Türk Akademisi, Kutluk Kağan Yazıtı hakkındaki tartışmalara yanıt verdi

Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO), Başkanı Prof. Dr. Darhan Kıdırali, keşfedilen yeni İlteriş Kutluğ Kağan'a ait yazıtı tartışmalarına yanıt verdi. TWESCO Başkanı Darhan Kıdırali, "Öncelikle altını çizerek belirtmek isterim ki, biz mezar aramıyoruz, miras arıyoruz. Yine bazılarının söylediği gibi Kutluk Kağanın mezarı Şiveet-Ulan'da değil" dedi.

Kazakistan'ın başkenti Nur Sultan'da yer alan Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO), Moğolistan'ın Ötüken bölgesinde yürüttükleri bilimsel kazı çalışmaları sonucunda keşfedilen İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu ve Bilge Kağan ile Kül Tigin'in babası İlteriş Kutluğ Kağan'ın 7. yüzyıla ait yazıtının ön okumasını paylaşmıştı. Yeni yazıtın bulunmasının ardından bazı bilim adamları tarafından itiraz ve tartışmalara yol açtığı bilindi. Türkiye'deki bazı akademisyen Türkologlar tarafından yeni yazıtın daha önce 1912 yıllarında keşfedildiği iddia edildi. Kazakistan'ın başkenti Nur Sultan'da bulunan Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO), Başkanı Prof. Dr. Darhan Kıdırali 28 Ağustos 2022 tarihinde sosyal medya hesabından söz konusu yeni yazıtın etrafında gelişen itirazlara ve tartışmalara son noktayı koydu. TWESCO Başkanı Kıdırali bey şu ifadeleri kullandı:

"Değerli dostlar! Kutluk İlteriş Kağan kompleksi ve yazıtı için Türkiye'de bazı hususların karıştırıldığını gördüğümden dolayı son yaptığımız keşifte söz konusu olan bazı detayların altını çizmek istiyorum. Türk dünyasının ortak bilim kuruluşu ve uluslararası teşkilat olan akademimiz kuruluş amacına uygun olarak ilk baştan Türk kültürü ve medeniyetiyle ilgili ortak mirası araştırmayı kendine bir borç bilmiştir. Ve ilk günden itibaren atalar diyarı Moğolistan’da kazı ve keşif çalışmalarını sistemli bir şekilde yürütmeye gayret gösterdik. Karşılıklı güvene dayalı olan Moğolistan’la ortak çalışmalarımız başarılı oldu da. Bunun için Moğolistan devletine, yetkililerine ve bilim adamlarına, dostlarımıza teşekkür ederim.

Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali TÜRK AKADEMİSİ BAŞKANI DARHAN KIDIRALİ: BİZ MEZAR ARAMIYORUZ BİR MİRAS ARIYORUZ

"İndi gelelim “Prof.” ünvanlı bazı dostlarımızın itirazlarına:

Öncelikle altını çizerek belirtmek isterim ki, biz MEZAR aramıyoruz, MİRAS arıyoruz. Yine bazılarının söylediği gibi Kutluk Kağanın mezarı Şiveet-Ulan'da değil. Biz orada 2015-2018 yılları arasında geniş kazı çalışmalarını yürüttük, keşif gezilerini organize ettik, kompleksin yaşını tespit ettik, yer altında kalan bazı balbal ve heykel taşları çıkararak, çevresini koruma altına aldık.

Sonra 2019 yılında Orhun vadisine yakın Arhangay bölgesinde, Hangay dağlarının eteğindeki Nomgon vadisinde kazı çalışmalarını başlattık. Tekrar ediyorum, biz orada mezar aramadık, yazı ve miras aradık. Tespitlerimiz doğru çıktı, yüce Tanrı kısmet etti ve Allah'ın izniyle “Türk” adı ilk defa geçen ve Kutluk Kağan’a ait olduğu kesinleşen yazıt ve komlpeks ortaya çıktı. Öyle ki, şanlı tarihimize derinlik kazandıran, medeniyet ve yazı tarihimizi daha ileri götüren, adımız ve devletimiz borçlu olan bu kutlu Kağanın kompleksinen her gün bir şey çıkıyor. Mesela dün arkadaşlarımız Kutluk Kağanın heykel taşından koparılan başını buldu. Biz bunların hepsini sizlerle paylaşacağız. Ancak bazılarının çabuk okuma arzuları veya görmezlikten gelmeleri hatta bilgi karışıklığı oluşturma çabaları bizi biraz dikkatli olmaya zorlamaktadır. İnşallah 26 Eylül tarihinde Bursa’da “Orhun'dan Orhan Gazi’ye” adlı ekspedisiyon çerçevesinde düzenleyeceğimiz bilimsel toplantıda sizlerin huzurlarınıza çıkacağız. Kamuoyuna duyurulur"

"TÜRK" ADININ İLK KEZ GEÇTİĞİ EN ESKİ YAZIT BULUNDU

Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmaları sonucunda Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluğ Kağan'ın külliyesi ile yazıtı keşfedilmişti. Ötüken bölgesindeki Nomgon Ovası'nda batıdan doğuya oval bir biçimde inşa edilen külliyenin toplam 49 metrekare alandan oluştuğu ve etrafında Aşina ailesine ait sembollerin yer aldığı 51 adet balbal taş ile İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu ve Bilge Kağan ile Kül Tigin'in babası İlteriş Kutluğ Kağan'ın 7. yüzyıla ait yazıtının da keşfedildiği duyurulmuştu. Söz konusu anıt, "Türk" adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak değerlendiriliyor.​​​​​​​

İLTERİŞ KUTLUK KAĞAN YAZITINDAKİ OKUNAN İLK METİNLER

Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali tarafından bugün ise İlteriş Kutluk Kağan’ın Yazıtı’nda okunan ilk metinler paylaşıldı. Konuya ilişkin yapılan açıklamanın tamamı şöyle:

№1
Ud yïl: toquzunč: ay: …[……….]
İnek yılı: dokuzuncu ay
2
……
….
3
…..Teŋri: oγlu: [……….]
..Tanrı oğlu
4
Qutluγ qaγan: Türük [……….]
Kutlug Kagan: Türk
5
Ur oγlum: M[k]ön…..yü…[……….]
Erkek çocuklarım, köz…
6
Biziŋ:öŋlig:..t.. [……….]
Bizim güzel….
7
es[?] : Ïtdïm: bizi: yat: er: [……….]
Etdim: Bizi yabancı: erler….
8
Yerde: …..tuz…..[……….]
Yerde..
9
Tümen: Tümen: [……….]
On bin: on bin
10
es[?] el[is]ig [?]:küčüg: biz[ber-?]
İşimi gücümü ver…
11
Atadïm: bi tidim [……….]
Tayin ettim (unvan verdim): bi..tidim..
12
es[?] : Qop ešti [……….]
Tamamı eşitti