Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonunda yer alan TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi ile ilgili akıllara takılan soruları yanıtladı.
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu tarafından alınan karar neticesinde terminolojideki birliğin sağlanmasıyla amacını taşıyan "Ortak Türk Alfabesi" kabul edilmişti. Toplamda 34 harften oluşan alfabeye ilişkin akıllara takılan sorulara açıklık getirildi.
Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonunda yer alan Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, ortak alfabe konusunda merak edilen soruları Hürriyet gazetesine yanıtladı. TDK Başkanı Mert, alfabenin oluşturulmasındaki amacın; Türk devletleri arasındaki ilişkileri güçlendirmek ve diğer Türk devletlerinin dünya ile kolay diyaloğu için Latin alfabesine geçmek olduğunu aktardı.
Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan'ın parlamentoda onaylanmasının ardından alfabeye geçiş yapacaklarını ifade eden Mert, herhangi bir ülkenin kullanabileceği bir alfabe olmadığını söyledi.
TÜRKİYE 5 HARFİ NASIL KULLANACAK?
Öte yandan 29 harfe sahip Türkiye'nin alfabeyi nasıl kullanacağı yönündeki sorulara kapsamlı bir şekilde yanıt veren TDK Başkanı şu ifadelere yer verdi:
Bir alfabede sadece fonem değeri taşıyan sesler harflerle gösterilir. Bir dilde olmayan sesleri alfabesinde göstermenin bir anlamı yoktur. Kabul edilen 34 harfli ortak çerçeve alfabedeki 5 harf, standart Türkiye Türkçesi’nde olmayan Türk lehçelerinde olan sesler için belirlenmiştir. Dolayısıyla bu beş harfin Türkiye Cumhuriyeti’nin alfabesinde gösterilmesine de gerek yoktur. Eğer bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Türkiye Türkçesi’nde olmayan bir sesin yer aldığı Kazakça bir kelime yazacaksa bu kelimede Kazak alfabesinde olan o harfi kullanabilir. Tıpkı İngilizce yazarken gerektiğinde bizim alfabemizde olmayan W, Q işaretlerini kullandığımız gibi.
"EDİRNEDE'DEN ÇIKAN BİR TÜRK ALTAY DAĞLARI'NDA TÜRK LEHÇELERİNİ OKUYABİLECEK"
Mert, söz konusu gelişmeyi, "Ortak alfabeyle birlikte eğitimden ekonomiye, siyasetten edebiyata kadar pek çok alanda Türk coğrafyası yakınlaşacak ve birlikte hareket kabiliyeti artacak. Artık Edirne’den yola çıkan bir Türk, Altay Dağları’na kadar yalnızca Türkçe konuşarak değil Türkçe lehçeleriyle yazılanları okuyarak da seyahat edebilecek." ifadeleriyle değerlendirdi.
Ayrıca Prof. Dr. Mert, ilgili kararın Türkiye ve Azerbaycan'da herhangi bir değişiklik yaratmayacağını, alfabenin Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan parlamentolarında onaylanmasının ardından hayata geçirileceğini bildirdi.
TÜRK DÜNYASINDA ORTAK ALFABE
Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 20 Eylül 2024 tarihinde 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi ile ilgili bir bildiri yayımladı. Bildiride, Nahçıvan Anlaşması ve Türk Dünyası 2040 Vizyonu'nda belirtilen ve Türk halkları arasında iletişimi kolaylaştırmayı, alfabe ve terminolojide birlik sağlamayı, amaçlayan hedefler doğrultusunda oluşturulan Ortak Türk Alfabesi için özenle çalışıldığı vurgulandı.
34 harfli Ortak Türk Alfabesi projesinin güçlü yönlerine hem de iyileştirilmesi gereken alanlara odaklanıldığı belirtilen bildiride "Türk dillerinin kendine özgü dilsel özelliklerini dikkatle ele aldık ve kapsayıcılığın önemini vurgulayarak farklı fonetik özelliklerin tek bir alfabe çerçevesinde temsil edilmesine özen gösterdik. Her farklı fonemin tek bir harfe karşılık gelmesi gerektiği ilkesinden hareketle, anlaşılırlığı en üst düzeye çıkaran ve tüm konuşmacılar için daha kolay öğrenmeyi ve kullanmayı sağlayan bir alfabe oluşturmayı amaçladık." ifadelerine yer verildi.
TÜRK DÜNYASI ORTAK ALFABE KOMİSYONU
Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, TDT'nin girişimiyle her Türk devletinden sorumlu iki temsilcinin katılımıyla kurulmuş olup, Uluslararası Türk Akademisine bağlı olarak faaliyet göstermekte. Komisyen toplamda 3 toplantı yaptı. İlk toplantı 28-29 Mayıs 2023'te Astana'da, ikinci toplantı ise 6-7 Mayıs 2024'te Bakü'de gerçekleşmişti. Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Şahin Mustafayev, çalışmalar doğrultusunda Türk dünyası ortak alfabesinin 14 harfinin onaylandığını duyurmuştu. 9 Eylül 2024 tarihinde Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu 3. toplantısında 34 harften oluşan ortak alfabe son halini almıştı.