Kırgızistan'da Rus emperyalizminin kurbanları anılıyor: Tarih ve Ata Babaları Anma Günü

Kırgızların 1916'da Rus Çarlığı'nın baskısına karşı isyanını simgeleyen Ürkün Anıtı'nın yanı sıra Stalin döneminde 1937 yılında öldürülen 138 aydının, ayrıca dünyaca ünlü Kırgız yazarı Cengiz Aytmatov ile 7 Nisan Şehitleri'nin kabirlerin de yer aldığı Ata Beyit Anıt Mezarlığı’nda anma töreni düzenlendi. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tarih ve Ataları Anma günü münasebetiyle açıklama yayımladı ve Rus emperyalizminin kurbanlarını andı.

Kırgızistan'da Tarih ve Ataları Anma gününde çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Kırgızistan Dışişleri Bakanlığı Basın Servisi 7 Kasım 2022 tarihinde yaptığı açıklamada, Dışişleri Bakanı Süyunbek Kasmambetov ülke yetkilileri 1916 yılındaki Ürkün, 1937’deki siyasi baskı kurbanlarını ve dünyaca ünlü yazar Cengiz Aytmatov’u mezarında andığını bildirdi. Ayrıca yetkililerin, Nisan 2010 kurbanlarını andığını, 2010 Nisan Devrimi Kahramanlarına çiçek koyarak Kur’an-ı Kerim okuduğunu aktardı.

Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, ülkede her yıl 7-8 Kasım tarihlerinde anılan Tarih ve Ataları Anma Günleri ile ilgili olarak yurttaşlara bir çağrı gönderdi. Cumhurbaşkanı Caparov şu ifadelere yer verdi:

"KIRGIZLAR, ÜRKÜN KATLİAMI GİBİ ZOR BİR DÖNEMDEN GEÇMİŞTİR"

"Kırgızlar, tarihi yolculuğunda yüzyıllardır hem şanlı hem de hüzünlü günler yaşıyor. Kırgızlar tarih sahnesinde görkemli dönemler de yaşamıştır. Bazen de bir millet olarak yok olmakla karşı karşıya kalmıştır. Ürkün katliamı bunun en büyük delilidir. Dolaysıyla Kırgızlar, Ürkün katliamı gibi zor dönemden geçmiştir.

Tarih sayfalarında bu tür durumlarla karşılaşan dünya halklarının sadece isimleri kalmıştır. Ve eski zamanlardan beri bağımsızlığa değer veren, devlet bayrağını elinde tutan ve gizli savaşın sırrını veren Kırgız halkı, yüzyıllardır göçebe yaşamın eşsiz geleneklerini ve değerlerini korumuştur. Bu bizim gururlu tarihimizdir aynı zamanda."

"HALKIMIZ, BAĞIMSIZLIĞIMIZ İÇİN MÜCADELE EDEN ATALARIMIZI UNUTMUYOR"

"Bu yılki Tarih ve Atalar Günlerinde, tarihe iz bırakan, ülkenin bağımsızlığı ve kalkınması için canla başla savaşan ünlü tarihi şahsiyetlerimizi andığımızı belirtmek isterim. Bu yıl Ormon Han'ın 230. yıldönümü, Baytik kahramanının 200. yıldönümü, eğitimci ve devlet adamı İşenalı Arabayev'in 140. yıldönümü, halk yazarı Tugölbay Sıdıkbekov'un 110. yıldönümü, halk sanatçısı Gapar Aytiyev'in 110. yıldönümü en üst seviyede kutlandı ve anıldı. Halkımız, bağımsızlığımız için mücadele veren atalarımızı unutmuyor!"

"1937 SİYASİ KATLİAMINI GELECEK NESİLLER UNUTMAMALI!

"Milletimiz, Kırgız devletinin oluşumunun başlangıcında yer alan Abdıkerim Sıdıkov, İşenalı Arabayev, Kasım Tınıstan uulu, Imanaalı Aydarbekov, Cusup Abdrahmanov, Abdıkadır Orozbekov gibi tarihi şahsiyetlerin mücadelelerini unutturmayacağız.

