Doğu Türkistan’da 1933 ve 1944 yılında kurulan cumhuriyetlerin kuruluş yıl dönümü kaydediliyor. Doğu Türkistan'da Türkler, 12 Kasım 1933 ve 12 Kasım 1944’te iki kez bağımsız bir devlet ilan etmişti. Bu nedenle, iki Cumhuriyet’in yıl dönümü “Doğu Türkistan Milli Günü” olarak kutlanıyor ve Doğu Türkistanlı Uygur ve diğer Türk toplulukları için 12 Kasım tarihi büyük bir önem taşıyor. Bağımsız Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin yıldönümünde, Dünya Uygur Kurultayı Prag'da toplandı. Toplantıya katılan Doğu Türkistanlı akademisyen Doç. Dr. Erkin Emet, "Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin Kuruluşunu 12 Kasım’da Çekya’nın Başkenti Prag’da andık. Tekrar kurmanın yol haritası konuşuluyor" mesajını paylaştı.
12 Kasım 1933 ve 12 Kasım 1944 tarihlerinde kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin kuruluşunun yıl dönümü olarak biliniyor. Bağımsızlık ateşini yakan Doğu Türkistanlılar 12 Kasım 1933’te Birinci Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kurmuştu. Hoca Niyaz’ın Cumhurbaşkanı ve Sabit Damollam’ın Başbakan olduğu bu Cumhuriyet, Çinli Müslümanların (Tunganlar) diğer Çinliler ile anlaşması ve Rusların da bu düşman kuvvetlere destek vermesi sonucunda büyük katliamlara maruz kalarak yıkıldı.
12 Kasım Doğu Türkistan Milli Günü
Doğu Türkistan’da dört yıllık milli ayaklanma, Çin içerisindeki komünistlerin ve Sovyetlerin Doğu Türkistan’da manevra alanı bulmasına neden oldu. Milliyetçi Çin hükumetinin bölgedeki isyanlardan sonra nüfuzunu Komünist Çinli komutanlara bırakması, Türkistanlılar için işleri daha karmaşık hale getirdi.
Niyaz Hoca sonrası askeri birliklere komutan olan Abdu Niyaz, 1937’de Kaşgar’ı aldı. Çinlilere ve Ruslara karşı savaşabilmek için Tungan komutanlarla işbirliği girişiminde bulundu. Bunun üzerine, bölge geneline yayılan isyanı bastırmak için komünist Çinli vali Sovyetlerden yardım istedi. Sovyetlerin askeri takviyesinden sonra 1938 sonlarında ayaklanmalar bastırıldı.
OSMAN BATUR DİRENİŞİ VE İKİNCİ CUMHURİYET
1940 yılına gelindiğinde Altay, Gulca ve Ürümçi’de isyanlar çıkmış; Altay bölgesinde başarılar elde edilmiştir. Vali isyancıların isteklerini, özellikle Rusların bölgeyi terk etmesini anlaşmayla kabul ettiyse de bir yıl sonra bozdu. Osman İslam (Batur) bunun üzerine, Altay’da görev yapan bütün Rusları kurşunu dizdirdi.
Osman Batur, 1944’e gelindiğinde hala bölgesine hakimdi. Bu sırada Doğu Türkistan, Çin’deki komünist ihtilalcilerin, milliyetçi Çin hükumetine karşı rahat zemin bulduğu bir alan haline geldi. Bundan yararlanan Uygur aydınları ve siyasileri, ayaklanmalara başladı. Nihayetinde Gulca’da Ali Han Töre, 12 Kasım 1944’te İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyetini kurarak Cumhurbaşkanı oldu.
12 Kasım Doğu Türkistan Milli Günü
1946’dan itibaren devlet başkanı Ahmetcan Kasimi olmuştur. Daha sonrasında Türkiye’ye iltica eden İsa Yusuf Alptekin ise bu hükümetin Genel Sekreterliği görevini yürüttü. Bu Cumhuriyet’in en büyük talihsizliği, Sovyet Rusya’ya karşı fazla iyimser olan tavırlarıydı.
ÇÖKÜŞ VE ÇİN İŞGALİ
Uygur siyasetçiler, Milliyetçi Çin’e karşı Sovyetler ile yakınlaşmışlardı. Komünizm, Çin’de zafer elde ettikten sonra, Komünist Rusya ile iyi ilişkiler içerisinde olsalar da bu yeni yönetimi tanımadılar. Alma Ata’ya davet edilen Ahmetcan Kasimi, İshak Beğ, Abdülkerim Abbas ve Delil Han uçakları düşürülerek öldürüldüler.
Cumhuriyetin en parlak önderlerinden Canım Han Hacı, Ürümçi’de idam edildi. 1949’da Cumhuriyet tamamen Çin tarafından ortadan kaldırıldı. Osman Batur, son mücadeleleri sırasında Şubat 1951’de esir düştü. Nisan ayında Ürümçi’de asılarak idam edildi.
