeviklerin Kırım'ı işgal etmesiyle Kırım Ahali Cumhuriyeti ortadan kalksa da Cafer Seydahmet Kırımer, ömrünü adadığı bu yolda ölene kadar mücadele etmeye devam etti. Kırım Haber Ajansı, Cafer Seydahmet Kırımer'in 8 Aralık 1918'de Millet gazetesinde Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayı'nın 1. yıl dönümü anısına kaleme aldığı "Kurultay" isimli yazısını Türkiye Türkçesine aktardı.
"İnsan hakları ve özgürlükleri ilkesini yüceltmek için inkılabın kutsal bayrağına kucak açan Tatar milleti, bu büyük milli hakkı yaşatmak için 2 Ekim 1918'de vuku bulan Umum Tatar Teşkilatları Vekiller Heyetinde, Kurultay anayasasının uygulanmasına karar verdi.
Kurultay, ilk Türk saltanatının Cengiz Han'la anlaşan aşiret reislerinin veya ak sakallıların toplantısı, ardından hanlarımızın ve hakanlarımızın istişare toplantılarının makamıydı.
Memleketimizin geçirdiği siyasi sarsıntılara rağmen, Hakk'ın inayetiyle umum Rusya'da ilk defa olmak üzere en demokratik esasa hürmetle Kırım Tatar Kurultayı seçimleri icra edilecek 26 Kasım'da Hansaray Bab-ı Divanı'nda Kurultay toplanabilmişti.
Kurultay'ın milli tarihimizde canlanmasından itibaren Kırım, siyasi hayatının en mühim ve en ağır bir yılını geçirdi. Kan ve kalemle tarihin bu fırtınalı, heyecanlı devirlere hükmetmiş ve pek çok esası da vermişken; milletin ruhundan doğan ve onun vicdanında yer tutan bu büyük esası titretmiş lakin yıkamamıştı.
Küçük bir küsuf (araya girme) sonucu yeni kurulan Kurultay canlandırılmış olan parlamento, gerek genel siyasette Tatar haklarını korumak ve gerekse de millî işlerini düzenlemek için çalışmalara başladı.
Tüm Rusya'nın çöküşü, sadece bu nokta etrafında yoğunlaşmamasından, tüm vatandaşların ve tüm ulusların yasal hayallerini gerçekleştirebilecek ve mülkiyetin genel yönetimini sağlayacak temel bir yasanın bulunmamasından kaynaklanacaktır.
Bütün Rusya'nın çöküşü, ancak bu nokta etrafında toplanmamasından, tüm vatandaşların ve tüm ulusların yasal hayallerini gerçekleştirebilecek, mülkün genel yönetimini sağlayacak bir temel yasasına sahip olmamasından kaynaklanacaktır. Kudsiyeti etrafında heyecan toplayacak bir zeminin yeniden canlandırılamamasından dolayı, Rusya'daki her siyasi çıkar birbiriyle çatışıyor ve neticede bir müşterek ahenk yaşatılamıyor.
O hâlde, büyük cemiyetimizin bir araya gelip diriltilmesi için hukuki bir dayanağımız olmasaydı, milletimizi bir ruh, bir heyecanla millî hak etrafında güçlü ve ortak bir dava altında toplayamasaydık, bugün millî tarihimiz ne olurdu?
Kanun-i Esasi'mizin bazı maddelerine itiraz edenler, kanunun oynadığı siyasi rolden tamamen vazgeçmiş olsalardı, saldırıları milli ve tarihi günah olduğu halde ona saldırmaktan çekinmezlerdi.
Bugün millet ne etrafında ve neden toparlanacağını görüyor ve ittihadının temin edeceği kuvvetiyle neyin müdafaa olmasının lazım geldiğini kolaylıkla görüyor.
Kırım Müslümanlarının en sarsıntılı devirde en mühim meseleler karşısında birleşmesini temin eden kuvvet, Kurultay'ın daha hakkıyla ehemmiyeti ictimai, siyasi rolü takdir edilmeyen kanun-ı esasisi olmuştur.
