Hatay'ın Türkiye Cumhuriyeti'ne katılışının 85. yıl dönümü

20 Ekim 1921'de Fransa ile Türkiye arasında imzalanan Ankara Antlaşması'na göre İskenderun Sancağı, Misak-ı Milli sınırlarının dışında kalmış ve özel yönetimli bir statüye sahip olmuştu. Ancak bu durum, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk için kabul edilmesi zor bir karar olmuştur. 15 Mart 1923'te Adana'ya giden Atatürk, gözyaşları içinde Hatay'ın Türkiye'den ayrı kalmasını istemediklerini söyleyen Hataylılara "Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde esir kalamaz. Günü gelecek, siz de kurtulacaksınız." diyerek Hatay meselesinin kapanmadığını ifade etmiştir.

Atatürk, 1936 yılında TBMM açış konuşmasında, "Fransızlar ile aramızda senelerdir sürüp giden davanın neticelenmesinin zamanı gelmiştir." diyerek, sabırla beklediği ve üzerinde titizlikle çalıştığı Hatay'ın ilhakı sürecini başlatmış olur. Türk nüfusun aleyhine bir sonuç çıkacağı ve bu durumun Hatay'ı geri dönülmez bir siyasi sürece sokabileceği öngörüsüne dayanarak, 14-15 Kasım 1936 genel seçimleri Türkler tarafından boykot edilir. Türkiye ile Fransa arasında Birleşmiş Milletler'in de dahil olduğu pek çok toplantı gerçekleştirilir. 29 Mayıs 1937'de Hatay, içişlerinde bağımsız, dışişlerinde Suriye'ye bağlı bir ülke olur.

Ancak sorunlar çözülmez, aksine gittikçe büyür. Fransız idaresindeki Suriye Devleti ile Hatay Devleti arasında bazı yetki ve yönetim sorunları yaşanır. Gerginleşen münasebetler üzerine Suriye Devleti, bir ara posta pulu vermeyi reddeder. Hatay Devleti, önce Türkiye Cumhuriyeti'nin pullarını kullanmaya, kısa bir süre sonra da kendi pullarını basmaya başlar.

23 TEMMUZ: HATAY'IN KURTULUŞU

Atatürk'ün 20 Mayıs 1938'de Mersin'e, 27-24 Mayıs'ta Adana'ya gidişi, topçu ve piyade birliklerini denetlemesi, Türkiye'nin Hatay konusundaki kararlılığını ortaya koymuştur. Ancak, kesin istirahat kararı olan Atatürk'ün yaptığı bu yorucu gezi, sağlığının ciddi şekilde bozulmasına neden olur. 22-31 Temmuz 1938'de yapılan meclis seçimlerinin sonucunda Sancak'taki Türk toplumu, Sancak Meclisi'ndeki 40 vekilliğin 22'sini kazanmıştır. 2 Eylül 1938'de yapılan ilk meclis toplantısında Arapça'nın da resmi dil olmasına rağmen, bütün milletvekillerinin yeminlerini Türkçe yapması ve Meclisin İskenderun Sancağı'na "Hatay Devleti" adını vermesi ve aynı zamanda TBMM'de vekil olan Tayfur Sökmen'in devlet başkanı seçilmesi, Atatürk'ün yıllar süren mücadelesinin sonuç verdiğinin göstergesi olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk, vefatından önce bu mutluluğu yaşamıştır.

2 Eylül 1938'de kurulan Hatay Devleti, bir yıl kadar bağımsız kalmış, bu süreçte idarecileri ve halkı tarafından Hatay'ın Türkiye'ye katılmak arzusu pek çok kez ifade edilmiştir. 23 Haziran 1939'da Hatay Meclisi son toplantısını yaparak oy birliği ile anavatana katılmaya karar verir. 23 Temmuz 1939'da TBMM adına Hatay'a gelen heyet ile birlikte anavatana katılma töreni gerçekleştirilir. Yine 23 Temmuz 1939 tarihinde Fransız birlikleri Hatay'ı terk ederler.