Rus yanlılarının değiştirdiği istihbarat yasası Moldovalıları sokağa döktü

Moldova'nın yeni Batı yanlısı Cumhurbaşkanı Maia Sandu'nun destekçileri, ulusal istihbarat teşkilatının kontrolünün cumhurbaşkanından alınarak, Rusya yanlısı sosyalist muhaliflerinin hala çoğunluğa sahip olduğu parlamentoya bağlanmasını protesto etti.

Başkent Kişinev'de 3 Aralık parlamento önünde toplanan Sandu'nun destekçileri söz konusu kararı protesto ederken yolsuzlukla mücadele sloganları attılar.

Balkan Insight'ın haberine göre binlerce Moldovalı, Moldova Cumhuriyeti Sosyalist Partisi'ni ve giden Cumhurbaşkanı Igor Dodon'un yeni cumhurbaşkanı Güvenlik ve Bilgi Servisi'ni (SIS-Moldova İstihbaratı) idaresini yürütmesini engellemek için yaptığı hamleyi protesto etmek için parlamento önünde yürüyüş yaptı.

EYLEMCİLERDEN "KAHROLSUN MAFYA! KAHROLSUN DODON!" SLOGANLARI

Sandu'nun partisi  Eylem ve Dayanışma Partisi'nden Oazu Nantoi, eylemle ilgili verdiği demeçte, "Kahrolsun yozlaşmış yöneticiler! Onlar [Sosyalistler] bizi faturalarla bölmeye çalışıyorlar. Ülke bizim ve sonuna kadar gideceğiz ” dedi. Gösteri sırasında "Kahrolsun Mafya!" ve "Kahrolsun Dodon!" sloganları atıldı.

Parlamentodaki PAS milletvekilleri, Moldova istihbaratının - Sosyalistlerin hakim olduğu - parlamentoya değil, Cumhurbaşkanına bağlı kalması gerektiğini söyleyerek, "bir başka milyarlık yolsuzlukla" mücadele edilmesi gerektiğini vurguladı. Milletvekilleri bu sözlerle 2014'te üç ayrı bankadan kaybolan 1 milyar ABD dolarıyla alakalı yolsuzluk skandalını hatırlattı.

TARTIŞMALI YASA PARLAMENTODAN GEÇTİ

Sosyalist Parti 2 Aralık'ta SIS ile ilgili hızlı ileri bir prosedür kapsamında Perşembe günü oylanacak bir yasa tasarısı taslağını sunmuştu. Tasarıyı hazırlarken Moldova istihbaratının kontrolünün Başkanlıktan parlamentoya devredilmesine ilişkin herhangi bir kamuoyu istişaresini dikkate almamışlardı.

Rusya yanlısı Dodon'un yerini alacak olan ülkenin yeni seçilen Batı yanlısı Cumhurbaşkanı Maia Sandu, destekçilerini girişimi durdurmaya çağırarak, "Tasarı, seçimi kaybeden kişi [Dodon] tarafından beslenen anti-demokratik tacizdir … Dodon yolsuzluk planlarını ve devlet kurumlarını kontrol etmeyi planlıyor" demişti. Sosyalist milletvekili Vasile Bolea da Sandu'yu gelecekteki silahlı kuvvetlerin başkanı ve komutanı olarak ülkeyi istikrarsızlaştırmak için bu araçları kullanmayı planlamakla suçlayarak yanıt vermişti. Bolea, 2 Aralık'ta Moldova'daki TV8'de yayınlanan bir siyasi televizyon programında çeşitli açıklamalarda bulunup, 3,5 milyon Moldovalının neredeyse 1 milyonunun Romanya vatandaşlığına sahip olduğunu göz ardı ederek Sandu'nun Rumen vatandaşlığına sahip olduğunu öne sürmüştü.

Moldova'da Sosyalist Parti'nin kontrolündeki parlamento, Cumhurbaşkanı seçilen Maia Sandu'nun ülkenin istihbarat servisi üzerindeki kontrolünü elinden alan ve milletvekillerinin yetki alanına tekrar veren yasayı onayladı.

MOLDOVA İSTİHBARATININ (SIS) KONTROL KRİZİ YILLARDIR SÜRÜYOR

SIS'in idaresinin defalarca fel değiştirdiği biliniyor. Moldova istihbaratı, 2016 yılında parlamentonun o dönemki çoğunluğu olan Demokrat Parti tarafından Dodon'un Cumhurbaşkanı olarak yemin etmesinden haftalar önce Cumhurbaşkanının kontrolünden çıkarılmıştı. Demokrat Parti milletvekilleri, daha sonra Dodon'un, Rus yanlısı görüşlerini ve bağlantılarını ima ederek, "Moldova istihbaratını kesinkes yabancı gizli servislerden birinin şubesine dönüştürme girişiminde bulunacağı" için SIS'i kontrol etmemesi gerektiğini belirtmişlerdi.

En son Haziran 2019'da Sosyalistler ve o zamanki parlamentoda koalisyon ortakları PAS Partisi, parlamento şimdi kaçak durumunda bulunan oligark Vlad Plahotniuc'un eline geçtiğinde, SIS'i Başkan Dodon'un kontrolü altına almayı kabul etmişlerdi.

