Kırgızistan Haberleri - Son Dakika Kırgızistan Haber Güncel Gelişmeler

Kırgızistan, Rusya'ya yönelik Batı yaptırımlarını uygulamaktan çekiniyor

Kırgızistan'ın Rusya'nın savaş suçlarına aracılık eden ve çift kullanımlı mal ve ekipman tedarik eden şirketlere yönelik Batı yaptırımlarını uygulamaktan çekindiği öne sürüldü. Uzmanlar; iş dünyası, idari kaynak eksikliği ve Kremlin ile ilişkileri zedeleme korkusu nedeniyle bu yaptırımların uygulanmasının sekteye uğradığını aktardı. Amerika'nın Sesi (VOA) haber sitesinin 26 Aralık 2024 tarihinde hazırladığı özel haberde, konu hakkında uzman görüşleri yer aldı. Bu kapsamda bir düzine Kırgız şirketinin, Rusya'ya karşı uygulanan uluslararası yaptırımları ihlal ettiği belirtildi. ABD Hazine Bakanlığı; konuyla ilgili olarak, "Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı bir işgal başlatmasının ardından Kırgızistan merkezli şirketler sık sık kontrollü elektronik bileşenler ve diğer teknolojileri Rusya'ya ihraç ediyordu. Özellikle bu sevkiyatlar aracılığıyla hassas çift kullanımlı ürünler, daha sonra Rusya Federasyonu ordusuna ulaştı. Verilere göre; Moskova'nın 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden sonra Kırgızistan ile Rusya arasındaki ticaret önemli ölçüde arttı. Kırgızistan Devlet İstatistik Komitesinin verilerine göre bu yılın 11 ayında Kırgızların, Rusya'ya ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 47 arttı" açıklamasını yaptı. ABD Ticaret Bakanlığı, dönem dönem uluslararası yaptırımları delen Kırgız şirketleri hakkında yaptırım kararı alıyor.

Kırgızistan'da beklenen değişiklik: Soyadlar Türkçeleşiyor

Kırgızistan Parlamentosu Jogorku Keneş, 26 Aralık 2024 tarihinde toplandı. Milletvekilleri genel kurulda "Kırgız Cumhuriyeti'nin Bazı Yasama Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı" yasa tasarısını ilk okumada değerlendirdi. YASA İLE AMAÇ KIRGIZ GELENEKLERİNİ KORUMAK Tasarı, tasarıyı hazırlayanlar arasında bulunan Milletvekili Mirlan Samyikojo tarafından sunuldu. Milletvekili; Rusça olan soyadı eklerinin Kırgız Türkçesi ile değiştirilmesinin merkezde olduğu tasarının temel amacının Kırgız gelenekleri ve kültürel özelliklerine uygun olarak bir soyadı seçme olanaklarını genişletmek olduğunu vurguladı. Milletvekili, yasa tasarısının soyadının mevcut yazım şeklini tamamen değiştirmediğini sadece yazım şeklini seçme konusunda ek bir fırsat sunduğunu vurguladı. SOYADLARIN TÜRKÇELEŞMESİ GÜNDEMDE Kırgızistan Parlamentosu Ulaştırma, İletişim, Mimarlık ve İnşaat Komisyonu, 17 Aralık 2024 tarihinde bir araya geldi. Gerçekleşen olağan toplantıda "Kırgız Cumhuriyeti'nin Bazı Yasama Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı" hakkında görüşmeler yapıldı. Tasarıda Rusça olan soyadı eklerinin Kırgız Türkçesi ile değiştirilmesi ele alındı. Milletvekili Samyikojo, Rusça -ov/-ova ve -ovich/-ovna ekleri yerine Kırgız Türkçesine ait “uulu” (oğlu), “kyzy” (kızı) ve “tegi” (soyu) gibi eklerin kullanılmasını önerdi. Milletvekili, bu değişikliklerin amacının Kırgız geleneklerine ve kültürel özelliklerine uygun bir soyadı seçme olanaklarını genişletmek olduğunu kaydetti.

