Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Yetkilisi Valeriya Lutkovskaya, QHA’ya verdiği demeçte Rusya tarafından işgal edilen Kırım’a gerçekleştirdiği ziyaret ve Kırım Tatar Milli Meclisi Başkan Yardımcısı Ahtem Çiygöz ile görüşmesi hakkında bilgi verdi.
Rusya’da ve Rusya tarafından işgal edilen Kırım’da siyasi güdümlü olarak uydurulan davalar kapsamında yasa dışı olarak en az 36 Ukrayna vatandaşı tutuklu bulunuyor. Söz konusu Ukrayna vatandaşları Rusya yasalarının farklı maddelerine göre suçlanıyor. Söz konusu maddeler çoğunluklaa terör ve aşırıcılıkla ilgili. Fiilen Ukraynalı tutukluların çoğu, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü desteklemekle suçlanıyor. Tutukluların temel hakları her gün ihlal ediliyor. Bununla birlikte Ukrayna yakın zamanda vatandaşlarını tutuklandıkları yerlerde ziyaret edebilmek için Rusya ile diyalog kurmaya başladı. Söz konusu çalışmanın sonucunda Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Yetkilisi Valeriya Lutkovskaya, Rusya tarafından işgal edilen Kırım’ı ziyaret etti. Valeriya Lutkovskaya, QHA’ya verdiği demeçte, söz konusu ziyaretin nasıl geçtiğini anlattı. Ayrıca Rusya Ombudsmanı ile gelecek işbirliği perspektifi hakkında da bilgi verdi.
Rusya tarafından işgal edilen Kırım’a gerçekleştirdiğiniz ziyaretle ilgili ne söyleyebilirsiniz? İşgalciler tarafından tutuklanan Ukraynalılardan kiminle görüşmeniz gerekiyordu? - Bu benim için çok tuhaf bir ziyaret oldu. Kolonçak kontrol noktasını (Kırım idari sınırında) geçerken, henüz nereyi ziyaret edebileceğimizi bilmiyorduk. Bize, Ukrayna mahkemelerinin 2014 Şubat ayından önce haklarında hüküm verdiği Ukraynalılarla görüşmemiz teklif ediliyordu. Ben onlarla görüşmeye karşı değilim, bu da amaçlarımdan biriydi. Nitekim bu kişiler de Ukrayna’nın ana kısmına devredilmeye tabi, çünkü Ukrayna mahkemelerinin kararı üzerine hapisteler. Bu başka bir görüşme sürecinin konusu. Onlar için Ukrayna devletinin sorumlu olduğunu, söz konusu kişilerin Herson ve Mikolayıv bölgelerine devredilmesi gerektiğini söyledik.
151426
Onların durumunu öğrenmek, orada neler olduğunu öğrenmek için Akmescit’teki tutukevinde bulunanlarla görüşmek istemiştim. Maalesef, tutukevinin tamamını ziyaret edemedim, sadece Ahtem Çiygöz, Mustafa Degermenci ve Ali Asanov ile görüşmeme izin verilen odaları ziyaret edebildim. Bu görüşmeler Ukrayna’daki gözlem ziyaretleri sırasında olduğu gibi gizli görüşme şeklinde olmadı. Rusya Ombudsmanı, tutukevi idaresi, Çiygöz’ün avukatı ve temsilcisinin katılımıyla gerçekleştirilen bir görüşme yapıldı. Görüştüğümüz tutukluların hiçbirinin tutukluluk şartlarını şikayet etmediğini belirtmek istiyorum. Görüşmeler sırasında anlatılanlardan bazılarını sonuçlardan çıkardım. Tutuklular aleyhlerine gerçekleştirilen takibatın (görüştüğüm tutukluların hepsi sözde 26 Şubat davalıları), siyasi güdümlü olmasından, bunun Kırım Tatar halkının liderleri ile bir hesaplaşma olduğundan şikayet ettiler.