Bu hamleyle Dodon Aralık ayı sonunda görevden ayrılacak olsa da Sosyalist Parti, Molodova istihbaratının idaresini çoğunluğa sahip oldukları Parlamento'ya bağladılar.

YENİ CUMHURBAŞKANI SANDU, VATANDAŞLARA SOKAĞA ÇIKMA ÇAĞRISINDA BULUNMUŞTU

Moldova’da kasım ayında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda oyların yüzde 57,8’ini alarak yeni cumhurbaşkanı seçilen Batı yanlısı Maia Sandu, ülkede Rus yanlısı sosyalistlerin kontrolündeki parlamentoda, cumhurbaşkanının bazı yetkilerini sınırlandıran ve Rus diline resmi statü veren yasaların onaylanmasının ardından halkı protesto eylemleri düzenlemeye çağırdı.

Moldova’nın yeni Cumhurbaşkanı Maida Sandu, 3 Aralık'ta düzenlediği brifingde, vatandaşlarına seslenmişti. Sandu, tüm Moldova vatandaşlarını eylem düzenlemeye davet ederek, “Bugün (3 Aralık) olanlar Anayasaya, yasalara ve vatandaşlarına saygı duymayan bir grup suçlunun mecliste toplandığının bir başka kanıtıdır. Halka karşı çıkan parlamento feshedilmelidir. Pazar günü, halkın ne düşündüğünü söylemek için hepimiz Büyük Ulusal Toplantı Meydanı’na çıkıyoruz.” diye vatandaşları 6 Aralık Pazar günü protesto eylemi düzenlemeye çağırmıştı.

“SOSYALİSTLER SON SEÇİMDEN DERS ÇIKARMALIDIR”

Moldova Cumhuriyeti Sosyalist partisi ve Şor Partisinin sadece birkaç dakika içinde devlet bütçesi dahil önemli yasa tasarılarını kabul ettiğini kaydeden Sandu, “İgor Dodon ve Sosyalistler son seçimden ders çıkarmadılar.” demişti.

Sandu, kabul edilen yasaların iptali için Anayasa Mahkemesine başvuracağını da sözlerine eklerken, Onur ve Hakikat Platformu Partisi (DA) da Anayasa Mahkemesine başvurarak usulüne uygun şekilde yapılmadığı için oylama sonuçlarının iptalini isteyeceğini açıklamıştı.

MUHALEFETİN KARŞI ÇIKTIĞI YASA TASARILARINI ONAYLADILAR

Parlamentonun 3 Aralık tarihindeki oturumu sırasında Sosyalist Parti, Şor ve Pentru Moldova, istihbarat servisinin idaresi de dahil olmak üzere muhalefetin karşı çıktığı birkaç yasa tasarısını onaylamıştı. Sosyalistler, Moldova parlamenter cumhuriyet olduğu için istihbarat servisinin kontrolünün parlamentoya verilmesi gerektiğini savunmuştu.

Kabul edilen yasa tasarılarından bir diğeri de yeni Cumhurbaşkanı Sandu’nun yetkilerini kısıtlamasını öngörüyor.

Milletvekilleri ayrıca, Rus diline milletler arası iletişim dili statüsü veren yasa tasarısını da birinci okumada kabul etmişti. Resmi statü, memurların Rus dilinde bilgi vermeleri ve vatandaşların taleplerine Rusça cevap vermeleri gerektiği anlamına geliyor. Bunun yanı sıra yasa tasarısı Rus televizyon kanallarına da yayın izni veriyor. Rus televizyon kanallarının yayınlanması ülkede 2018’de yasaklanmıştı.

MOLDOVA’DA SEÇİMLER

Sovyetler’in dağılmasıyla 1991’de bağımsızlığını kazandığından bu yana Rusya’nın ve Batı’nın etkinlik kurma mücadelesinin sürdüğü, Avrupa’nın en fakir ülkelerinden biri Moldova. Ülkede yaşayan 3,5 milyon halk mevcut Cumhurbaşkanı İgor Dodon’un görev süresinin sona ermesi nedeniyle halk 1 Kasım’da seçime gitti.

Moldova Merkez Seçim Komisyonu, ilk turda Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) lideri Maia Sandu’nun yüzde 36,16 oy alarak birinci, seçimlere “bağımsız aday” olarak katılan mevcut Cumhurbaşkanı İgor Dodon’un ise yüzde 32,61 oyla ikinci olduğunu açıklamıştı.

Adaylardan hiçbirinin yüzde 50’nin üzerinde oy alamaması nedeniyle seçimler ikinci tura kalmıştı. Ülkede, 15 Kasım’da cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turu yapılmıştı. Cumhurbaşkanlığı seçiminde Rusya yanlısı mevcut Cumhurbaşkanı İgor Dodon ile Batı yanlısı eski Başbakan Maia Sandu yarıştı. Oy sonuçlarına göre seçimin galibi açık ara farkla Sandu oldu. Sandu’nun 23 Aralık’a kadar yemin ederek cumhurbaşkanlığı görevine başlaması bekleniyor.

Dodon, 2016’da yapılan cumhurbaşkanı seçimini, ikinci turda yüzde 48 oy alan Sandu’ya karşı yüzde 52 oyla kazanmıştı.