Kırım Saati'nde, Galiçya Cephesi'nin az bilinenleri konuşuldu

Kırım Saati'nde, Osmanlı Devleti'nin 1. Dünya Savaşı'nda muharebelere katıldığı Galiçya Cephesi konuşuldu.

Kırım Haber Ajansının (QHA) hazırlayıp sunduğu Kırım Saati programının 22 Ağustos 2020 tarihindeki canlı yayınında QHA Türkçe Genel Yayın Yönetmeni Aydın Taş’ın konuğu Emekli Albay Dr. Yaşar Ertürk oldu.

Programda, Emekli Albay Dr. Yaşar Ertürk ile Osmanlı Devleti'nin 1. Dünya Savaşı'nda muharebelere katıldığı Galiçya Cephesi'ne dair bilinmeyenler ele alındı. Osmanlı ordusu, bugünkü Ukrayna sınırlarında yer alan Galiçya Cephesi'ne; "Neden gitti? Nasıl gitti? Nasıl savaştı? Bugün şehitlikler nerede? Savaşın sonucunun yansımaları ne oldu?" başlıklarıyla az bilinenler ele alındı.

OSMANLI DEVLETİ SAVAŞA NASIL KATILDI?

Yaşar Ertürk, İngiltere, Fransa gibi ülkelerin Osmanlı Devleti'ni Rus tehlikesine karşı yalnız bırakarak Almanya ile ittifaka mecbur bıraktığı ve Osmanlı'nın 1. Dünya Savaşı'na girmek zorunda olduğu süreci kısaca özetleyerek şunları kaydetti:

"Enver Paşa Avrupa'da başarılı olunması gerektiğine ve olunacağına emindi. Çanakkale Savaşı'ndan kazanılan özgüvenle Enver Paşa Avrupa'ya 15. Kolordu'nun gönderilmesi kararlığını gösterdi. Ancak Almanya başta bu duruma sıcak bakmadı. Daha sonra Almanya'nın bu fikri onaylamasıyla Osmanlı Kolordusu tanzim edilerek Galiçya Cephesine gönderildi."

15. KOLORDUNUN ÖNEMİ

Ertürk, Galiçya Cephesi'nde 33 bin kişiyle muharebeye katılan 15. Kolordu'nun önemine şu ifadelerle değindi:

"15. Kolordu Çanakkale Savaşı'ndan sonra iki kez lağvedildi ve 19. Tümen ve 20. Tümen olarak yeniden teşkil edildi. 19. Tümen, Mustafa Kemal Paşa'nın emir komuta ettiği, iki kez kötüye giden durumu iyiye çeviren tümen. 19. Tümen aynı zamanda Çanakkale'de tüm alayını şehit veren 57. alayın olduğu tümen."

GALİÇYA CEPHESİ NERESİDİR?

Ertürk, tarihi harp kayıtlarında yer alan o dönemki orijinal Galiçya'nın tarihi haritası üzerinden Galiçya Cephesi'nin bulunduğu bölgeye dair bilgileri şöyle aktardı:

"80 bin kilometrelik bir yer. 510 km eni mevcut. Rakım 120 ile 2 bin arasında değişiyor. Bir tarafı Karpat Dağları ve içinden iki nehir geçiyor. Burada Polonyalılar, Lehler, Ruslar, Macarlar yaşıyor. En önemlisi bu bölgede zengin kömür yatakları, verimli tarım arazileri ve ormanlar var."

GALİÇYA
Galiçya, 1945 yılında yapılan sınır değişikliği sonucu Ukrayna ve Polonya Cumhuriyetleri sınırları içinde kalan tarihi bölgenin adı.
Aynı zamanda 1914-1918 yılları arasındaki 1. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Ordusunun 15. Kolordusu ve müttefik güçleri olan Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile birlikte Rus İmparatorluğu'na karşı 1916-1917 yıllarında çarpıştığı bölgedir.
Galiçya Cephesi Türk Şehitleri, 1. Dünya Savaşı sırasında, Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun bir eyaleti durumunda bulunan Galiçya’da, 1916-1917 yıllarında, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu birliklerince Ruslara karşı çetin muharebeler verildi. Ana muharebelerin yapıldığı yer, Polonyanın taksimi öncesinde onun toprakları içinde bulunmasına rağmen, 2. Dünya Savaşından sonra yapılan sınır düzenlemeleri ile bugünkü Ukrayna topraklarında kaldı.
Türk 15. Kolordusu, 22 Temmuz 1916 tarihinden başlayarak bir aylık bir sürede Uzunköprü ve Alpullu’dan hareketle Galiçya Cephesine intikal ederek, bölgede görev yapan Avusturya-Macaristan ve Alman birliklerinden görevi devraldı.
Yaklaşık 1 yıl süre ile esas olarak Dinyester nehrinin kuzeyden güneye uzanan bir kolu olan Zilota Lipa Nehri vadi ekseni üzerinde çarpışan Türk 15. Kolordusunun, kendisine verilen görevi, büyük zorluklara rağmen en iyi şekilde ve fedakârca yaptığı tarihi kayıtlara geçti. Türk 15. Kolordusu Galiçya Cephesi'nde birçok bölgede 12 bin şehit vermiş ve savaş sırasında 13 ayrı yerde Türk şehitlik ve abidesi yapılmıştır.