Kırgızistan'da peçe yasağı geliyor

Kırgızistan Parlamentosu, peçe takanlara ve yüzü gizleyen diğer kıyafetleri halka açık yerlerde giyenlere yönelik 20 bin Kırgız somu (yaklaşık 7 bin 800 Türk lirası) ceza kesilmesini öngören bir yasa tasarısını tartışıyor. Bu düzenlemenin devlet daireleri ve kamu alanlarında kimlik tespiti yapılmasını kolaylaştırmayı amaçlandığı bildiriliyor. PEÇE YASAĞI ÖNERİSİNE TEPKİ Yasa tasarısı, Kırgızistan’ın ceza kanununa eklenmesi planlanan 127.1 maddesi ile, kimlik tespiti için zorunlu olan yüzün görünürlüğünü engelleyen giysilerin yasaklanmasını öngörüyor. Bazı milletvekilleri ise, özellikle düşük gelirli kadınların daha fazla peçe taktığına dikkat çekerek, bu cezanın sosyal açıdan adaletsiz olduğunu belirtiyor. Öte yandan Kırgızistan Diyanet Komisyonu, halka açık yerlerde peçe takılmasını yasaklayan hükmün demokrasi ilkelerine aykırı olduğu gerekçesiyle tasarıdan çıkarılması istenmişti. Ancak tasarının savunucuları, bu düzenlemenin sadece kimlik tespiti gerektiren durumlarla sınırlı olduğunu ve demokratik hakları ihlal etmediğini belirtiyor. YASA TASARISI İKİNCİ KEZ GÖRÜŞÜLECEK Kırgızistan Parlamentosunda söz konusu yasa tasarısının ikinci okuması 26 Aralık 2024 tarihinde yapılacak. Yasa tasarısının onaylanması durumunda, peçe ve yüzü gizleyen giysilerin halk arasında daha fazla tartışma yaratmaya devam edeceği düşünülüyor.

Kırgızistan Sovyet döneminden kalma nükleer atıklardan kurtuluyor

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSBC) döneminden kalan uranyum atık çöplüklerinin geri kazandırılacağını açıkladı. ISSIK BÖLGESİNDE URANYUM ATIK ISLAHI TAMAMLANDI "The Times of Central Asia" gazetesinin gündeme taşıdığı habere göre Caparov, 698 delegenin katımlıyla toplanan Halk Kurultayı’nda, SSBC döneminde nehir boyunca ve yerel halkın yararlandığı kaynak sularında birçok atık çöplüğü inşa edildiğini söyledi. Öte yandan bu sebeple SSBC’nin yasal halefi olan Rusya’ya başvurulduğunu bildiren Caparov, radyoaktif atıkların tehlikeli bölgelerden daha güvenli yerlere taşınması için çalışmaların devam ettiğini açıkladı. Bununla beraber Caparov konuşmasında, nükleer atıkların Issık Gölü için tehdit oluşturduğu için müdahale edildiğini belirterek, Issık bölgesinde uranyum atık ıslahının tamamlandığını vurguladı. SONRAKİ HEDEF KIRGIZİSTAN’IN GÜNEY BÖLGELERİ Ayrıca, Narın bölgesindeki çalışmaların da tamamlanmak üzere olduğunu bildiren Caparov, bir sonraki hedefin Kırgızistan’ın güneyindeki atık yığınları olduğunu kaydetti. Öte yandan SSBC döneminden kalan bu nükleer atıkların, ilk SSBC atom bombasında kullanıldığı biliniyor. Aynı şekilde Celal-Abad bölgesindeki nükleer atıklar, yerel bir nehrin kirlenmesi yoluyla bölgenin ekolojisi ve insan sağlığı üzerindeki tehdidini sürdürüyor. Aynı zamanda bölgenin sınırdaşı olan Özbekistan üzerindeki potansiyel etkisinin endişe verici olduğu kaydediliyor. RUS ŞİRKETLER VERGİDEN MUAF! Bunlara ek olarak Kırgızistan; Narın ve Celal-Abad bölgelerinde beş atık sahasını geri kazandırmakla görevlendirilen Rus şirketlerinin vergiden muaf tutulacağı 2024’ün mart ayında bildirmişti. Kırgızistan Acil Durumlar Bakanlığına göre ülkede zehirli ve radyoaktif maddeler içeren 92 gömü alanı bulunuyor.