Gerek umumi siyasete bakanlar ve gerekse de milli işlerin sarsıntılarından ümitlenenler bilhassa 8 Kasım toplantısında, her kesimden ve tabakadan bir araya gelen heyeti gördükten sonra, büsbütün cesaretlenerek Tatar milletinin bir fikir ve karar etrafında katiyetle ittifaka gelemeyeceklerine inanmış ve onu sarsmak için milli heyecanları, siyasi tereddütleri alevlendirmiştiler.
Kırım Müslümanları İcra Komitesi Lviv hükumeti, zamanında Kırım milli yönetimini artık vilayet idaresi yoluyla Dahiliye Nezaretine ve Baş Nezarete bağlamaya kalkıştılar.
Ölümsüz milli şehidimiz Çelebicihan merhum, büyük milli hakkı Kerenskiy hükumetine tanıtmak fikriyle meşgulken, bugün onun idaresinde sabaha yakın bizi büyük bir fikir ümidiyle sevindirmişti ki, o ümit, milli haklarımızın Rusya Baş Nezaretinden ziyade milletimize bağlanmasını temin etmekti.
Kurultay, Kurultay, Kurultay…
O andan itibaren o büyük milli hak müdafinin ruhu ancak bu büyük kelime ile titriyor. Onun ümitleri ve emelleri, siyasi ehemmiyeti ve tarihi ulviyete olan bu kelime etrafından canlanıyor. Onun büyüklüğü, amade ruhu ancak mübarek gök bayrakta vücut bulan Kurultay’da yükseliyor.
Bir an evvel onu asabi heyecanlarıyla selamlamak için çırpınıyordu.
Çoğu zaman, acaba başarılı olacak mıyız? diye ezici bir şüphe onu yoruyor ve derin nezaretlerine hüzün dalgaları serpiyordu. Evet, başarılı olundu... Millet, milli haklarının müdafaasını kendi eline aldı. Mukadderatına millet hakem oldu. Kurultay, o büyük esasları ve ilkeleri yeniden canlandırdı.
O, şüphesiz her kuvvete rağmen ruh ve vicdanlarda yaşamasından dolayı kaybolmayacak ve gömülemeyecektir. Tatar milletinin ananesindeki, geleneklerindeki asaletle bir ruh ve bir heyecan ile tarihi başında birleşerek, onu büyüklükle yaldızlayacaktır.
Evet, mahalli idarelerin millî işlerimizi doğru yola sevk eden bu büyük prensibi ile ilelebet yaşaması ümidiyle, nice büyük zaaflarımızın mahkûmiyetlerine karşı bizleri de büyük tarihi ve siyasi haklara kavuşturacaktır.
Bu büyük tarihi günde, büyük milli bayramda gönül, bu esasın ümidiyle herkesten ziyade titreyen, o uğurda en derin heyecanlarıyla sarsılan o büyük millet evladının bu milli bayramda öksüzlüğüyle ruhumuzu titretmemesini dilerdi lakin, kader...
Ümitle, metanetle mazinin derinliklerinden beyaz kefenlerine bürünerek bizleri selamlayan, ecdadımızın ruhlarını sevindiren mübarek şehitlerimize döktükleri al kanlarının tesellisini serpen mukaddes kanun-ı esasimizin ilkelerine sarılarak, onun hakiki müdafaaları gibi olursak, milliyetimize ve haklarımıza umutla ve azimle sahip çıkacağız.
Mukaddes Kurultay, esasında birçok gizli ve aşikar düşmanlarına rağmen hamdolsun, Allah’ın inayeti ve milletin dileğiyle bir sene milletin mukadderatını idare etti.
Bu büyük esasın artık hiçbir sarsıntıya uğramayarak, ilelebet yaşamasını temenni ile, milletimizi, ecdadını sevindiren ahfada (torunlara) metin yol açan Kurultay'ın sene-i devriyesi münasebetiyle selamlıyorum.
