Uygur Türkü fikir adamı ve aktivist İlham Tohti, 15 Ocak 2014'te tutuklanarak hakkında müebbet hapis cezası verildi ve Çin hapishanelerine atıldı.
Ünlü Uygur Türkü insan hakları savunucusu ve aydın Prof. Dr. İlham Tohti, bundan tam 9 yıl önce 15 Ocak 2014 tarihinde gözaltına alındı ve daha sonra düzmece bir mahkeme kararıyla müebbet hapis cezasına çarptırıldı.
Çin'in Doğu Türkistan'daki baskıcı ve totaliter politikalarına karşı çıktığı için hapse atılan İlham Tohti’yi dünya kamuoyu hiçbir zaman unutmadı. Tohti, geçen dokuz seneden beri 10’dan fazla uluslararası insan hakları ve hürriyet ödülüyle takdir edildi. O, 2019 yılından bu yana her sene Nobel Barış Ödülü’ne aday gösteriliyor.
İLHAM TOHTİ ÇİN ZİNDANLARINDA
İlham Tohti İnisiyatifi Hareketi İlham Tohti'nin tutuklanmasının 9. yılı münasebetiyle basın açıklaması yaptı:
"İlham Tohti İnisiyatifi, bugün sağlığı ve nerede olduğuyla ilgili artan endişeyle Uygur akademisyen Prof. İlham Tohti'nin tutuklanmasının dokuzuncu yıl dönümünü anıyor ve Çin hükümetini acilen onun hayatta olup olmadığını ailesine bildirmeye çağırıyor.
İlham Tohti, Çinli aydınlar tarafından “Uygurların Mandelası” olarak anılan Çin Halk Cumhuriyeti’nin en ünlü Uygur entelektüelidir. Bu nedenle, yirmi yılı aşkın bir süredir, Uygur halkına yönelik baskıcı dini, kültürel ve siyasi koşulları araştırmaya odaklandı; Uygurlar ve Han Çinlileri arasında diyalog ve anlayışı geliştirmek için yorulmadan çalıştı. Bu çabaları nedeniyle 15 Ocak 2014’te gözaltına alındı ve ardından aynı yıl 23 Eylül’de iki günlük göstermelik yargılamanın ardından müebbet hapis cezasına çarptırıldı.
Bazı Uygur gözlemciler, İlham Tohti’nin Uygur halkına yönelik bugünkü “etnik soykırımın” işaretlerini önceden gördüğünü ve onun Çin hükumetini daha fazla kötüleşmeyi önlemek için önlem alması konusunda uyarmaya çalıştığını söylüyor.
Bu hesaplanmış ve acımasız bir mahrumiyettir. Gözlemciler, ziyaretler ve iletişimlerin reddi, susturma emirleri ve aile misillemelerinin birleşiminin, Uygur alimi aşağılayıcı muamele ve psikolojik işkence ile cezalandırmak ve aynı zamanda içinde bulunduğu kötü durumu uluslararası ilgiden uzak tutmak için dikkatlice tasarlandığını söylüyor.
ÇKP onu hapse atarak susturmayı amaçladı, ancak Uygur alimi artık uluslararası toplum tarafından her zamankinden çok daha iyi tanınıyor. BM, AB, çeşitli demokratik hükümetler, Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü dahil olmak üzere binlerce akademisyen ve insan hakları örgütü, onun haksız yere hapsedilmesini kınadı ve defalarca derhal serbest bırakılması çağrısında bulundu. “Özgürlük savaşçısı” olarak tanınan Prof. Tohtı, hapsedildiğinden bu yana 10’dan fazla uluslararası insan hakları ödülüne layık görüldü – aralarında en prestijlisi 2019’da aldığı Sakharov “Düşünce Özgürlüğü” Ödülü’dür. Ayrıca defalarca Nobel Barış Ödülü’ne aday olmuştur ve şimdiye kadar iki kez beş finalistten biri olarak seçilmiştir!...."
PROF. DR. İLHAM TOHTİ KİMDİR ?
25 Ekim 1969 tarihinde Atuş ilçesinde doğdu. Çin'in başkenti Pekin'deki Milletler Üniversitesi'nde ekonomi profesörü. 2005 yılında Uygur Online internet sitesini kurdu. Bu sitede Pekin'in Uygur Türklerine karşı uyguladığı asimilasyon politikalarını eleştiren yazılar yazdı. Site, 15 Mayıs 2008 tarihinde Pekin yönetimi tarafından kapatıldı. İlham Tohti, hayatının her safhasında Uygur Türklerinin büyük ölçüde haksızlığa ve ayrımcılığa maruz kaldığını dile getiriyordu. 2009 ve 2011 yıllarında iki kez gözaltına alındı. Eylül 2011'de Pekin'de öğretim görevlisi olarak çalıştığı MilletlerÜniversitesi'nde ders vermesi engellendi. Bilgisayarları, cep telefonları ve akademik çalışmalarına el konuldu. Onlarca kez gözaltına alındı, defalarca sorgulandı. Hatta Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ABD) İndiana Üniversitesinde bir yıl ekonomi ders vermesi için teklif aldı. Bunun için bütün evraklarını tamamlayan Tohti kızıyla birlikte 2 Şubat 2013 tarihinde Pekin Havalimanından 08.45'te uçağa binmek üzere son kontrolden geçerken uçağa binişi engellendi. Hiçbir gerekçe gçsterilmeksizin gözaltına alındı. Uzun süre sorgulandı. Gözaltına alındıktan sonra Urumçi'de çıkarıldığı mahkemede ömür boyu hapis cezasına çarpıtıldı. Avrupa Birliği Dışişleri Yüksek Komiseri Catherine Ashton, kararın gayrimeşru olduğunu ilan ederek sert tepki göstermesine rağmen,2017yılından beri ailesiyle görüştürülmeyen ve bütün mal varlığına el konulan Prof. Dr. İlham Tohti’nin nerede olduğu hala bilinmiyor. Tohti dünya kamuoyunda hak ve özgürlüklerle mücadele eden bir aktivist olarak biliniyor. 1975 Nobel Barış Ödülü sahibi Rus Andrey Sakharov'un adını taşıyan ödül, üç sene önce doğum günü olan 25 Ekim 2019 tarihinde Avrupa Parlamentosunda düzenlenen törenle parlamento başkanı David Sassoli tarafından İlham Tohti adına kızı Cevher İlham'a takdim edildi. Parlamenterler tarafından dakikalarca alkışlanan Cevher İlham yaptığı konuşmada, babasıyla en son 2017'de görüşebildiklerini, bu nedenle hayatta olup olmadığını bile bilmediklerini ifâde ederek, "babamın bu ödülü aldığından dahi haberi yok" dedi.