Rus işgali altındaki Kırım’ın sözde yönetimi, restorasyon adı altında Kırım Tatar mimarisinin dünyadaki tek örneği olan Hansaray’ı yok etmeyi sürdürüyor. Bahçesaray Tarih ve Kültür Milli Parkı eski Müdürü Elmira Ablalimova ve Aziz Sofya Katedrali Milli Parkı (Kıyiv Pechersk Manastırı) Araştırma Görevlisi, Tarihçi Denıs Yaşnıy, işgalcilerin Hansaray’a verdiği zararı QHA’ya değerlendirdi.
Rus işgali altındaki Ukrayna topraklarında sadece insanlar değil, aynı zamanda birçok kültürün tarihî mirası da esaret altında bulunuyor. Kırım Tatar halkının ve genel olarak Ukrayna'nın kültürel mirasının korunmasının kontrol edilmesi önemli ve aynı zamanda zor bir iş.
2014 yılı itibarıyla Kırım'da ve Akyar (Sivastopol) şehrinde 5 bin 342'den fazla ulusal ve yerel öneme sahip anıt, devlet koruması altındaydı. Bunlar arasında Kırım hanlarının sarayı olan, Kırım Tatar saray mimarisinin dünyadaki tek örneği niteliğine sahip Bahçesaray’daki Hansaray da yer alıyor. Eskiden 18 hektarlık alanı kapsayan Hansaray kompleksi halihazırda 4,3 hektar büyüklüğünde. Saray, Osmanlı mimari geleneğinin izlerini içeriyor ama aynı zamanda Kırım'a özgü detayları taşıyor. Hansaray, Müslümanların yeryüzündeki cennet bahçesi fikrinin vücut bulmuş halidir.
Rus işgalcilerin, 2016 yılında başlattığı sözde restorasyon çalışmaları sonucu Hansaray’daki yapılar özgünlüğünü ve tarihi değerini kaybediyor. Hansaray halihazırda UNESCO Kültür Mirası Ön Listesi'nde bulunuyor. Ancak bu gerçek de işgalcileri Kırım Tatar mimarisinin dünyadaki tek örneğini yok etmekten alıkoymuyor.
Kırım Tatar saray mimarisinin dünyadaki tek örneği Hansaray yok olma tehlikesi altında pic.twitter.com/icLbgQ7tNw
— QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) September 17, 2024Kırım Haber Ajansına (QHA) konuşan Bahçesaray Tarih ve Kültür Milli Parkı eski Müdürü Elmira Ablalimova ve Aziz Sofya Katedrali Milli Parkı (Kıyiv Pechersk Manastırı) Araştırma Görevlisi, Tarihçi Denıs Yaşnıy, işgalcilerin Hansaray’a verdiği zararı Kırım Haber Ajansına (QHA) değerlendirdi.
HANSARAY’IN VARLIĞI RUS PROPAGANDASINI ÇÜRÜTÜYOR
Aziz Sofya Katedrali Milli Parkı (Kıyiv Pechersk Manastırı) Araştırma Görevlisi, Tarihçi Denıs Yaşnıy, “Bahçesaray'daki sarayın değerinden bahsedecek olursak, birkaç hususu birbirinden ayırmamız gerekir. Öncelikle bu, Kırım Yarımadası topraklarında ve Ukrayna'nın güneyinde var olan Kırım Tatarlarının tarihi devletinin son anıtıdır, bunu unutmayalım. Uzun yıllar boyunca Rus propagandası Ukrayna’nın güneyinin ıssız, terk edilmiş bir bölge olduğu konusunda ısrar ediyordu. Ancak bugün orada onlarca, yüzlerce küçük yerleşim yerinin var olduğunu biliyoruz. Tüm bu hayatın merkezinde Kırım hanlarının Bahçesaray’daki sarayı bulunuyordu.” şeklinde konuştu.
İşgalciler, sarayın özellikle ana ve harem binalarında yasa dışı onarım ve restorasyon çalışmaları yürütüyor. Bu bölümlerdeki duvarlarda, muhtemelen Kırım Hanlığı döneminden kalma duvar resimleri bulunuyordu. Ancak Rus işgalciler, restorasyon adı altında yürüttüğü tahribat ile tüm bu tarihi değerleri kaybettiriyor.
HANSARAY TARİHİ DEĞERİNİ KAYBEDİYOR
İşgalcilerin sözde restorasyonu sonucu Hansaray’ın özgün bileşenlerinin yok edildiğini kaydeden tarihçi Yaşnıy, “Büyük Han Camii’nin özgün çatısı kaldırılarak yok edildi. Altın Oda, Divan Salonu... Tüm bunlar tahrip ediliyor. Bilindiği üzere haremin çzel bir bölge olması gerekiyor. Bu yüzden saraydaki avlu, duvarlarla birkaç bölüme ayrılmıştı. Şimdi ise Ruslar hazırladıkları sözde ‘müze ihtiyaçlarına uyum projesi’ çerçevesinde tüm bu tarihi bölümleri ortadan kaldırmak istiyor.” dedi.
Rusya’nın Hansaray’da restorasyon değil inşaat çalışmaları yürüttüğünü vurgulayan Bahçesaray Tarih ve Kültür Milli Parkı eski Müdürü Elmira Ablalimova, “Anıt kendi bilimsel ve tarihi değerini kaybediyor. Geriye bu anıtın sadece görüntüsü kalıyor. İşgalciler inşaat çalışmaları yürütüyor. Paylaşılan görüntülerde plastik pencere ve kapıları görüyoruz. Duvarlarda yeni sıva ve şablon kullanarak yapılan desenleri görüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
UKRAYNA HANSARAY’IN RESTORASYONUNA ŞİMDİDEN HAZIRLANMAYA BAŞLAMALI
Kırım Rus işgalinden kurtarıldıktan sonra Ukrayna’nın işgalciler tarafından tahrip edilen tarihi anıtları restore etmesi gerekeceğini belirten tarihçi, “Tabi ki, tüm bunlar bir anda yapılmayacak. Bu çok büyük bir projedir. Ne yazık ki, Ukrayna'da halihazırda Kırım mimari anıtları üzerinde çalışan neredeyse hiç uzman yok. Ayrıca Ukrayna'da çok fazla restoratör de yok. Ve buna hazırlanmamız gerekiyor.” ifadelerini kullandı.
Öte yandan Emine Ablalimova, Hansaray’ın restorasyonu konusunda şu değerlendirmede bulundu:
“Bana göre bu, Kırım Rus işgalinden kurtarıldıktan sonra yerine getirilecek bir görev olacaktır. Restorasyon için kendi işinde uzman olan güçlü bir ekip toplamalıyız. Bu ekibe, ilgili dönem konusunda uzmanlaşmış, benzer anıtların restorasyonu konusunda deneyime sahip Ukraynalı ve Türkiye dahil uluslararası restorasyon uzmanları dahil edilmeli. Bu ekip Hansaray’ın restorasyon planını geliştirmelidir.”
“İŞGALCİLER HANSARAY’I ELİMİZDEN ALMAK İÇİN HER ŞEYİ YAPACAKLAR”
İşgalcilerin amacının Kırım’daki Kırım Tatar ve Ukrayna mirasını yok etmek olduğuna dikkat çeken Yaşnıy, “Sonuçta işgalciler Hansaray’ı elimizden almak için her şeyi yapacaktır. Fiziksel olarak değil tarihimizin bir parçası olarak onu elimizden alacaklar, kaybettirecekler. Şimdiden bu amaç için çalışıyorlar.” dedi.