Doğu Türkistan’ın Hoten ilinde 9. yüzyıla ait olduğu düşünülen Göktürk harfli ağaç çubuk bulundu.
Doğu Türkistan'ın en büyük çölünden biri olan Taklamakan Çölü'ne yakın Hoten şehrinde 9. yüzyıla ait Göktürk alfabesi ile yazılmış olan bir Türkçe metin bulundu. Göktürk harfli ağaç çubuğun Türk tarihine ışık tutacak nitelikte olduğu düşünülüyor.
Tam olarak Hoten’in neresinde ele geçtiği bilgisi bulunmayan çubuğun 2007 yılında Pekin Milli Kütüphanesi tarafından satın alındığı bildirildi. Çubuk bugün BX 3-95 envanter numarası ile muhafaza ediliyor.
PROF. DR. ERHAN AYDIN, HOTEN ŞEHRİNDE BULUNAN AĞAÇ ÇUBUKTAKİ METNİ OKUDU
Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aydın, Doğu Türkistan'ın Hoten şehrinde bulunan ağaç çubuktaki Türkçe metni TRT Habere değerlendirdi. Prof. Dr. Aydın, metne ilişkin detayları ilk kez TRT Haberden Ayşe Şimşek'e açıkladı.
AĞAÇ PARÇASINDA 16 İŞARET MEVCUT
Prof. Dr. Erhan Aydın, yazıya ilişkin, "Bu ağaç parçasında 16 işaret mevcut. Bunlardan en sondaki üst üste konmuş iki nokta dışındakiler ses karşılığı olan harflerdir. Üst üste konmuş iki nokta ise Eski Türkçe yazıtlarda, ya kelime ayırıcı ya da cümle sonlarına konan bir işaret olarak biliniyor, bu da aynı yazım geleneğinin devam ettiğini gösteriyor" ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Aydın, bu metne nasıl ulaştığını ise şöyle anlattı:
Ben bu metni 2013 yılında Pekin Millî Kütüphanesinde sergide gördüm ve fotoğraflarını aldım. O günden bu yana zihnimi sürekli meşgul eden bu 15 harfin nasıl okunması gerektiği üzerinde, neredeyse on yıl boyunca düşündüm
PEKİ METİNDE NE YAZIYOR?
Metinde Göktürkçe olarak şu ifadeler yazıyor:
Aş bulunçın uk antag tok az ermiş
“Aş(ın) kıymetini bil! (anla!). Bu yüzden tok az imiş.”
HOTEN'DE DÖRT AĞAÇ PLAKADAN OLUŞAN BİR METNİN DAHA VAR
Prof. Dr. Aydın, Hoten'de dört ağaç plakadan oluşan bir metnin daha olduğunu belirtrerek, "Hoten’de bulunmuş bir başka önemli metin de dört ağaç plakadan oluşan bir yazıttır. Bu yazıt, iki Çinli meslektaşımızca yayımlandı, ancak onlar onbirinci yüzyıl civarı, geç dönem metni olarak düşündüğü için yanlış okudular. Hâlbuki bu metin de dokuzuncu yüzyıldan kalma gibi duruyor. İnşallah bu dört ağaç plakadaki metni de bu yıl bitmeden yayımlamış olacağım" dedi.