TÜRK ORDUSU GALİÇYA'DA

Ertürk Osmanlı Devleti'nin Türk Kolordusu'nun Galiçya'ya gidişini şöyle özetledi:

"Başkomutan'ın baskıları ve yoğun emir trafiğinden sonra Türk Kolordusu Uzunköprü'de tüm hazırlıklarını tamamladı. 19. ve 20. Tümeni birlikte 21 Temmuz 1916'da yola çıktı. 5 gün sonra Macaristan'a oradan da bugünkü Ukrayna'nın Lviv bölgesine geldi. 12 Ağustos'ta birlikler cepheye vardı. 22 Ağustos'ta Ruslar ile karşılıklı ilk topçu atışları gerçekleşti. Türk ordusu buradaki ilk şehitlerini bu tarihte verdi."

RUSLAR TÜRKÜ TÜRK'E Mİ KIRDIRDI?

16-17 Ağustos tarihlerinde Türk ve Rus kolordularının karşılıklı taarruzunu tarihi haritalar üzerinden anlatan Ertürk, "Burada üzücü olan Türkmen tümenleriyle savaşılıyor. Rusların kendi tümenleri eridikçe Orta Asya'dan Özbek, Azerbaycan, Kazak tümenlerinden takviye sağlanıyor. Rusların buradaki kayıpları Türk kolordosunun zayiatının 4-5 katına yükseliyor. Ruslar savaşma azmini kaybediyor. Burada Çanakkale'deki gibi çok çetin muharebeler oluyor. 61. Alay'ın yanındaki Alman Tümeni koordinesiz (iletişim sorunu) geri çekiliyor. Bu geri çekilmeden kaynaklı Türk ordusu ciddi sayıda şehit veriyor. Bölük ve alay komutanlarıyla birlikte 57. Alay burada da ağır kayıp veriyor." dedi.

RUSLARIN AĞIR YENİLGİSİ

Türk ordusunun böylece 4 büyük muharebeden geçtiğini belirten Ertürk, "Türklerin Galiçya'daki en zor günü 30 Eylül günü olarak kaydediliyor. 33 bin kişiyle cepheye gelen Türk 15. Kolordusundan 21 bin kişi kalıyor. Buradaki kayıplar nedeniyle Doğu Anadolu ve Güney Cephesi'ne yardım gönderilemedi. Ruslar ise Orta Avrupa'da başarılı olamadı. Burada da Türk ordusuna karşı başarı sağlayamadı. Bunların sonucu olarak Rus Devrimi hızlandı. Dolayısıyla Doğu Anadolu'dan çekilmeleri hızlandı." diye ekledi.

TÜRK ORDUSUNUN GALİÇYA'DA VERDİĞİ ŞEHİTLER

Türk ordusunun buradaki muharebelerde uluslarası askeri anlamda önemli bir tecrübe ve başarı aldığını bildiren Ertürk, Türk ordusunun Galiçya'da 12 bin şehidinin olduğunu aktardı. Ertürk, Türk ordusunun Galiçya'daki başarısından dolayı Almanların ve Avusturya Macaristan'ın en büyük ödülü sayılan madalya ve nişan, sancaklara sahip olduğunu ekledi.

GALİÇYA'DA TÜRK ŞEHİTLİKLERİ NEREDE?

Ertürk, bugün Ukrayna sınırları içinde yer alan Türk şehitliklerinin isimlendirilmesine ilişkin meseleye dair çaba ve girişimleri hakkında şu bilgileri paylaştı:

"Kıyiv'de büyükelçiliğe bilimsel çalışmamı gönderdim. Farklı farklı tarihlerde Galiçya Şehitlerini anmalar gerçekleştirilmiş. Muharebeler yaklaşık 1 yıl sürdüğü için burada 18 Mart örneği gibi bir tarihi belirlemek zor olmuş. İlk şehitlerimizi 22 Ağustos'ta verdiğimiz için ben bu tarihleri teklif ettim."

Ertürk, son olarak Galiçya Muharebelerinde Türk ordusunun verdiği şehitlerin nerede olduğuna ilişkin, "Galiçya Muharebeleri, bugünkü Ukrayna Lviv'in güneydoğusunda 60-80 kilometre civarında bir alanda geçiyor. Buradaki iki şehirde 5 Türk şehitliği var. Büyükelçilik ile bu meseleye ilişkin görüşmeleri tamamlayınca seneye 22 Ağustos'a kadar buraların isimlendirilmesini sağlamak istiyoruz." dedi.

https://www.youtube.com/watch?v=hfyw9pBi-cY