Rusya'nın Özbekistan'daki ticarî, siyasî ve diğer alanlardaki etkisinin azalmasını fırsat bilen Çin, Özbekistan'ın dış ticaretinde Rusya'yı geride bırakarak en büyük ticari ortağı oldu.
1991’de bağımsızlığını ilan eden Özbekistan, bağımsızlığının ilk yıllarından itibaren Rusya ile sıkı siyasî, ticarî ve ekonomik ilişkiler kurdu. Ancak, son yıllarda Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik olarak başlattığı topyekûn işgal girişimi ve Batı'nın uyguladığı yaptırımlar, Özbekistan'ın dış ticaretinde yeni bir dönemin başlamasına yol açtı. Bu durumu fırsat bilen Çin, Özbekistan dahil Türkistan'daki ülkelerle olan ilişkilerini hızla geliştirmeye başladı.
ÇİN, ÖZBEKİSTAN'IN EN BÜYÜK TİCARET ORTAĞI OLDU
Son yıllarda Özbekistan'ın dış ticaretinde en fazla paya sahip olan ülke Rusya iken, Çin bu durumu değiştirmeyi fırsat bildi. 2015 yılında Rusya'nın Özbekistan’ın dış ticaretindeki payı yüzde 24,5 iken, Çin’in payı yalnızca yüzde 12 olarak kaydedilmişti. Ancak geçen yıl Çin, Özbekistan’ın en büyük ticari ortağı oldu ve dış ticaretteki payını yüzde 21,9’a çıkardı.
"SON YILLARDA ÇİN, BU STATÜYÜ DEVRALDI"
Ocak-Ağustos 2023 döneminde Özbekistan’ın dış ticaret hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6,6 artışla 42 milyar 703 milyon dolara ulaştı. Bu dönemde Çin, Özbekistan’ın toplam dış ticaretinde yüzde 18,8’lik payla Rusya’nın önünde yer aldı. Ekonomist Zafarbek Yakubov, Rusya’nın geçmişte Özbekistan’ın en önemli ticari ortağı olduğunu belirtirken, "Son yıllarda Çin, bu statüyü devraldı" dedi.
TİCARET AÇI GİDEREK ARTIYOR
Yakubov, Özbekistan’ın Çin ile olan ticaretindeki açığın da sürekli olarak arttığını vurguladı. 2021’de Çin’in Özbekistan’ın dış ticaretindeki payı yüzde 17,7, 2022’de ise yüzde 17,8 iken, 2023 yılında bu oran ilk defa yüzde 21,9'a yükseldi. Özbekistan ile Çin arasındaki ikili ticaret hacminin son beş yılda yaklaşık üç kat artarak 10 milyar doları geçtiği belirtildi.
GELECEKTEKİ YATIRIMLARIN ETKİSİ
Çin’in Özbekistan’a yönelik ihracatında en büyük payı yakıt ürünleri, sanayi ve gıda ürünleri oluştururken, Özbekistan’ın ithalatında makine ve ekipman ile kimyasal ürünler ön planda bulunuyor. Yakubov, gelecekte Özbekistan ile Çin arasındaki ticaret hacminin artmaya devam edeceğini ve bu artışta Çin'in yapacağı yatırımların ve vereceği kredilerin etkili olacağını belirtti.
Özbekistan’ın Çin’e olan bağımlılığı, bu gelişmeler ışığında giderek artıyor. Uzmanlar bu süreçte Çin'in Özbekistan'a yönelik artan yatırım ve kredilerin birer borç tuzağı olduğunu ifade ediyor.