Ali Şir Nevayi şiirleri hakkındaki yeni eser Türkiye Türkçesi'nde yayımlandı

Özbek Türkolog Alimcan Davlatov tarafından hazırlanan "Ali Şir Nevâyî'nin şiirlerinde Kuran ayetleri ve hadisler" adlı eser Türkiye Türkçesinde yayımlandı.

Yalnız Çağatay Edebiyatının değil bütün Türk Edebiyatının en büyük şairlerinden olan Ali Şîr Nevâî'nin şiirlerinde rastlanan Kuran ayetleri ve hadisleri içeren yeni eser yayımlandı. Ünlü Özbek Türkolog Alimcan Davlatov'un ele aldığı eser, Akademik Kitaplar Yayınevi tarafından yayımlandı.

Eseri sosyal medya üzerinde duyuran Karabük Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Saidbek Boltabayev, "Ali Şir Nevâyî'nin şiirlerine çocukluktan beri aşinayım. Onun eserlerini okurken Kur'an-ı Kerim'in tesirini herkes hissetmiştir. Bazen birebir ayetleri iktibas eder, bazen anlamını Türkçe olarak verir. Alimcan Davlatov bu konuda doktora tezini uzun yıllar önce hazırlamıştı. Daha sonra tezin bir kısmını kitaplaştırdı. Kitabını gördüğümde Türkiye Türkçesine aktarmak gerekliliğini hissettim. Yaklaşık 1 yıl boyunca süren çalışma sonunda kitap Türkiye Türkçesiyle yayımlandı." diye yazdı.

TÜRKİSTAN'IN BÜYÜK EDİBİ ALİ ŞÎR NEVÂÎ

Türk Dünyasının en önemli ortak şahsiyetlerinden olan Ali Şir Nevâî, Türk dilinin ve edebiyatının gelişmesinde önemli katkıları olmuş büyük bir ediptir. Şair, Herat‟ta doğmuştur. Nevâî, Timurlu şehzadelerinden Hüseyin Baykara'nın en yakın arkadaşı olmuştur. Hüseyin Baykara ile dostluğu ömür boyu devam etmiştir. Herat Sultanı olan Hüseyin Baykara, yakın dostu Ali Şîr Nevâî'yi yanına almıştır. Ali Şîr Nevâî'nin Herat'ta Sultan Hüseyin Baykara hizmetinde ilk görevi mühürdarlık (Nişancı) olmuştur. Nevâî, 3 Ocak 1501'de ölmüştür.

"MÜHAKEMET'ÜL LÜGATEYN"

Ali Şîr Nevâî, yaşamış olduğu onca zor zamanlara rağmen edebiyatçı kimliğini bırakmayarak ömrünün son zamanlarını Türk Edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan Muhakemetü'l-Lügateyn'i (İki Dilin Mühakemesi) yazmaya adamış önemli bir Türk dili milliyetçisidir. Nevâî'nin Türkçenin Farsçadan daha üstün bir dil olduğunu kanıtlamak için yazdığı bu eserinden başka farklı konularda kaleme aldığı 29 eseri vardır. Nevâî bu kadar farklı tür ve konularda eser vererek döneminin bilimlerine hakimiyetini gösteren çok kültürlü bir şahsiyettir.

Nevâî, bu eseri oluşturma sebebini şu şekilde anlatmaktadır: “Farsların binde biri bile Türkçe bilmemekte, konuşmamakta, konuşsa bile acemiliği hemen ortaya çıkmaktadır.” diyor (Bulut, 2017:27). Nevâî, eserinde ayrıca birlikte yaşamanın bir sonucu olan iki dilliliğe de değinmekte ve “Turkî-gûy” dediği şairlerin nezdinde iki dil bilen ve şiir söylemede Farsçayı tercih eden şairlerin nasıl bir yanılgıya düştüklerini de beyan etmektedir (Akar, 2012: 190).

ALİ ŞÎR NEVÂÎ'NİN ESERLERİ

Alî Şîr Nevâyî’nin Eserleri:
1. Külliyât-ı Devâvîn:
Nevâyî edebiyatımızda 7 divan külliyatına sahip tek şairdir. Bu külliyâtı oluşturan divanlar şunlardır:
1. Bedâyiü’l- bidâye
2. Bedâyiü’l- vasat
3. Nevâdirü’l- nihâye
4. Nevâdirü’ş- şebâb
5. Fevâyiü’l- kiber
6. Hazaniü’l- Meânî
7. Farsça Divan
2. Mecâlisü’n- nefâis:
3. Muhakemetü’l- lugateyn:
4. Mir’âtü’l- evzân:
5. Hamse:
Hamse sahibi olan şair şu mesnevîleri kaleme almıştır.
1. Hayretü’l- ebrar (1483)
2. Leylâ ile Mecnûn (1484)
3. Ferhâd ile Şirin (1484)
4. Seba-yi Seyyâre (1484)
5. Sedd-i İskenderi (1485)
6. Lisânü’t- tayr
6. Çihl Hadis:
Nevâyî’nin hadis kitabıdır.
Şair birden fazla mahlas kullanan şairlerimizdendir. Farsça şiirlerinde ‘fânî’ mahlasını kullanmıştır.

Kaynakça:

Akar, Ali (2001). Ölümünün 500. Yılında Ali Şîr Nevaî, Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı 338, Yıl 29, Aralık, s. 62-64.Bulut, S. (2017). Asya Coğrafyası'nın büyük edibi Ali Şîr Nevâî'nin hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Türk dili'ne katkıları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Ekim, s. 24-27.