Emir Timur hakkında Çağatay Türkçesi'nde yazılan el yazması bulundu

Timur İmparatorluğu'nun kurucusu, büyük Türk devlet adamı ve komutan Emir Timur'un hayatı ve seferleri hakkında bugüne kadar yazılmış en eski eser Tacikistan'da ortaya çıktı. Çağatay Türkçesi'nde yazılan nadide el yazması büyük merak uyandırdı.

TRT Taşkent Temsilciliği, 11 Ekim 2022 tarihinde resmi sosyal medya hesabından yaptığı duyurusunda, "Tacikistan'da Emir Timur Hakkında Yeni Bir Tarihi Eser Bulundu" ifadesine yer verdi. Emir Timur hakkında ilk defa ortaya çıkan el yazması bilim dünyası ve uzmanların dikkat çekti.

Tacikistan'da bulunan eserin sonunda nüshanın Hicri 1027 Recep ayında yazıldığı belirtiliyor. Miladi takvime göre Temmuz 1618’e karşılık geliyor. Eserin kim tarafından nerede ve nasıl istinsah edildiği hakkında henüz bilgi aktarılmadı. Eser hakkında Özbekistan medyasına demeç veren uzmanlar, bu eserin Timur hakkında yazılan en eski Türkçe metin olduğunu ifade etti.

Kırım Haber Ajansı, eserin ilk dört mısrasının transkripsiyonunu yaptı:

Hamd-i bî-hadd ü senâ-yı bî-aded ol Hâlıku's-semâvât bi-gayrin amîd ve

Ferdü's-Samed ve Zülcelâl-i bî-zevâl  ve lâ-yezâl-i ber-kemâl ü âgâh-ı küllü hâlga

Bir pâre müşt-i hâkdin îcâdımıznı beşeriyyet şerefige mübeddel

Kıldı ve anâsır-ı Erbaa müttehid kılıp anga havâss-ı hamseni

Tertîb birip akl u hûş ve fehm ü idrâk ü zihn birle özin bildürdi

Tarihin gördüğü en büyük askeri ve siyasi dehalardan biri olarak kabul edilen Timur, sağ ayağı aksak şekilde yürüdüğü için kendisine Farsça Timurlenk, Türkçe olarak ise Aksak Timur denilmekteydi. Timur 8 Nisan 1336 tarihinde Özbekistan'ın Keş şehrinde doğdu. Barlas boyu Orta Asya'dan gelen bir Türk kavmidir. O dönemde Barlas boyu Çağatay Hanlığı'na bağlıydı. Timur aslen Moğol'dur. Moğollar Cengiz Han'dan üç kuşak sonra Müslümanlaşmış ve Türklerle karışmıştı.

Cesur, zeki ve bilgili bir Türk asilzadesi olan Timur, kısa zamanda yükselerek Doğu Türk Hakanlığı'nın tahtına oturdu. Timur, imparatorluğunun sınırlarını İtil'den (Volga) Hindistan'daki Ganj Nehri'ne, Tanrı Dağları'ndan İzmir ve Şam'a kadar uzatmayı başardı. Timur 25 yaşlarındayken Çağatay Hanlığı valilerinden Kazgan Han'ın emrine girdi ve büyük bir birliğin komutanı oldu. Kazgan Han onu kızı Olcay Türkan'la evlendirdi. Daha sonra Kazgan Han pusuya düşürülüp öldürüldü. Bunun üzerine harekete geçen Timur Han'ı öldürenlere savaş açarak hepsini ortadan kaldırdı. Bu başarıları karşısında Çağatay Hanı onu kendi hizmetine alarak Tümen Beyi olarak görevlendirdi.

1370 yılında Timur, Belh şehrinde tam bağımsız bir konuma geldi. Cengiz hanedanının avantajlarından yararlanmak için Çağatay sülalesinden Soyurgatmış Han'ı tahta çıkardı. Timur, şeklen yeni hükümdara bağlı gözüküyordu ancak mutlak hükümdar kendisiydi. Belh'te toplanan kurultay, Timur'a ''Kutbeddin'' ve ''Sahib Kıran'' unvanlarını verdi. Timur kısa bir süre sonra başkenti Belh'ten Semerkant'a taşıdı. Bu dönemde birçok bölgeye başarılı seferler düzenledi. 

1390-1391 yılları arasında yeniden Altın Ordu Seferi'ne çıktı. Bu seferi düzenlemesine Altın Ordu hükümdarı Toktamış  Han'ın vefasızlığı neden olmuştu. Timur, 1401 yılına kadar yapılan dört seferle Irak ve Güney Anadolu, 1398-1399 seferleriyle Delhi Sultanlığı'nı, 1401-1402 seferleriyle de Suriye'yi fethetti. 1402 yılında Ankara Savaşı'yla da Yıldırım Bayezid'i yenerek Osmanlı Devleti'ni 11 yıl sürecek Fetret Devri'ne soktu. Timur, 18 Şubat 1405 tarihinde Kazakistan'ın Otrar bölgesinde Çin'e sefere giderken 69 yaşında kulunç sebebiyle hayatını kaybetti. Cenazesi Semerkant'ta bulunan Gur-e Amir'de defnedildi.