Kırgızistan, nesli tükenmekte olan kar leoparları için harekete geçti

Kırgızistan’da kar leoparlarının genel ekosistemdeki rolünü dikkate alarak kar leoparını koruma çabalarını desteklemek için uluslararası ve bölgesel iş birliğini güçlendirmek amacıyla Küresel Kar Leoparı ve Ekosistem Koruma Programı isimli bir program düzenlendi. Kırgız Ulusal Haber Ajansı Kabar’ın 24 Aralık 2024 tarihli haberine göre, Bişkek’te düzenlenen etkinliğe Kırgızistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Asein Isaev, kar leoparı ekosistemlerinin kurulması için Küresel Kar Leoparı ve Ekosistem Koruma Programı temsilcileri, uluslararası bağışçılar ve diplomatik misyon temsilcileri katıldı. KIRGIZİSTAN’DA 285 KAR LEOPARI YAŞIYOR Küresel program çerçevesinde uzmanlar, Kırgızistan topraklarındaki kar leoparlarının sayısı ve bu türün ve ekosisteminin korunmasına ilişkin kapsamlı bir değerlendirmenin sonuçlarını sunarak; Kırgızistan topraklarında 285 kar leoparının yaşadığını kaydetti. Programda konuşan Küresel Kar Leoparı ve Ekosistem Koruma Programı Koordinatörü Kostub Sharma; 2020-2024 yıllarında yapılan araştırmada en modern yöntemlerin kullanıldığını belirtti. Sharma ayrıca araştırma sırasında 875’ten fazla kamera kapanı kurulduğunu belirterek; özellikle fotoğraf tuzaklarının kar leoparlarının sayısı ve yaşam alanları hakkında daha fazla bilgi toplanmasına yardımcı olduğunun altını çizdi. Bununla beraber Sharma, bu verilerin ekosistemlerin korunması ve muhafaza edilmesinin önemini gösterdiğini, önlemlerin uygulanmasının bunların sayısının artmasına katkı sağlayacağını kaydetti. KAR LEOPARI İrbis veya kar leoparı olarak da bilinen kar leoparı, Türkistan'ın dağlık bölgelerine özgü büyük bir kedi türü olarak yaşar. Leopara benzemesine rağmen biraz daha küçük ve daha sağlam olan kar leoparının yaşam alanı, esas olarak dağ çayırlarından ve orman çizgisinin üzerindeki meralardan oluşur. Yabani koyunlar, kemirgenler ve kuşlar gibi daha küçük hayvanları avlayarak beslenir. Öte yandan kar leoparlarının yaşam alanlarının erişilemezliği nedeniyle kar leoparlarının popülasyonunu izlemek zordur. Bu sebeple onlara “dağların hayaletleri” de denir. Bununla birlikte nesli tehlikede olan bir canlı olarak, popülasyonunun korunması için bazı Türk ülkelerinde çeşitli anlaşmalar imzalandı: Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan tarafından Batı Tien Shan ve Pamir-Alai'deki Kar Leoparı ve Ekosistemlerinin Korunmasına İlişkin Mutabakat, Beş Orta Asya ülkesinin tümü de dahil olmak üzere 12 kar leoparı bölgesi ülkesi tarafından imzalanan "Kar leoparlarının ve dağların bakımı: ekolojik geleceğimiz" başlıklı 2017 Bişkek Deklarasyonu, Küresel Kar Leoparı ve Ekosistem Koruma Programı'nın Sekizinci Yönlendirme Komitesi Toplantısında kabul edilen kar leoparı koruma ve iklim adaptasyonu için 2024 tarihli Semarkant Kararı. Ayrıca Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 23 Ekim’i Uluslararası Kar Leoparı Günü olarak ilan etti.

