#Budapeşte Memorandumu

Ukrayna: NATO'ya üyelik dışında hiçbir alternatifi kabul etmeyeceğiz

Brüksel'deki NATO Karargahı'nda 3-4 Aralık’ta düzenlenecek olan NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı'nın başladığı gün, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Rusya'nın saldırganlığına karşı caydırıcı sayılabilecek olası güvenlik garantileri konusunda resmî bir açıklama yayımladı. Açıklamada Ukrayna’nın NATO üyeliğinin yerine geçen garantileri kabul etmeyeceği vurgulandı. "RUSYA, ULUSLARARASI HUKUKU ACIMASIZCA HİÇE SAYARAK UKRAYNA'YA YÖNELİK SALDIRGANLIK BAŞLATTI" Bu hafta, 5 Aralık 2024 tarihinde, Budapeşte Memorandumu olarak da bilinen, Ukrayna'nın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşmasına Katılımıyla Bağlantılı Güvenlik Garantileri Mutabakatı'nın imzalanmasının 30. yıl dönümünün kaydedileceği hatırlatılan açıklamada, şu ifadelere yer verildi: Bu belge, Ukrayna'ya dünyanın üçüncü en büyük nükleer cephaneliğinden vazgeçmesi karşılığında güvenlik, egemenlik ve toprak bütünlüğü garantileri sağlamayı amaçlıyordu. Memorandum, küresel nükleer silahsızlanmanın güçlendirilmesinde önemli bir aşama olarak kabul edilmeliydi ve diğer ülkeler için nükleer silahları terk etme konusunda bir örnek teşkil etmesi bekleniyordu. Ancak 2014 yılında Budapeşte Mutabakatı kapsamında Ukrayna'nın güvenliğinin garantörlerinden biri olan Rusya Federasyonu, bu belgeyi ve genel olarak uluslararası hukuku acımasızca hiçe sayarak Ukrayna'ya yönelik saldırganlık başlattı ve 2022 yılında bu saldırganlık geniş çaplı işgal girişimine dönüştü. Bu eylemler, devletleri diğer ülkelerin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermeye zorlayan ve güç kullanmama veya güç kullanma tehdidine dayanma ilkesine dayanan BM Şartı başta olmak üzere uluslararası hukukun açık bir ihlalidir. Budapeşte Memorandumu’nun, nükleer silahlara sahip bir devlet olan Rusya Federasyonu'nun, nükleer cephaneliğinden vazgeçen bir devlet olan Ukrayna'ya karşı saldırganlığını engelleyemediği vurgulanan açıklamada, belge çerçevesinde öngörülen ve Ukrayna'nın defalarca başlatmaya çalıştığı istişarelerin bile yapılmadığına dikkat çekildi. "BU HATANIN DÜZELTİLMESİ GEREKİYOR" Açıklamada, Rusya'nın Budapeşte Memerandumu’nu ihlal etmesinin, nükleer silahsızlanma fikrine olan güveni baltalayan tehlikeli bir emsal yarattığı belirtilen açıklamada, “Bunun yerine, Hint-Pasifik bölgesinden ve Orta Doğu'dan Avrupa-Atlantik bölgesine kadar çeşitli ülkelerin mevcut nükleer cephanelikler yaratmaya veya genişletmeye yönelik aktif girişimlerini görüyoruz. Budapeşte Mutabakatı'nın işlevlerini yerine getirememesi, yalnızca Ukrayna için değil, aynı zamanda Avrupa, Avrupa-Atlantik alanı, Orta ve Güneydoğu Asya, Orta Doğu ve genel olarak uluslararası barış ve güvenlik için de güvenlik tehditlerinde feci bir artışa neden oldu.” denildi. Budapeşte Memorandumu’nu “stratejik güvenlik kararlarının alınmasındaki dar görüşlülüğün bir anıtı” olarak nitelendiren Dışişleri Bakanlığı, memorandumun Avrupa-Atlantik topluluğu ülkelerinin mevcut liderlerine, Avrupa güvenlik mimarisinin Ukrayna'nın çıkarları pahasına değil, bunları göz önünde bulundurarak inşa edilmesi gerektiğini hatırlatan bir işaret olması gerektiği ifade edildi. Açıklamada ayrıca, “1990'larda Ukrayna'ya gerçek ve etkili güvenlik garantileri sağlanmaması, Moskova'nın yararlandığı stratejik bir hataydı. Bu hatanın düzeltilmesi gerekiyor. Ukrayna, küresel nükleer silahsızlanmaya ve uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına yaptığı önemli katkıya karşılık gelen açık, yasal olarak bağlayıcı güvenlik garantileri almalıdır.” denildi. "UKRAYNA İÇİN TEK GERÇEK GÜVENLİK GARANTİSİNİN UKRAYNA'NIN NATO'YA TAM ÜYELİĞİ OLDUĞUNA İNANIYORUZ" Budapeşte Memorandumu'nu imzalayan ABD ve Birleşik Krallık, bu belgeye katılan Fransa ve Çin'e, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'na taraf tüm ülkelere Ukrayna'ya etkili güvenlik garantileri verilmesini desteklemeye çağrıda bulunan Bakanlık, açıklamda ayrıca şu ifadelere yer verdi: Ukrayna için tek gerçek güvenlik garantisinin ve aynı zamanda Rusya'nın Ukrayna ve diğer devletlere karşı daha fazla saldırganlığı için caydırıcı faktörün yalnızca Ukrayna'nın NATO'ya tam üyeliği olduğuna inanıyoruz. Budapeşte Memorandumu'nun acı deneyimine sahip olarak, Ukrayna'nın NATO'ya tam üyeliği dışında hiçbir alternatif, geçici çözüm ya da yerine koyma kabul etmeyeceğiz. Şu anda Ukrayna'nın NATO'ya daveti, Rusya'nın şantajına karşı etkili bir karşı duruş olacak ve Kremlin'e, Ukrayna'nın Avrupa-Atlantik entegrasyonuna engel olma konusunda hayal kurma şansı tanımayacaktır. Bu aynı zamanda nükleer silahların yayılmasını önlemenin temel ilkelerinin erozyonunu durdurmanın ve nükleer silahsızlanmaya duyulan güveni yeniden tesis etmenin tek yoludur. Budapeşte Memorandumu'nun imzalanmasının 30. yıl dönümü, Ukrayna'nın Washington Antlaşması'na katılması için etkili bir adım atmak için uygun bir fırsattır. BUDAPEŞTE MEMORANDUMU’NDA UKRAYNA’YA VERİLEN TAAHHÜTLER NEDİR? 1994'te Rusya, Ukrayna, İngiltere ve ABD tarafından imzalanan Budapeşte Memorandumu ile hiçbir ülkenin Ukrayna'ya karşı güç veya tehdit kullanmayacağı ve ülkenin egemenliğine ve mevcut sınırlarına saygı duyacağı sözü Kıyiv yönetimine verildi. Anlaşmada ayrıca, herhangi bir saldırı durumunda Ukrayna'ya yardım için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin derhal harekete geçeceği sözü de verildi. Mayıs 1996'da Ukrayna, nükleer silahlarının sonuncusunu Rusya'ya geri nakletti. Memorandumun yetersizliği ise 2014'te Vladimir Putin liderliğindeki Rusya'nın Kırım’ı işgal etmesi ile ortaya çıktı. Kırım’ı işgal eden Putin Budapeşte Memorandumu’nu "geçersiz ve hükümsüz" saydığını açıklamakta da gecikmedi.