Kırım Tatar kökenli ünlü bilim insanı Agatangel Krımskiy'in doğumunun 150. yıl dönümü

Kırım Tatar kökenli ünlü Ukraynalı bilim insanı Agatangel Krımskiy'in doğumunun 150. yıl dönümü bugün kaydediliyor. Krımskiy'in doğum yıl dönümü dolayısıyla bu yıl Türkiye'de de etkinliklerin düzenlenmesi planlanıyor.

Kırım Tatar kökenli ünlü Ukraynalı bilim insanı, Türkolog Agatangel Krımskiy'in 15 Ocak 2021 tarihinde, doğumunun 150. yıl dönümü kaydediliyor. Babası Kırım Tatarı, annesi ise Ukraynalı olan, onlarca dili anadil seviyesinde konuşan, Türkçe üzerine çalışmaları ve eserleri ile de tanınan dilbilimcinin, 150. doğum yıl dönümüne ithafen Aralık 2020'de Ukrayna'nın başkenti Kıyiv'de, Agatangel Krımskiy’in çalışmalarının bir araya derlendiği “Doğu Devlet Kurma Gelenekleri” isimli kitabın tanıtımı yapıldı.

Doğu Devlet Kurma Gelenekleri kitabının önsözünü kaleme alan Kırım Tatar halkının milli lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, tanıtım etkinliğinde yaptığı konuşmada, kitabın hazırlık çalışmalarına katılmanın büyük bir onur olduğunu vurgulayarak, “Agatangel Krımskiy’in Kırım Tatar ve Ukrain halklarının gururu olduğunu söyleyebiliriz… Bu kitap sayesinde Ukraynalıların ve Kırım Tatarlarının ünlü bilim insanını daha iyi tanıma olanağına kavuşacaklarını düşünüyorum. Bu kitabı hazırlayanlara minnettarlığımı sunuyorum.” dedi.

Etkinliğe katılan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Türkiye'de de Agatangel Krımskiy'in 150. doğum yıl dönümü dolayısıyla çeşitli etkinliklerin düzenlenmesinin planlandığını kaydederek, şu ifadeleri kullandı:

"TÜRKSOY’un 2021 yılı takvimi, 150. doğum yıl dönümü ocak ayında kaydedilen olağanüstü şahsiyet olan Agatangel Krımskiy ile başlamaktadır. Önümüzdeki yıl boyunca üniversitelerde ve diğer eğitim kurumlarında konferanslar, yuvarlak masa toplantıları hazırlanacak. Ayrıca Türkiye’deki iki köklü kuruluşuyla; Atatürk tarafından kurulan Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu ile bu önemli bilim insanının eserlerinin yayımlanması, uluslararası konferanslar düzenlenmesi konusunda çalışmalarımız var."

Bunun yanı sıra Ukrayna’da, Kırım Tatar kökenli ünlü bilim insanı Agatangel Krımskiy’in anısına madeni para basıldı.

Madeni paranın ön yüzünde bilim insanının faaliyetini ve bilgi kaynağını simgeleyen bir kompozisyon bulunuyor. Kompozisyonun merkezinde ise Agatangel Krımskiy’in, "Bir Ukrainofil (Ukrayna yanlısı) olmam gerektiğini oldukça bilinçli şekilde anladım" sözleri, altında da Agatangel Krımskiy’in faksimilesi yer alıyor.

Paranın arka yüzünde ise Krımskiy’in trajik kaderini simgeleyen, dikey çizgilerin arka planında dilbilimcinin portresi, adı ve yaşadığı yıllar belirtildi.

ÜNLÜ UKRAYNALI TÜRKOLOG AGATANGEL KRIMSKİY

Babası Kırım Tatarı, annesi Ukraynalı olan Krımskiy, lise öğrenimini Ostroh Lisesi’nde ve Kıyiv Pavlo Halahan Koleji’nde tamamlamış; daha sonra Moskova Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü (1894) ile Moskova Üniversitesi Tarih ve Filoloji Fakültesini (1896) bitirmiştir. 1896-1898 yılları arasında dil öğrenmek ve araştırma yapmak üzere Suriye ve Lübnan’da bulunmuş ve ardından 1900’de Profesör olmuştur. 1898-1918 yıllarında Lazarev Doğu Dilleri Enstitüsü İslam Tarihi Kürsüsü’nde çalışmış; burada Doğu dilleri (Arapça, Farsça ve Türkçe) ve edebiyatları dersleri vermiştir. Drevnosti Vostoçnıye (Oriental Antiquities) dergisinin editörlüğünü yapmıştır. Çarlık rejiminin dağılmasının ardından Ukrayna’ya dönmüştür. Ukrayna Bilimler Akademisi’nin kurucuları arasında yer alıp 1918-1941 yıllarında Kıyiv Üniversitesi’nde çalışmıştır. 1930’lu yıllarda Sovyet Rusyası’nın Türkoloji Repressiyası politikasıyla baskı altına alınmış ve 1941’de Kazakistan’ın Kostanay şehrine sürgün edilmiş ve burada hapse atılmıştır. 1942’de ise hapishanede hayatını kaybetmiştir.

Kaynak: Kırım sahasında, Gregoryen Kıpçaklar ve Türkolog Agatangel Efimoviç Krımskiy