BAĞIMSIZ DOĞU TÜRKİSTAN CUMHURİYETİNİN YILDÖNÜMÜNDE DÜNYA UYGUR KURULTAYI'NDAN TOPLANTI
Bağımsız Doğu Türkistan cumhuriyetlerinin yıldönümünde, Dünya Uygur Kurultayı (DUK), 12-14 Kasım 2021 tarihlerinde Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da uluslararası konferans ve 7. Genel Kurul Toplantısı yapılacak. Toplantının ilk günü bugün tamamlandı. Doğu Türkistanlı akademisyen Doç. Dr. Erkin Emet, Dünya Uygur Kurultayı'nın Prag'da gerçekleşen toplantısına ilişkin, "Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin Kuruluşunu 12 Kasım’da Çekya’nın Başkenti Prag’da andık. Tekrar kurmanın yol haritası konuşuluyor." paylaşımını yaptı.
DİNİ, ETNİK VE SİYASİ BASKILARIN MERKEZİ: DOĞU TÜRKİSTAN
Çin hükumetinin sistematik baskı ve asimilasyonlar ile dini, etnik, kültürel ve siyasal anlamda “soykırıma” varan faaliyetleri, her geçen gün dünya kamuoyunun daha çok gündemine geliyor. ABD Dışişleri Bakanlığının açıkladığı verilere göre Doğu Türkistan’da yaklaşık 2 milyona yakın Uygur Türkü ve diğer azınlıklara mensup Müslümanlar, eğitim adı altında zorla toplama kamplarında tutulmakta.
Etnik ve kültürel ayrımcılığa ve insan hakları ihlallerine maruz kalan Doğu Türkistanlılar, ucuz iş gücü olarak Çinli şirketlerde çalıştırılıyor. Öte yandan, Birleşmiş Milletlerin resmi verilerine göre ise, Pekin idaresinin kültürel soykırım uyguladığı Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında 1 milyondan fazla Uygur Türkünü zorla tutuyor. Farklı kaynaklarda cezaevleri ile gözaltı merkezlerinde tutulanlarla birlikte bu rakamın 3-4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor.
Çin hükumeti, dünya kamuoyundan toplama kampındaki Uygur Türklerinin durumuna dair tüm verileri gizlemektedir. Ancak, ABD Dışişleri Bakanlığı verilerine göre 2 milyonu aşkın Doğu Türkistanlı toplama kamplarında zorla tutuluyor. Çin Komünist Partisinin sistematik baskı ve şiddet politikalarına maruz kalan Uygur Türkü ve azınlıklar, birçok hak ihlali ile karşı karşıya kalmaktadır.
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
12 Kasım Doğu Türkistan Milli Günü
12 Kasım Doğu Türkistan Milli Günü
Doğu Türkistan’da 1933 ve 1944 yılında kurulan cumhuriyetlerin kuruluş yıl dönümü kaydediliyor. Doğu Türkistan'da Türkler, 12 Kasım 1933 ve 12 Kasım 1944’te iki kez bağımsız bir devlet ilan etmişti. Bu nedenle, iki Cumhuriyet’in yıl dönümü “Doğu Türkistan Milli Günü” olarak kutlanıyor ve Doğu Türkistanlı Uygur ve diğer Türk toplulukları için 12 Kasım tarihi büyük bir önem taşıyor. Bağımsız Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin yıldönümünde, Dünya Uygur Kurultayı Prag'da toplandı. Toplantıya katılan Doğu Türkistanlı akademisyen Doç. Dr. Erkin Emet, "Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin Kuruluşunu 12 Kasım’da Çekya’nın Başkenti Prag’da andık. Tekrar kurmanın yol haritası konuşuluyor" mesajını paylaştı.
12 Kasım 1933 ve 12 Kasım 1944 tarihlerinde kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin kuruluşunun yıl dönümü olarak biliniyor. Bağımsızlık ateşini yakan Doğu Türkistanlılar 12 Kasım 1933’te Birinci Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kurmuştu. Hoca Niyaz’ın Cumhurbaşkanı ve Sabit Damollam’ın Başbakan olduğu bu Cumhuriyet, Çinli Müslümanların (Tunganlar) diğer Çinliler ile anlaşması ve Rusların da bu düşman kuvvetlere destek vermesi sonucunda büyük katliamlara maruz kalarak yıkıldı.
Doğu Türkistan’da dört yıllık milli ayaklanma, Çin içerisindeki komünistlerin ve Sovyetlerin Doğu Türkistan’da manevra alanı bulmasına neden oldu. Milliyetçi Çin hükumetinin bölgedeki isyanlardan sonra nüfuzunu Komünist Çinli komutanlara bırakması, Türkistanlılar için işleri daha karmaşık hale getirdi.
Niyaz Hoca sonrası askeri birliklere komutan olan Abdu Niyaz, 1937’de Kaşgar’ı aldı. Çinlilere ve Ruslara karşı savaşabilmek için Tungan komutanlarla işbirliği girişiminde bulundu. Bunun üzerine, bölge geneline yayılan isyanı bastırmak için komünist Çinli vali Sovyetlerden yardım istedi. Sovyetlerin askeri takviyesinden sonra 1938 sonlarında ayaklanmalar bastırıldı.
