Türk demokrasi tarihinin kara günü: 12 Eylül 1980 darbesi

İdamlar ve insan hakları ihlalleriyle anılan 12 Eylül askeri darbesi, 43 yıl önce bugün gerçekleştirilmişti. 12 Eylül, yaşattığı acılarla hatırlanmaya devam ediyor. Tarihe idamlarla, kötü muamelelerle ve insan hakları ihlalleriyle geçen, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin emir komuta zinciri içinde gerçekleştirilen son askeri darbesi 12 Eylül, yaşattığı acılarla hatırlanmaya devam ediyor.

DEMOKRASİ TARİHİNİN KARA LEKESİ!

Takvimler 12 Eylül 1980’i gösterirken sabah saatlerinde TRT Radyosunda dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren imzalı Milli Güvenlik Konseyi “bir numaralı” bildirisinin okunmasıyla darbe resmen ilan edildi. “Bayrak Harekatı" kod adlı darbe planı uygulanarak darbecilerce ülke yönetimine el konuldu.

Böylece emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirilen bu darbe, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından Silahlı Kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesi olarak, demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçti.

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun’un bulunduğu Milli Güvenlik Konseyi, tüm yetkileri ele aldı.

TBMM LAĞVEDİLDİ, SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ DURDURULDU

Darbenin ilanının ardından Anayasa uygulamadan kaldırılarak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) lağvedildi.

Türkiye genelinde genelinde sıkıyönetim ilan eden darbeciler, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki derneklerin ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerini durdurdu.

Siyasi partiler kapatılarak; Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit’i Hamzakoy’a, Necmettin Erbakan ile Alparslan Türkeş’i Uzunada’ya sürgüne gönderildi. Demirel, Ecevit, Erbakan ve Türkeş’e siyasi yasaklar getirildi.

DARBENİN KANLI BİLANÇOSU

Demokrasinin askıya alındığı darbe sürecinde 650 bin kişi göz altına alındı, açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden fazla kişi için idam cezası istendi. Toplam 517 kişinin “ölüm cezasına” çarptırıldığı süreçte, 50 kişi idam edildi.

Takribi 100 bin kişi “örgüt üyesi olma” suçundan yargılanırken 14 bin kişi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı, 30 bin kişi “sakıncalı” yaftasıyla işlerinden edildi.

Yaklaşık bin film yasaklanırken, 4 bine yakın öğretmen ve yüzlerce öğretim görevlisinin işine son verildi. Onlarca gazeteci haklarında binlerce yıla varan hapis cezalarıyla yargılandı.

Darbeci generallerin belirlediği Danışma Meclisinin hazırladığı anayasa, silahların gölgesi altında 1982’de düzenlenen bir referandumla yüzde 92’lik “evet” oyu alarak onaylandı. Darbenin başını çeken Evren ve diğer darbecilerin ömür boyu yargılanmasını engelleyen “geçici 15’inci madde” söz konusu darbe anayasasına dahil edildi.