Görüştüğünüz tutuklularda herhangi bir değişiklik fark ettiniz mi, işkence izlerivar mıydı? - Söz konusu kişilerle daha önce tanışmamıştım, onları tutuklanmadan önceki durumlarıyla karşılaştırmam zor. Hiçbiri beslenme, sağlık hizmetinin sağlanması gibi sorunlardan şikayetçi değildi. Ahtem Çiygöz, duruşmalara video bağlantı aracılığıyla katıldığını, mahkeme salonuna gitmediğini anlattı. Çiygöz, duruşma öncesinde video bağlantıya hazır olması ve avukatıyla görüşmesi gerektiğinden dolayı, duruşmaların yapıldığı günlerde tutuklulara verilen bir saatlik açık havaya çıkma imkanından mahrum kaldığını belirtti. O gün bir gezinti yapma imkanı olmuyormuş. Çiygöz’ün uzun zamandan beri tutuklu bulunmasından dolayı gezinti yapması gerektiğinden dolayı buna özellikle dikkat ettim.
Bildiğim kadarıyla söz konusu ziyaret “ikili formatta” yapıldı ve Rusya Ombudsmanı Tatyana Moskalkova, aynı gün Ukrayna’daki tutukluları ziyaret etti. Bu formatta ziyaretler devam edecek mi? - Evet, Moskalkova, yeminine ihanet etmekle suçlanan iki Ukrayna vatandaşı ile görüşmek için benimle birlikte Mikolayıv tutukevini ziyaret etti. Rusya’da tutuklu bulunan Ukrayna vatandaşlarının sayısını dikkate alarak Rus ombudsman ile işbirliğini arttırmayı planlıyorum. Bu atılan ilk adımdı. Hem bizim hem Rus Ombudsmanı tarafında belli bir güvensizliğin olduğu açık. Şimdi böyle bir şey söz konusu olmamalı. Belki bu ziyaretlerin bu kadar hızlı şekilde gerçekleştirilmemesini sağlayabilirdik. Çünkü aralarındaki mesafe hesaba alınarak bir gün içinde hem Akmescit tutukevini hem Mikolayıv tutukevini ziyaret etmek için yüzlerce kilometreyi geçmemiz gerekiyordu. Ama yine de bunu başardık.
Kırım’da tutuklu Ukrayna vatandaşlarının Ukrayna’nın ana kısmına devredilmesinde hangi aşamada bulunuluyor? - Yakın zamanda bunun gerçekleşeceği ümidimiz var.
Tutuklu Ukrayna vatandaşları meselesinin yanı sıra yarımadada yetim evleri ve psikiyatri hastaneleri de bulunuyor. Söz konusu kurumlar ile ilgili durum nasıl? - Günümüzde bu, büyük bir sorun. Geçici olarak işgal edilen Donbas’tan çocuklar ile ilgilenen iki kurum haricindeki her kurumu anakaraya taşımayı başarırken Kırım ile ilgili durum böyle değil. Tutukevleri ile ilgili durum da aynı: ne Donbas'ta ne de Kırım’da tutukluları Ukrayna’nın ana kısmına taşıyabildik. Psikiyatri hastaneleri ile ilgili de durum aynı. Ülkemizin bu tür eylemlere hazır değildi ve bunun (insanların başka bölgelere taşınması) nasıl gerçekleştirilebileceğine dair algoritmalar da hazırlamamıştı. Örneğin, Kırım’daki tutukluların yüzde 80’i Kırım sakini. Ukrayna yasalarına göre vatandaşın daimi ikamet yerine yakın bir yerde ceza çekme hakkı var. Ama yüzde 20’si Ukrayna’nın farklı bölgelerinde ikamet edenler. Söz konusu vatandaşların günümüzde bulundukları duruma düşmelerinin çifte ceza olduğu anlaşılıyor. Hem onlara karşı, hem de yakınlarının durumunu hiçbir şekilde öğrenemeyen, herhangi bir şekilde yardım edemeyen akrabalarına karşı.
Moskalkova ile yapılan görüşmeler sonucunda, Ukrayna İnsan Hakları Yetkilisi Ofisi’nin Kırım’daki mahkemelere gözlemci göndermesi ihtimali var mı? - Günümüzde Kırım’daki mahkemeler açık. Teorik olarak, Kırım’a girişi yasaklanmayan her bir kişi gözlemci olarak duruşmaya katılabiliyor. Ama bunun ne kadar etkili olacağını merak ediyorum. Bunun, sadece belirli bir sürecin Ukrayna medyası tarafından objektif olarak aydınlatılması açısından etkili olacağını düşünüyorum. Bundan dolayı gazetecilerin duruşmalara katılabilmesinden ve sonra bunu aydınlatmalarından hayli memnunum. Aleksandra Şekera