OSMAN BATUR DİRENİŞİ VE İKİNCİ CUMHURİYET1940 yılına gelindiğinde Altay, Gulca ve Ürümçi’de isyanlar çıkmış; Altay bölgesinde başarılar elde edilmiştir. Vali isyancıların isteklerini, özellikle Rusların bölgeyi terk etmesini anlaşmayla kabul ettiyse de bir yıl sonra bozdu. Osman İslam (Batur) bunun üzerine, Altay’da görev yapan bütün Rusları kurşunu dizdirdi.
Osman Batur, 1944’e gelindiğinde hala bölgesine hakimdi. Bu sırada Doğu Türkistan, Çin’deki komünist ihtilalcilerin, milliyetçi Çin hükumetine karşı rahat zemin bulduğu bir alan haline geldi. Bundan yararlanan Uygur aydınları ve siyasileri, ayaklanmalara başladı. Nihayetinde Gulca’da Ali Han Töre, 12 Kasım 1944’te İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyetini kurarak Cumhurbaşkanı oldu.
1946’dan itibaren devlet başkanı Ahmetcan Kasimi olmuştur. Daha sonrasında Türkiye’ye iltica eden İsa Yusuf Alptekin ise bu hükümetin Genel Sekreterliği görevini yürüttü. Bu Cumhuriyet’in en büyük talihsizliği, Sovyet Rusya’ya karşı fazla iyimser olan tavırlarıydı.
ÇÖKÜŞ VE ÇİN İŞGALİUygur siyasetçiler, Milliyetçi Çin’e karşı Sovyetler ile yakınlaşmışlardı. Komünizm, Çin’de zafer elde ettikten sonra, Komünist Rusya ile iyi ilişkiler içerisinde olsalar da bu yeni yönetimi tanımadılar. Alma Ata’ya davet edilen Ahmetcan Kasimi, İshak Beğ, Abdülkerim Abbas ve Delil Han uçakları düşürülerek öldürüldüler.
Cumhuriyetin en parlak önderlerinden Canım Han Hacı, Ürümçi’de idam edildi. 1949’da Cumhuriyet tamamen Çin tarafından ortadan kaldırıldı. Osman Batur, son mücadeleleri sırasında Şubat 1951’de esir düştü. Nisan ayında Ürümçi’de asılarak idam edildi.
BAĞIMSIZ DOĞU TÜRKİSTAN CUMHURİYETİNİN YILDÖNÜMÜNDE DÜNYA UYGUR KURULTAYI'NDAN TOPLANTIBağımsız Doğu Türkistan cumhuriyetlerinin yıldönümünde, Dünya Uygur Kurultayı (DUK), 12-14 Kasım 2021 tarihlerinde Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da uluslararası konferans ve 7. Genel Kurul Toplantısı yapılacak. Toplantının ilk günü bugün tamamlandı. Doğu Türkistanlı akademisyen Doç. Dr. Erkin Emet, Dünya Uygur Kurultayı'nın Prag'da gerçekleşen toplantısına ilişkin, "Doğu Türkistan Cumhuriyetlerinin Kuruluşunu 12 Kasım’da Çekya’nın Başkenti Prag’da andık. Tekrar kurmanın yol haritası konuşuluyor." paylaşımını yaptı.
DİNİ, ETNİK VE SİYASİ BASKILARIN MERKEZİ: DOĞU TÜRKİSTAN
Çin hükumetinin sistematik baskı ve asimilasyonlar ile dini, etnik, kültürel ve siyasal anlamda “soykırıma” varan faaliyetleri, her geçen gün dünya kamuoyunun daha çok gündemine geliyor. ABD Dışişleri Bakanlığının açıkladığı verilere göre Doğu Türkistan’da yaklaşık 2 milyona yakın Uygur Türkü ve diğer azınlıklara mensup Müslümanlar, eğitim adı altında zorla toplama kamplarında tutulmakta.
Etnik ve kültürel ayrımcılığa ve insan hakları ihlallerine maruz kalan Doğu Türkistanlılar, ucuz iş gücü olarak Çinli şirketlerde çalıştırılıyor. Öte yandan, Birleşmiş Milletlerin resmi verilerine göre ise, Pekin idaresinin kültürel soykırım uyguladığı Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında 1 milyondan fazla Uygur Türkünü zorla tutuyor. Farklı kaynaklarda cezaevleri ile gözaltı merkezlerinde tutulanlarla birlikte bu rakamın 3-4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor.
Çin hükumeti, dünya kamuoyundan toplama kampındaki Uygur Türklerinin durumuna dair tüm verileri gizlemektedir. Ancak, ABD Dışişleri Bakanlığı verilerine göre 2 milyonu aşkın Doğu Türkistanlı toplama kamplarında zorla tutuluyor. Çin Komünist Partisinin sistematik baskı ve şiddet politikalarına maruz kalan Uygur Türkü ve azınlıklar, birçok hak ihlali ile karşı karşıya kalmaktadır.
Son Haberler