Kırgızistan'ın Aşık Veysel'i ozan Barpı Alıkulov TÜRKSOY'da anıldı

Kırgız halk ozanı Barpı Alıkulov'un doğumunun 140. yıl dönümü münasebetiyle Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı (TÜRKSOY) tarafından anma programı gerçekleştirildi. "BARPI ALIKULOV'UN ANADOLU'DAKİ ÖRNEĞİ AŞIK VEYSEL" TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan Raev, Alıkulov'u anmak amacıyla düzenledikleri etkinliğin açılış konuşmasında, büyük halk ozanı Barpı Alıkulov'un şirilerinin yalnızca Kırgızistan'da değil tüm Türk dünyasında bilindiğini belirterek, eserlerinin önemine dikkat çekti. Barpı Alıkulov'un Anadolu'daki örneğinin Aşık Veysel olduğunu vurgulayan Raev, "Buradan TÜRKSOY’un Barpı Alıkulov ve Âşık Veysel’e dair tüm faaliyetlere destek olacağını duyurmak isterim. Hayatı, dünyayı, alemi ve sevgiyi kalp gözüyle okuyan iki soydaş ozanımızın Türk Dünyası gençleri tarafından tanınması için özel talimat verdim ve bu konunun bizzat takipçisi olacağım" dedi. TÜRKSOY Genel Sekreterinin konuşmasının ardından Kırgızistan Halk Sanatçısı Murmat Mambetov’un "Barpı Alıkulov” filmi gösterildi. "ONLAR OLAN BİTEN HER ŞEYİ GÖNÜL GÖZÜYLE GÖREBİLENLERDİR" Programda konuşmacı olarak yer alan Sedat Sarıkaya, “Büyük Türk milletinde Âşık Veysel, Kazak milletinde Abay vardır. Kırgız milletinin yetiştirdiği en önemli halk ozanlarından birisi ise Barpı Alıkulov’dur. Onlar olan biten her şeyi gönül gözüyle görebilenlerdir. İçinde yaşadıkları toplumların tarihini, kültürünü, geleneklerini yaşatan bu halk ozanlarını bilmek ve bildirmek bizim görevimizdir” ifadelerini kullandı. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Dr. Öğretim Görevlisi Anara Yürümez ise kürsüde “Aladağ Güzelleşmez Halk Olmazsa” şiirini okudu. PROF. DR. TÜLAY DURAN'A MADALYA TAKDİMİ Kırgızistan'ın Ankara Büyükelçiliği ile ortaklaşa düzenlenen program çerçevesinde TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan Raev, Tarihi Araştırmalar ve Dokümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı ve Ayaz Tahir Türkistan İdil Ural Vakfı Başkanı, Celal Bayar Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Tülay Duran'a madalya takdim etti.

Caparov'dan hükûmete talimat: Nüfusumuzu artırın!