Unutmamalıyız ki, bize bıraktıkları emaneti, devletimizi, bağımsızlığımızı korumak ve gelecek nesillere aktarmak her Kırgız vatandaşının en önemli görevidir! Dolaysıyla kanlı 1937 siyasi katliamını gelecek nesil unutmamalı!"

ATA-BEYİT ULUSAL TARİH VE ANIT KOMPLEKSİ

Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e 25 kilometre mesafede Tanrı Dağı eteklerindeki Taş Döbö köyü yakınlarında yer alan Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi, ülkenin ilk Cumhurbaşkanı Askar Akayev’in girişimiyle, Stalin’in emriyle kurşuna dizilen aydınların anısına 2000’de inşa edildi. Kompleksteki küçük müzede, kurşuna dizilenlerin gömüldüğü toplu mezardan çıkan madeni para, ayakkabılar, belgeler, gazete kupürleri, fotoğraflar, kimlikler ve ölenlere ait özgeçmişler sergileniyor. Kırgızların 1916’da Rus Çarlığına karşı isyanını simgeleyen “Ürkün” adı verilen ve 5 yıl önce dikilen anıt da komplekste yer alıyor.

Sovyetler Birliği lideri Stalin’in 1938’de verdiği emirle infaz edilen 138 Kırgız aydının mezarları, adını dünyaca ünlü yazar Cengiz Aytmatov’un koyduğu Ata-Beyit’te (Babaların Mezarlığı) bulunuyor. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) kuruluşunun ardından 1924’te iktidara gelen Stalin, uyguladığı totaliter rejim nedeniyle her milletten milyonlarca insanı sürgüne mahkum etti. Kırgız Latin alfabesinin mimarı Kasım Tınıstanov, ilk Kırgızca alfabeyi hazırlayan İşenali Arabayev, Kırgız devletinin temel taşını koyan devlet adamlarından Yusup Abdrahmanov, Bayalı İsakeyev, İmanalı Aydarbekov ve birçok vatansever, dönemin rejiminden nasibini aldı.

Cengiz Aytmatov’un babası, dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Toleykul Aytmatov’un 1938 yılında gizlice kurşuna dizilerek Bişkek şehrinin yakınlarındaki Çon-Taş köyünde toplu mezara gömüldüğü de 53 yıl sonra anlaşıldı. Gömülme hadisesine tesadüfen tanıklık eden bekçi Abıkan Kıdıralıyev’in kızı Bübüyra Kıdıraliyeva’nın, babasının vasiyetini 18 yıl aradan sonra istihbarat çalışanı Bolot Abdrahmanov’la paylaşmasıyla infaz edilen kişilerin ceset kalıntılarına ulaşıldı. Abdrahmanov’un yönetiminde, Çon-Taş köyünde bir tuğla fırınında yapılan kazı sonucu ulaşılan ceset kalıntıları, kimlik tespiti için adli tıp morguna götürüldü.

Yapılan arşiv araştırmaları ve DNA testleri sonucunda biri kadın 138 kişinin cesedinin dönemin aydınları ve kayıp kişilere ait olduğu bulgusuna varıldı. Cenazeler için, 31 Ağustos 1991’de Kırgızistan’ın bağımsızlığının ilan edildiği günün arifesinde 30 Ağustos 1991 yılında resmi cenaze töreni düzenlendi. Binlerce kişi ve siyasi erkanın katılımıyla söz konusu aydınların defnedildiği mekana, yazar Aytmatov’un teklifi üzerine Ata-Beyit (Babaların Mezarı) Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi adı verildi. 40’ı devlet adamı, geriye kalanları dil bilimci, eğitim, ekonomi ve sağlık alanında önemli projeleri hayata geçiren isimlerin oluşturduğu infaz edilen Kırgız aydınların hepsine Stalin’in ölümünün ardından hakları iade edildi. Stalin’in iktidarı döneminde Kırgızistan topraklarında 20 binden fazla kişinin sürgün veya yargısız infaza maruz kaldığı düşünülüyor.