Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasının sonrasında 16 Aralık 1991’de özgürlüğüne kavuşan Kazakistan, bağımsızlığının 33. yılını kutluyor.
Kazakistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin (SSCB) dağılmasının ardından 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilan etti. Türkistan coğrafyasında kurulan bu yeni ve bağımsız devleti ilk tanıyan ülke ise Türkiye Cumhuriyeti oldu.
Aradan geçen 33 yılda Kazakistan Cumhuriyeti, gayrisafi yurt içi hasılasını (GSYİH) 18 kat artarak yaklaşık 200 milyar dolara ulaştırdı ve ülkenin nüfusu da bu yıl içerisinde 20 milyonun üzerine çıktı.
KAZAKİSTAN'IN BAĞIMSIZLIK GÜNÜ
Bağımsızlığını kazanmasının ardından hızlı bir dönüşüm sürecine giren Kazakistan, Sovyet mirasını da hızlıca terk etmek için önemli atılımlar gerçekleştirdi. Bunların başında, Semey’deki nükleer faaliyetlerden kendi iradesiyle vazgeçmesi yer aldı ve totaliter rejimden demokrasiye, planlı ekonomiden pazar ekonomisine geçerek gelişimini sürdürdü.
Kazakistan'ın bağımsızlığıyla ilgili kanunun kabul edildiği 16 Aralık tarihinde, bağımsızlık günü çerçevesinde 2 gün millî bayram ilan edildi. Bugünün anısına her yıl, resmî tatil olan Bağımsızlık Günü'nde ülke genelinde ve yurt dışı temsilciliklerinde çeşitli etkinlikler düzenleniyor.
SOVYET EMPERYALİZMİNE KARŞI KAZAKİSTAN'IN UYANIŞI JELTOKSAN OLAYLARI VE 16 ARALIK
Sovyetler Birliği, Kazakistan’da 1930’lu yıllarda Ukrayna’daki Holodomor ile eş zamanlı olarak büyük bir planlı kıtlık ve yüz binlerce Kazakistanlının ölümüne neden olan fiiller işlemişti. 1980’li yıllara gelindiğinde ise yönetimde yaşanan bir değişim, Kazakların sokaklara dökülmesine sebebiyet verdi. Dönemin Sovyetler Birliği Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov’un Kazakistan Komünist Partisine Kazak kökenli Dinmuhammet Kunayev yerine Rus kökenli Genadi Kolbin’i ataması büyük bir tepkiye yol açtı.
16 Aralık 1986’da, Kazakistan’ın o dönem başkenti olan Almatı’da olaylar patlak verdi. Jeltoksan, ayrıca Kazakça “Aralık” ayına verilen bir isimdir.
16 Aralık’ta 200-300 kadar öğrenci Almatı’daki Brejnev Meydanı’nda toplandı. Buradaki Komünist Partisi önüne gelen öğrenciler, daha sonra halkın da kendilerine dahil olmasıyla bin – bin 500 kişiye ulaştılar. Kalabalık parti binasına girerek binayı ele geçirdi. Sovyet Rus emperyalizminin yayın organı TASS, “Milliyetçilerin kışkırttığı bir grup öğrenci sokakları işgal etti. Polise saldırdı. Yiyecek deposunu ateşe verdi ve yöre halkına saldırdı.” şeklinde yalan ve dezenformasyon haberleri ile olayları saptırmaya çalıştı.
Meydanı çembere alan güvenlik güçlerine müdahale emri verilse de olaylar yatıştırılamadı. Olaylar bir isyana dönüştü ve Çimkent, Karagandı gibi şehirlere de yayıldı. Olaylar ancak üç gün sonra 19 Aralık akşamında bastırılabildi. Çeşitli rakamlara göre olaylara 5 bin ile 15 bin arasında gösterici katılmıştı. Birçok kaynağa göre olaylarda 200’ü aşkın kişi öldürüldü. Bunların birçoğu OMON güçleri tarafından infaz edildi.
Tutuklananların sayılarının ise en az bin civarında olduğu belirtiliyor. Jeltoksan Olaylarına karışan kişilerin cezaları Kazakistan bağımsızlığını kazandıktan sonra derhal affedildi. Jeltoksan Olayları, bugün “16 Aralık Bağımsızlık Bayramı” adı altında halen anılıyor.