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov 20 Aralık 2024 tarihinde düzenlenen Halk Kurultayı'na katıldı. Cumhurbaşkanı Caparov kurultayın açılış konuşmasında ülkenin gelecekteki ekonomik istikrarı ve güvenliği için nüfus artışının büyük bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Caparov, hükûmete verdiği talimatla nüfus artışını sağlamak amacıyla gerekli adımların atılması gerektiğini söyledi. Ayrıca, sosyal güvenlik sistemlerinin sürdürülebilirliği için nüfusun artmasının zorunlu olduğuna dikkat çekti. YAŞLI NÜFUSUN ARTIŞI ENDİŞE VERİYOR Caparov, "Eğer nüfus artmazsa, gelecekte devletin ekonomik faaliyetleri azalacak, sosyal sistemler zorluk yaşayacak ve ülke güvenliği ciddi bir sorun haline gelecektir." dedi. Ayrıca Caparov, ülkenin yaşlanan nüfusuna dikkat çekerek, bu sorunun önlenmesi için gerekli adımların atılması gerektiğini ifade etti. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre nüfusun yüzde 4'ü ve daha fazlasının 65 yaş ve üzerindeyse ülkenin "genç" kabul edilmediğini anımsatan Caparov, ülkede 2030 yılında bu oranın yüzde 7'ye çıkabileceği konusunda uyarılarda bulundu. Resmî verilere göre ise Kırgızistan’da bu oran şu an yüzde 5,7'ye ulaşmış durumda. ÇOK ÇOCUKLU AİLELERE DESTEK ARTIYOR Caparov, özellikle dağlık bölgelerde yaşayan çok çocuklu ailelere yönelik finansal yardımların artırılacağını duyurdu. 2026 yılından itibaren bu ailelere, her çocuk için farklı miktarlarda maddi destek sağlanacak. Bu önlemler, Kırgızistan’ın gelecekteki ekonomik büyümesi ve toplumsal istikrarı için önemli bir yatırım olarak değerlendiriliyor. DAĞLIK BÖLGELERDE 2 MİLYON KIRGIZ SOMUNA KADAR YARDIM Kırgızistan Güvenlik Konseyi Başkanı Kamçıbek Taşiev’in önerisiyle, dağlık bölgelerdeki çok çocuklu annelere 100 bin Kırgız somu (40 bin Türk Lirası) ile 2 milyon Kırgız somu (810 bin Türk Lirası) arasında değişen maddi yardımlar yapılacak. Yardımlar çocuk sayısına göre artacak. 4. çocuk için 100 bin Kırgız somu (40 bin Türk Lirası), 5. çocuk için 600 bin Kırgız somu (243 bin Türk Lirası), 7. çocuk için 1 milyon Kırgız somu (400 bin Türk Lirası), 8. ve 9. çocuk için 1,5 milyon Kırgız somu (610 bin Türk Lirası), 10. çocuk için ise 2 milyon Kırgız somu (810 bin Türk Lirası) verilecek. Caparov, bu tür desteklerin çok çocuklu ailelerin ekonomik durumunu iyileştireceğini ve ülkenin demografik yapısını güçlendireceğini belirtti.

Kırgızistan'da soyadlarının Türkçeleşmesi gündemde

Kırgızistan Parlamentosu Ulaştırma, İletişim, Mimarlık ve İnşaat Komisyonu, 17 Aralık 2024 tarihinde bir araya geldi. Gerçekleşen olağan toplantıda "Kırgız Cumhuriyeti'nin Bazı Yasama Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı" hakkında görüşmeler yapıldı. Tasarıda; Kırgız Cumhuriyeti Aile Kanunu, Kırgız Cumhuriyeti Kanunu, Medeni Durum kanunlarında yapılması planlanan değişimler ele alındı. Tasarıyı milletvekilleri Mirlan Samyikojo, Nurlanbek Şakiev, Amankan Kenjebayev tarafından komisyona sunuldu. SOYADLARI TÜRKÇELEŞİYOR Tasarıda Rusça olan soyadı eklerinin Kırgız Türkçesi ile değiştirilmesi ele alındı. Milletvekili Samyikojo, Rusça -ov/-ova ve -ovich/-ovna ekleri yerine Kırgız Türkçesine ait “uulu” (oğlu), “kyzy” (kızı) ve “tegi” (soyu) gibi eklerin kullanılmasını önerdi. Milletvekili, bu değişikliklerin amacının Kırgız geleneklerine ve kültürel özelliklerine uygun bir soyadı seçme olanaklarını genişletmek olduğunu kaydetti. Komisyon üyeleri, tasarıya ilk okumada destek verdi.

#Kırgızistan