Selçuk Üniversitesinde Türk dünyasının büyük düşünce insanı, Tercüman gazetesinin kurucusu ve Kırım Tatar aydını İsmail Bey Gaspıralı'nın hayatı ve fikirleri hakkında seminer gerçekleşti.
Konya Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde "İsmail Gaspıralı'nın Hayatı, Eserleri ve Düşünceleri" konulu seminer programı gerçekleşti. Prof. Dr. Şaban Halis Çalış'ın moderatörlüğündeki seminerde; Dr. Öğretim Üyesi Yasin Avcı, Dr. Çağlar Söker ve Yüksek Lisans Öğrencisi Aytan Isayeva sunum yaptı. Azerbaycan Türkü Aytan Isayeva, seminer kapsamında Kırım Tatar aydını İsmail Bey Gaspıralı'nın hayatı ve eserlerine mercek tuttu.
SEMİNER KONUSU İSMAİL BEY GASPIRALI OLDU
Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Prof. Dr. Şahabettin Yiğitbaşı Konferans Salonu'nda, 4 Aralık 2024 tarihinde gerçekleşen seminerde "Dilde, Fikirde, İşte Birlik" şiarıyla ömrünü Türk dünyasına adayan, Tercüman gazetesinin kurucusu İsmail Bey Gaspıralı'nın hayatı, çalışmaları ve eserleri ele alındı. Seminere, Kırım Derneği Konya Şubesi Başkanı Mustafa Sırrı Demirel, Konya Genç Tatar İnisiyatifi Başkanı Kamil Can, akademisyenler ve öğrenciler katılım gösterdi.
Konya Genç Tatar İnisiyatifi Başkanı Kamil Can, Kırım Haber Ajansına (QHA) verdiği bilgide; Aytan Isayeva'nın özellikle Türk dünyasında aydınlanma hareketlerinin öncüsü İsmail Bey Gaspıralı'yı çalıştığını belirtti. Can, Azerbaycan Türkü Isayeva'nın Kırım Derneği Konya Şubesinde İsmail Bey Gaspıralı'yı anlatacağını da aktardı.
İSMAİL BEY GASPIRALI
Soyadını babasının doğum yeri olan -bugün Rus işgali altındaki- Kırım’ın Gaspıra köyünden alan İsmail Bey Gaspıralı, 1851 yılında Bahçesaray yakınlarındaki Avcıköy’de doğdu. Sırasıyla Bahçesaray, Akmescit, Voronej ve Moskova’da eğitimini devam ettirdi.
Daha 17 yaşını bile doldurmadan Bahçesaray’da bulunan Zincirli Medrese’de öğretmenliğe başlayan Gaspıralı, 1872 yılında Kırım’dan ayrılarak, Paris’e gitti. Burada geçirdiği 2 yıl boyunca ünlü Rus edebiyatçı İvan Turgenyev’in asistanlığı da dahil olmak üzere çeşitli işlerle hayatını kazandı.
GASPIRALI İSMAİL BEY VE MİLLİ UYANIŞ İÇİN YAYINCILIK
1874 yılında eskiden beri istediği gibi bir Osmanlı zabiti olmak için İstanbul’a geçen Gaspıralı, 1 yıllık bekleyişinin ardından müracaatına olumlu yanıt alamadığı için Kırım’a geri döndü. 1878-1884 yılları arasında Bahçesaray Belediye Başkanlığı görevini yürüten Gaspıralı, Kırım ve yurt dışındaki ülkelerde yaptığı gözlemler ve geniş tecrübe birikimiyle birlikte yabancıların hakimiyeti altında yaşayan soydaşlarının seslerini dünya kamuoyuna duyurmak ve milli bir uyanış yaratmak amacıyla yayıncılığa başladı.
Rusya Müslümanları hakkında pek çok yazı kaleme alan Gaspıralı İsmail Bey, Türk-Müslüman topluluklarının ayağa kalkması için gerekli eğitim ve reformun gerçekleştirebilmesi adına çağa uygun bir maarif sisteminin hayata geçirilmesi konusunda büyük çaba gösterdi.
GASPIRALI'NIN TÜRK MODERNLEŞMESİNE KATKISI
Milli maarif sistemiyle birlikte Gaspıralı’nın tasavvurunda Türk toplulukları için ortak bir edebi dilin teşekkülü bulunuyordu. Ortak bir edebi dilin katkısıyla birlikte milli bir Türk basını teşkil edilerek tüm Türk topluluklarının birbirinden haberdar olmasını arzu ediyordu. Bu şekilde milli kaynaşma ve bilinç sağlanabilecekti. Yine bu amaç doğrultusunda ilk nüshasını 22 Nisan 1883’de Türk dilinde gerçekleştirdiği “Tercüman” gazetesini hayata geçirdi. Osmanlı Türkçesi ile hazırlanan gazetede Tatarca ve diğer Türk dillerinden de takviye kelimeler kullanılmaktaydı. Bahçesaray merkezli gazete önceleri haftada bir gün, 1903’te haftada iki gün, 1912’de günlük hale geldi.
Tercüman gazetesiyle birlikte Gaspıralı’nın maarif reformu düşüncesinin en güzel örneği olan “Usûl-ü Cedîd” ve okulları, Türk modernleşmesine büyük katkı sağlamıştır. Modern eğitimin gereklerine uygun olarak dizayn edilen ve donatılan okullarda, Türkçe okuma-yazma öğretiminin yanısıra, temel aritmetik, hat, Kur’an okuma ve İslâm’ın esaslarını öğretmeye yönelik dersler yer almakta, buna bir üst basamakta genel coğrafya ve tarih, İslâm ve memleket tarihi hakkında giriş bilgileri ve tabiat bilgisi dersleri de ilâve olunmaktaydı. Karşılaştığı büyük engellere rağmen Gaspıralı’nın Usûl-ü Cedîd sistemi ve okulları, 1917 yılına kadar “Ceditçiler” olarak bilinen milli reformcuların yetiştirilmesine büyük katkı sağladı.
Bütün yaşamı boyunca Türk topluluklarının esenliği ve gelişimi için çaba göstermiş olan İsmail Bey Gaspıralı, bugün halen “Dilde, İşte, Fikirde Birlik” sloganıyla, bütün Türk dünyasının yolunu aydınlatıyor. Türk ve İslam toplumlarında modernleşmenin esaslarını ve gereklerini net bir şekilde ortaya koyabilmiş olan İsmail Bey Gaspıralı, kuşkusuz Kırım Tatar halkının en büyük gurur kaynaklarından ve fikir adamlarından biri olmaya devam ediyor.
Türk dünyasındaki milli uyanış hareketlerinin öncülerinden ve en büyük fikir adamlarından olan Kırım Tatarı İsmail Bey Gaspıralı 24 Eylül 1914’de Bahçesaray’da hayata gözlerini yumdu.